ad terminum ipsum usque in festum tunc proximum Purificationis beate Virginis prorogandum. Cujus compromissi forma et die, prout per nostrum predictum nuntium propalam accepimus, per Sedem Apostolicam acceptatis, et predicto magistro Theutonicorum de mandato nostro et requisitione pape una cum G. de Arnestein sacri imperii in Italia legato velut ad recipiendum consummationem negotii procedente, dum per Lombardiam venerabilis . . . patriarcha Antiochensis (a) qui de legatione Sedis Apostolice jam a majori parte Lombardorum ipsorum pro (6) parte Ecclesie compromissum receperat, pertransiret apud Veronam existens, compromissione prefata pendente, rectores societatis ejusdem civitatem Veronensem in oculis ipsius magistri, premissa proinde multa pecunia et occultis aliis fraudibus, instanter ab obsequiis nostris eripere satagebant, et eripuissent utique, si magistri presentia non fuisset (1). Eodem magistro et G. deinde apud Este de consilio patriarche predicti presentibus, ubi rectores predicti acclamento contractus pacis suam palliare nequitiam nitebantur, marchionem Estensem, nobis et imperio ex antiqua progenitorum suorum stirpe fidelem, sacramentum societatis inire renuentem, etiam lacrymabiliter coegerunt (2). Ezelinum etiam de Romano qui expositis omnibus que habebat, ad fidelitatem nostram promptissima devotione redierat, ad illud idem tunc temporis arctaverunt (3), alias magistro prefato nichilominus bonum pacis zelo laudabili sollicite prosequenti, condictis apud Bononiam loco et tempore, multipliciter illudentes. Et licet ex hiis [putarent] sepedicti nuntii nostri probabili satis conjectura

(a) Legitur in codice venerabilem talem G. episcopum : quod ita correximus et ex sequentibus et ex litteris papae quibus legationem patriarchae Antiocheno committit. Vide supra, p. 779 et not. 1.

(b) Superabundat in codice denuo vox majori.

(1) Quae omnia scriptoribus Italicis qui supersunt, penitus incognita videntur. De rebus Veronensibus vide supra papalem epistolam et imperiale responsum, p. 813 et 832.

(2) Corde tamen et animo Estensis marchio parti Guelforum semper adhaesit in posterum, sicut videbimus.

(3) De hoc nulla invenitur mentio apud Verci in sua Eccelinorum historia, neque id memoraverunt etiam scriptores coaetanei.

quod propterea accessus eorum ad Romanam curiam inutilis haberetur, nichilominus longe ante diem statutum partibus per patriarcham eumdem papali conspectui (a) presentati ac multum post diem procuratorum adverse partis adventum, non sine murmuratione multorum proinde nobis et imperio honorem debitum ledi credentium, expectantes, de licentia sua et fratrum per nostras postmodum litteras revocati ad nostram presentiam redierunt; moram ipsorum nedum per illusiones jamdictas inutilem arbitrantes, sed quod juxta petitionem pape, de honore et jure imperii mentione non facta nec adjecto « de consilio (b) principum nostrorum,» juxta formam mandati nostri, in summum pontificem compromittere non valebant. Nec possumus hujus verbum patris sub dissimulatione preterire quod conditionem ipsam « de honore imperii » quem immediate Ecclesie credimus deputari, scripsit tollere compromissum (1). Ad cujus expressionem de mero jure tenemur et debito et auguste titulo dignitatis, quum honorem imperii nec tacite nec expresse minuere possumus, sed augere. Nuper autem post reditum magistri prefati, Apostolica scripta recepimus (2) per que ad compromittendum in eum precise, magistri reditu repetito, ad hoc ut propositi nostri constanciam ab introitu Italie, quem procul dubio imperialiter duce Domino inire disponimus, possit avertere, constitutionis tenorem (c) de discordibus pro utilitate negotii Terre Sancte ad treugam vel concordiam revocandis apud Reate nobis presentibus edite ad nostram memoriam revocavit, hoc addito quod ad hoc aliqui ex magnis terre principibus sunt compulsi. Licet autem per ea que prediximus si placeret potuissent habere scripta responsum, dum frustra pro illorum pace sua (d) laboraret intentio qui pacem verbo solo (e), ut temporis oportunitatem inquirant, non facto

(a) In codice consumptu.

(b) In codice abjecta consilia.

(c) In codice honorem.

(d) In codice sita.

(e) Hic in codice quaedam desiderantur: videlicet affectantes, vel hujusmodi.

sequuntur, quum non nobis solum, sed Deo et catholice fidei et ipsi nature guerram movent, nos tamen utile esse credimus cum adjectione cujusdam admirationis eximie litteris Apostolicis respondere (1); ad quod (a) preces pape non solummodo nos inducunt, sed fortius causa precum, dum processum nostrum in Italiam, quem odiose quodam guerre vocabulo denotare velle videtur, occasione negotii Terre Sancte suspendi rogavit ad presens. Sed ut firmiter confiteamur, licet evidens [sit] nostri processus intentio quem ad nichil aliud direximus nisi ut Crucifixi negotium assumamus, quod provocari directius non valeret quam vigore justitie pacatis undique populis et imperii nostri viribus quod est in tam nobili regione dissitum (sic) et de cujus manu terra potissimum prestolatur auxilium, in integrum restitutis, non guerre nomine debuit tam salubre propositum denotari, sed juris executio potius, a qua omnis abest injuria, nuncupari. Nunquam enim intentionem pape talem esse credimus quod occasione transmarini negotii deberet justicie gladius hebetari. Nam et post edictam constitutionem eamdem, contumaciam Romanorum jura Ecclesie usurpantium, requirente Ecclesia, non dimisimus impunitam. Sic quilibet contra nos et imperium posset calcaneum indevocionis erigere, sic posset quilibet rapinas et furta ac quelibet scelera perpetrare, sed mucronem quem de manu Dei ad bonorum laudem et vindictam malefactorum accepimus, evaginare propterea non possemus. Nec magis (b) Lombardi predicti quum imperio nostro subjecti nobis dominii referunt questionem, nisi quod jura imperii nostri contumaciter retinentes, faciem nostram, quam pacificam ipsis voluimus, quantumcumque cum imperii nostri honore possumus tolerare, nec volunt devoti respicere, nec possunt pro timore justitie spectare securi. Hec igitur omnia vobis tam plane quam plene satiataque relatione transcripsimus ut ad scientiam et conscientiam vestram ex toto corde perveniant cum nostra justitia, et apud [vos] locum non

(a) In codice quum.

(b) Ibi quoque in codice quaedam desunt.

(4) Hoc responsum nusquam invenire potuimus, nisi sit hoc fragmentum Italia hereditas mea est, etc. Quod infra exhibemus p. 881.

habeat aliquis contrarius aut malignus interpres, qui quod nos pro recuperatione nostrorum jurium facimus, hoc cum aliorum injuria nos facere forte describat, aut incrementum negotii Terre Sancte que, velut Cunradi karissimi filii nostri materna successio, pre ceteris terre principibus specialius nos contingit, pretermittere; cujus, ut diximus, licet nos astringat ad presens instantia necessitatis, tamen periculum non astringit, utpote treugis inter nos et soldanum initis adhuc per triennium duraturis, quas in fidei nostre rupturam infringi nullo modo, quantum salubriter possemus resistere, medio tempore permittemus. Et cum credere non possimus rebelles nostros viribus nostris posse resistere aut viribus obviare, maxime cum non ad depopulationem ipsorum, nisi subjectorum rebellio furiosa nos provocet, sed ad reformationem imperii et statum terre pacificum intendimus, non se ista respiciunt tanquam contradictoria vel adversa; et infra triennium ad persecutionem officii nostri nostram armare justitiam et Terre Sancte presidia preparare decenti deliberatione, si nostris impedimenta processibus non prestantur et si consilium nostrum, qui (sic) circumstancias transmarini negotii presentes ibidem plene didicimus, acceptabit Ecclesia, cum auxilio Jhesu Christi plenam et indubitatam fiduciam obtinemus. Vos igitur cum ceteris regibus orbis terre interest plene perspicuas aures et oculos aperire et diligenter attendere quanta contradictionis fiducia omnibus a jugo dominii subtrahere se volentibus prebeatur, si Romanum imperium jacturam hujusmodi rebellionis pateretur; ac oculo cernite perspicaci si vobis expediat quod, cum ad edomandam interdum protervam audaciam subditorum intenditis, vestris negotiis extrinsecus aliquis [se] interponat,' causamque aliquam aut occasionem afferat per quam vestra (a) precidat proposita vel retardet.

[Junio exeunte.]

Fridericus, Romanorum imperator, apud papam se excusat quod transire ad Sarracenos hostiliter non possit, dum Lombar(a) Sub hac fine legitur in codice nobis, nostris, nostra: quod justum quoque sistit, dummodo pro intenditis corrigatur intendimus.

diam et praecipue Mediolanensium civitatem ubi tot haereses pullulant, primum debellandas habeat.

(Edit. ap. MATT. PARIS., Hist. major. Anglor., p. 296, ad ann. 1236; et RAYNALDI, Ann. eccles. ad ann. 1236, § III, ex SIGONIO, Hist. regn. Ital., lib. XVIII, p. 80. Quum authentica epistola quae huic compendio certissime locum dedit, nusquam appareat, fragmentum cui nihil sinceritatis insolita sua forma detrahit, ut arbitramur, ex auctore coaevo exhibemus.)

[Imperator domino papae.] Italia hereditas mea est, et hoc notum est toti orbi. Anhelare ad aliena et propria relinquere ambitiosum esset et enorme; presertim cum Italicorum, precipue Mediolanensium, me injuriis lacessivit insolentia, in nullo mihi debitam exhibens reverentiam. Preterea christianus sum et qualiscumque servus indignus Christi, accinctus ad crucis inimicos debellandos. Cum igitur tot hereses non tantum pullulent, imo sylvescant in Italia, et jam zizania segetes incipiant suffocare per civitates Italicas, precipue Mediolanensium, transire ad Sarracenos hostiliter expugnandos et illos incorrectos pertransire esset vulnus infixo ferro fomentis superficialibus delinire, et cicatricem deformem, non medelam procurare. Item solus sum et homo sum, nec ad tantum laborem sufficio ut inimicos crucis sine magno comitatu adeam debellaturus, incredulos qui tot sunt et tam fortes expugnando. Iterum cum sine thesauris magnis ad tam arduum negotium consurgere per me non sufficiam, opes ejusdem terre in opem et ultionem Crucifixi convertere destinavi. Abundat quidem Italia armis, equis et opibus : hoc terra novit universa (1).

(1) Ad hoc quoque pertinere tempus credimus quasdam Gregorii papae litteras in codice biblioth. Vindob. Philol. 427 (637), cui titulus Guidonis epistole, f. 128 ro-vo, insertas : « G. epi» scopus, servus servorum Dei, dilectis in Christo filiis omnibus Longobardis presentibus et >> futuris salutem et apostolicam benedictionem. Aures apostolice dignitatis tanto nos decet in>> clinare benignius ad audiendas supplicantium voluntates, quanto id quod suadetur et queritur >> peramplius convenit exaudiri. Ideoque justis precibus vestris annuentes, vobis in presenti >> privilegio licentiam damus et concedimus liberam potestatem ut quotienscumque intrare vo» luerit imperator Romanus Italicam regionem, sicut in concordia illustrissime filie bone me» morie regine Constantie (!!) continetur, possitis societatem facere et juramentis et promissio>> nibus vos ligare pro vestris rationibus conservandis, salvis honoribus et serviciis universis » que Romanis principibus qui pro tempore fuerint prestare debetis de pacto vel consuetudine IV. Pars 2. 111