55 Castraque Pelusi Romano subruta ferro,
Antonique graves in sua fata manus.
Mollis tu coeptae fautor cape lora iuventae,
Dexteraque inmissis da mihi signa rotis.
Hoc mihi, Maecenas, laudis concedis, et a te est,
Quod ferar in partes ipse fuisse tuas.

60

3. (III 10.)

Ad Augustum.

Sed tempus lustrare aliis Helicona choreis,
Et campum Haemonio iam dare tempus equo.
Iam libet et fortes memorare ad proelia turmas
Et Romana mei dicere castra ducis.

5 Quod si deficiant vires, audacia certe

10

Laus erit: in magnis et voluisse sat est. Aetas prima canat Veneres, extrema tumultus. Bella canam, quando scripta puella mea est. Nunc volo subducto gravior procedere voltu,

Nunc aliam citharam me mea Musa docet. Surge, anima, ex humili iam carmine, sumite vires, Pierides: magni nunc erit oris opus.

Iam negat Euphrates equitem post terga tueri
Parthorum et Crassos se tenuisse dolet:

15 India quin, Auguste, tuo dat colla triumpho,
Et domus intactae te tremit Arabiae:
Et si qua extremis tellus se subtrahit oris,
Sentiet illa tuas postmodo capta manus.
Haec ego castra sequar: vates tua castra canendo
Magnus ero: servent hunc mihi fata diem!

20

Vt caput in magnis ubi non est tangere signis, Ponitur hic imos ante corona pedes,

Sic nos nunc, inopes laudis conscendere culmen, Pauperibus sacris vilia tura damus.

25 Nondum etenim Ascraeos norunt mea carmina

fontes,

Sed modo Permessi flumine lavit Amor.

10

4-8. Carmina ad res Romanas spectantia.

4. (V 1, 1–70.)

Principia Vrbis.

Hoc quodcumque vides, hospes, qua maxima Roma

est,

Ante Phrygem Aenean collis et herba fuit: Atque ubi Navali stant sacra Palatia Phoebo, Euandri profugae concubuere boves.

5 Fictilibus crevere deis haec aurea templa, Nec fuit opprobrio facta sine arte casa, Tarpeiusque pater nuda de rupe tonabat, Et Tiberis nostris advena bubus erat. Qua gradibus domus ista Remi se sustulit, olim Unus erat fratrum maxima regna focus. Curia, praetexto quae nunc nitet alta senatu, Pellitos habuit, rustica corda, patres. Bucina cogebat priscos ad verba Quirites: Centum illi in prato saepe senatus erat. 15 Nec sinuosa cavo pendebant vela theatro, Pulpita sollemnis non oluere crocos. Nulli cura fuit externos quaerere divos, Cum tremeret patrio pendula turba sacro, Annua at accenso celebrare Parilia faeno, Qualia nunc curto lustra novantur equo. Vesta coronatis pauper gaudebat asellis, Ducebant macrae vilia sacra boves. Parva saginati lustrabant compita porci, Pastor et ad calamos exta litabat ovis. 25 Verbera pellitus saetosa movebat arator,

20

Vnde licens Fabius sacra Lupercus habet. Nec rudis infestis miles radiabat in armis: Miscebant usta proelia nuda sude.

30

Prima galeritus posuit praetoria Lycmon,

Magnaque pars Tatio rerum erat inter oves. Hinc Titiens Ramnesque viri Luceresque coloni, Quattuor hinc albos Romulus egit equos. Quippe suburbanae parva eminus urbe Bovillae, Et, qui nunc nulli, maxima turba Gabi.

35 Et stetit Alba potens, albae suis omine nata,
Hac, ubi Fidenas longa erat isse via.
Nil patrium nisi nomen habet Romanus alumnus:
Sanguinis altricem non pudet esse lupam.
Huc melius profugos misisti, Troia, penates.
40 O quali vecta est Dardana puppis ave!
Iam bene spondebant tunc omina, quod nihil illam
Laeserat abiegni venter apertus equi,

Cum pater in nati trepidus cervice pependit,
Et verita est umeros urere flamma pios.
45 Tunc animi venere Deci Brutique secures,
Vexit et ipsa sui Caesaris arma Venus,
Arma resurgentis portans victricia Troiae:
Felix terra tuos cepit, Iule, deos;

50

Si modo Avernalis tremulae cortina Sibyllae
Dixit Aventino rura pianda Remo,

Aut si Pergameae sero rata carmina vatis

Longaevum ad Priami vera fuere caput: 'Vertite equum, Danai! male vincitis: Ilia tellus Vivet, et huic cineri Iuppiter arma dabit.' 55 Optima nutricum nostris lupa Martia rebus, Qualia creverunt moenia lacte tuo!

60

Moenia namque pio conor disponere versu:

Ei mihi, quod nostro est parvus in ore sonus! Sed tamen exiguo quodcumque e pectore rivi Fluxerit, hoc patriae serviet omne meae. Ennius hirsuta cingat sua dicta corona: Mi folia ex hedera porrige, Bacche, tua, Vt nostris tumefacta superbiat Vmbria libris, Vmbria Romani patria Callimachi.

65 Scandentes quisquis cernet de vallibus arces, Ingenio muros aestimet ille meo.

70

10

Roma, fave, tibi surgit opus, date candida cives Omina, et inceptis dextera cantet avis.

Sacra diesque canam et cognomina prisca locorum: Has meus ad metas sudet oportet equus.

5. (V 10.)

De Iove Feretrio.

Nunc Iovis incipiam causas aperire Feretri
Armaque de ducibus trina recepta tribus.
Magnum iter adscendo, sed dat mihi gloria vires:
Non iuvat e facili lecta corona iugo.
5 Imbuis exemplum primae tu, Romule, palmae
Huius, et exuvio plenus ab hoste redis,
Tempore quo portas Caeninum Acronta petentem
Victor in eversum cuspide fundis equum.
Acron Herculeus Caenina ductor ab arce,
Roma, tuis quondam finibus horror erat.
Hic spolia ex umeris ausus sperare Quirini
Ipse dedit, sed non sanguine sicca suo.
Hunc videt ante cavas librantem spicula turres
Romulus et votis occupat ante ratis:

15 Iuppiter, haec hodie tibi victima corruet Acron.'
Voverat, et spolium corruit ille Iovi.
Vrbis virtutisque parens sic vincere suevit,
Qui tulit aprico frigida castra Lare.

Idem eques et frenis, idem fuit aptus aratris,
20 Et galea hirsutis compta lupina iubis.
Picta neque inducto fulgebat parma pyropo:
Praebebant caesi baltea lenta boves.

Cossus at insequitur Veientis caede Tolumni,
Vincere cum Veios posse laboris erat,

25 Necdum ultra Tiberim belli sonus, ultima praeda Nomentum et captae iugera terna Corae.

30

Heu Veii veteres! et vos tum regna fuistis,
Et vestro posita est aurea sella foro:
Nunc intra muros pastoris bucina lenti

Cantat, et in vestris ossibus arva metunt.
Forte super portae dux Veius adstitit arcem
Colloquiumque sua fretus ab urbe dedit:
Dumque aries murum cornu pulsabat aëno,
Vinea qua ductum longa tegebat opus,
35 Cossus ait forti melius concurrere campo.'
Nec mora fit, plano sistit uterque gradum.
Di Latias iuvere manus, desecta Tolumni
Cervix Romanos sanguine lavit equos.
Claudius a Rheno traiectos arcuit hostes,
Belgica cum vasti parma relata ducis
Virdomari. genus hic Brenno iactabat ab ipso,
Nobilis erectis fundere gaesa rotis.

40

Illi virgatis iaculantis ab agmine bracis
Torquis ab incisa decidit unca gula.

45 Nunc spolia in templo tria condita: causa Feretri,
Omine quod certo dux ferit ense ducem;
Seu quia victa suis umeris haec arma ferebant,
Hinc Feretri dicta est ara superba Iovis.

6. (V 6.)

Ad celebrandos ludos Actiacos in honorem Apollinis victoriae auctoris ab Augusto institutos.

Sacra facit vates: sint ora faventia sacris,
Et cadat ante meos icta iuvenca focos.
Ara Philetaeis certet Romana corymbis,
Et Cyrenaeas urna ministret aquas.

5 Costum molle date et blandi mihi turis honores, Terque focum circa laneus orbis eat.

Spargite me lymphis, carmenque recentibus aris
Tibia Mygdoniis libet eburna cadis.