5 Concipitur visitque exortum lumina solis. Te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli Adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus Submittit flores, tibi rident aequora ponti Placatumque nitet diffuso lumine caelum. 10 Nam simulac species patefacta est verna diei Et reserata viget genitabilis aura Favoni, Aëriae primum volucres te, diva, tuumque Significant initum perculsae corda tua vi. Inde ferae pecudes persultant pabula laeta 15 Et rapidos tranant amnis: ita capta lepore Te sequitur cupide quo quamque inducere pergis. Denique per maria ac montis fluviosque rapacis Frondiferasque domos avium camposque virentis Omnibus incutiens blandum per pectora amorem 20 Efficis ut cupide generatim saecla propagent. Quae quoniam rerum naturam sola gubernas, Nec sine te quicquam dias in luminis oras Exoritur neque fit laetum neque amabile quicquam, Te sociam studeo scribendis versibus esse, 25 Quos ego de rerum natura pangere conor Memmiadae nostro, quem tu, dea, tempore in

omni Omnibus ornatum voluisti excellere rebus. Quo magis aeternum da dictis, diva, leporem. Effice ut interea fera moenera militiai 30 Per maria ac terras omnis sopita quiescant: Nam tu sola potes tranquilla pace iuvare Mortalis, quoniam belli fera moenera Mavors Armipotens regit, in gremium qui saepe tuum se Reicit aeterno devictus volnere amoris, 35 Atque ita suspiciens, tereti cervice reposta, Pascit amore avidos, inhians in te, dea, visus, Eque tuo pendet resupini spiritus ore. Hunc tu, diva, tuo recubantem corpore sancto Circumfusa super, suavis ex ore loquellas

40 Funde petens placidam Romanis, incluta, pacem: Nam neque nos agere hoc patriai tempore iniquo Possumus aequo animo nec Memmi clara propago Talibus in rebus communi desse saluti.

Quod super est, vacuas auris animumque sagacem 45 Semotum a curis adhibe veram ad rationem; Ne mea dona tibi studio disposta fideli,

Intellecta prius quam sint, contempta relinquas.
Nam tibi de summa caeli ratione deumque
Disserere incipiam, et rerum primordia pandam,
50 Vnde omnis natura creet res, auctet alatque,
Quove eadem rursum natura perempta resolvat;
Quae nos materiem et genitalia corpora rebus
Reddunda in ratione vocare et semina rerum
Appellare suëmus et haec eadem usurpare
55 Corpora prima, quod ex illis sunt omnia primis. ||
Humana ante oculos foede cum vita iaceret
In terris oppressa gravi sub religione,
Quae caput a caeli regionibus ostendebat
Horribili super aspectu mortalibus instans,
60 Primum Graius homo mortalis tendere contra
Est oculos ausus primusque obsistere contra;
Quem neque fama deum nec fulmina nec minitanti
Murmure compressit caelum, sed eo magis acrem
Inritat animi virtutem, effringere ut arta

65 Naturae primus portarum claustra cupiret.
Ergo vivida vis animi pervicit, et extra
Processit longe flammantia moenia mundi
Atque omne inmensum peragravit mente animoque;
Vnde refert nobis victor quid possit oriri,
70 Quid nequeat, finita potestas denique cuique
Quanam sit ratione atque alte terminus haerens.
Quare religio pedibus subiecta vicissim
Obteritur, nos exaequat victoria caelo.

Illud in his rebus vereor, ne forte rearis 75 Inpia te rationis inire elementa viamque Indugredi sceleris. quod contra saepius illa Religio peperit scelerosa atque inpia facta. Aulide quo pacto Triviai virginis aram Iphianassai turparunt sanguine foede 80 Ductores Danaum delecti, prima virorum: Cui simul infula virgineos circumdata comptus Ex utraque pari malarum parte profusa est, Et maestum simul ante aras adstare parentem Sensit, et hunc propter ferrum celare ministros, 85 Adspectuque suo lacrimas effundere civis, Muta metu terram genibus submissa petebat: Nec miserae prodesse in tali tempore quibat Quod patrio princeps donarat nomine regem: Nam sublata virum manibus tremibundaque ad aras 90 Deducta est, non ut sollemni more sacrorum Perfecto posset claro comitari Hymenaeo, Sed casta inceste, nubendi tempore in ipso, Hostia concideret mactatu maesta parentis, Exitus ut classi felix faustusque daretur. 95 Tantum religio potuit suadere malorum.

Tutemet a nobis iam quovis tempore vatum Terriloquis victus dictis desciscere quaeres. Quippe etenim quam multa tibi iam fingere possunt Somnia, quae vitae rationes vertere possint 100 Fortunasque tuas omnis turbare timore!

Et merito: nam si certam finem esse viderent Aerumnarum homines, aliqua ratione valerent Religionibus atque minis obsistere vatum: Nunc ratio nulla est restandi, nulla facultas, 105 Aeternas quoniam poenas in morte timendum est. Ignoratur enim quae sit natura animai, Nata sit, an contra nascentibus insinuetur, Et simul intereat nobiscum morte perempta, An tenebras Orci visat vastasque lacunas,

110 An pecudes alias divinitus insinuet se,
Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno
Detulit ex Helicone perenni fronde coronam,
Per gentis Italas hominum quae clara clueret;
Etsi praeterea tamen esse Acherusia templa
115 Ennius aeternis exponit versibus edens,

Quo neque permaneant animae neque corpora nostra, Sed quaedam simulacra modis pallentia miris; Vnde sibi exortam semper florentis Homeri Commemorat speciem lacrimas effundere salsas 120 Coepisse et rerum naturam expandere dictis. Qua propter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio, solis lunaeque meatus

Qua fiant ratione, et qua vi quaeque gerantur In terris, tum cum primis ratione sagaci 125 Vnde anima atque animi constet natura videndum, Et quae res nobis vigilantibus obvia mentes Terrificet morbo adfectis somnoque sepultis, Cernere uti videamur eos audireque coram, Morte obita quorum tellus amplectitur ossa.

Nec me animi fallit Graiorum obscura reperta Difficile inlustrare Latinis versibus esse, Multa novis verbis praesertim cum sit agendum Propter egestatem linguae et rerum novitatem: Sed tua me virtus tamen et sperata voluptas 135 Suavis amicitiae quemvis sufferre laborem Suadet et inducit noctes vigilare serenas, Quaerentem dictis quibus et quo carmine demum Clara tuae possim praepandere lumina menti, Res quibus occultas penitus convisere possis. || Hunc igitur terrorem animi tenebrasque necesse est Non radii solis neque lucida tela diei

140

Discutiant, sed naturae species ratioque. Principium cuius hinc nobis exordia sumet, Nullam rem e nilo gigni divinitus umquam. 145 Quippe ita formido mortalis continet omnis,

Quod multa in terris fieri caeloque tuentur,
Quorum operum causas nulla ratione videre
Possunt ac fieri divino numine rentur.

Quas ob res ubi viderimus nil posse creari
150 De nilo, tum quod sequimur iam rectius inde
Perspiciemus, et unde queat res quaeque creari
Et quo quaeque modo fiant opera sine divum.

II Nam si de nilo fierent, ex omnibu(s) rebus
Omne genus nasci posset, nil semine egeret.
155 E mare primum homines, e terra.posset oriri
Squamigerum genus et volucres erumpere caelo:
Armenta atque aliae pecudes, genus omne ferarum
Incerto partu culta ac deserta tenerent:

Nec fructus idem arboribus constare solerent,
160 Sed mutarentur, ferre omnes omnia possent.
Quippe, ubi non essent genitalia corpora cuique,
Qui posset mater rebus consistere certa?

At nunc seminibus quia certis quaeque creantur, Inde enascitur atque oras in luminis exit, 165 Materies ubi inest cuiusque et corpora prima: Atque hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod certis in rebus inest secreta facultas. Praeterea cur vere rosam, frumenta calore, Vites autumno fundi suadente videmus, 170 Si non, certa suo quia tempore semina rerum Cum confluxerunt, patefit quodcumque creatur, Dum tempestates adsunt et vivida tellus

Tuto res teneras effert in luminis oras?
Quod si de nilo fierent, subito exorerentur
175 Incerto spatio atque alienis partibus anni;
Quippe ubi nulla forent primordia, quae genitali
Concilio possent arceri tempore iniquo.

Nec porro augendis rebus spatio foret usus,
Seminis ad coitum, si e nilo crescere possent: