10 Nimirum Oetaeos ostendit noctifer ignes, Sic certe est; viden ut perniciter exiluere? Iure igitur vincemur, amat victoria curam. 25 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! = 7. noctifer Hesperus. Oetaeos ignes: der Aufgang des Abendsternes findet nach Catull am Oeta statt, jenem Gebirgszuge, der sich vom Pindos abzweigt und bis zum Malischen Meerbusen reicht. Dafs gerade dort die Dichter gerne die Gestirne aufgehen lassen, zeigen Stellen wie Verg. ecl. VIII, 30: tibi deserit Hesperus Oetam, wo auch vom Aufgange des Abendsternes bei einem Hochzeitsschmause die Rede ist; Lygd. III, 4, 21: Phoebus prospexit ab Oeta. ostendit ignes: vgl. Hor. c. III, 29, 17: iam clarus occultum Andromedae pater ostendit ignem. 8. sic certe est: sei sicher, so ist es; vgl. c. 80, 7, wo auch zur Bekräftigung sic certe est steht. 12.meditata: passivisch gebraucht, wie auch in Prosa z. B. Tac. ann. XIV, 55, 1: meditatae orationi; Cic. Catil. I, 10, 26: labores meditati sunt. secum gehört zu meditata. 15. Vgl. Verg. Aen. VIII, 20: atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc; ebenso IV, 285. 17. nunc gehört mit saltem zu sammen: jetzt wenigstens, wenn ihr es nicht vorher gethan habt. 21. complexu matris avellere: aus den Armen der Mutter reissen. 22. retinentem: SC. se widerstrebend. 23. iuveni ardenti: vgl. Cat. 61, 56: tu fero iuveni in manus floridam ipse puellulam dedis a gremio suae matris. 24. Geschrei, Raub und Mord, die bei Eroberung einer Stadt gewöhnlich sind, werden häufig zum Vergleiche benutzt; vgl. Verg. Aen. II, 746: aut quid in eversa vidi crudelius urbe; Ovid met. XII, 225: Eurytus Hippodamen, alii quam quisque probabant, aut poterant, rapiunt; captaeque erat urbis imago; Prop. V, 8, 55: fulminat illa oculis et, quantum femina saevit, spectaculum capta nec minus urbe fuit. 26. Vgl. Hom. II. XXII, 318: Εσπερος ὃς κάλλιστος ἐν οὐρανῷ Totaraι άotne; Stat. Theb. ví, 580 f.: omnia clara nitent; sed clarior omnia supra Hesperos exercet radios. Quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes Nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor. 30 Quid datur a divis felici optatius hora? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! * * Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam * * * 32b Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! * * * Namque tuo adventu vigilat custodia semper. Quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt? 40 Ignotus pecori, nullo convolsus aratro, Quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber Multi illum pueri, multae optavere puellae: 28. parentes: bezeichnet hier wohl hauptsächlich den Vater des Bräutigams und der Braut. ante gehört zu pepigerunt. Mit der Stellung und dem Parallelismus der Worte quae pepigere viri, pepigerunt ante parentes vgl. Hor. sat. I, 5, 11: tum pueri nautis, pueris convitia nautae ingerere. 32. In den ausgefallenen Versen (es fehlt eine Strophe und die Anfangsverse der folgenden) werden die Mädchen, wie v. 32 beweist, den Verlust ihrer Genossin von neuem beklagt haben und Hesperos als einen Räuber oder Dieb angeklagt haben. Nur dann erklärt es sich, wie die Jünglinge in der darauf antwortenden Strophe auf die Diebe kommen. Dich, Hesperos, nennen sie einen Räuber? Du bist es ja gerade, vor dem Diebe und Räuber sich am meisten fürchten müssen. aequales lines im Griechischen; vgl. Arist. Thesmoph. 1030. 33. custodia: Abstractum pro Concreto. 35. Vgl. die Nachahmung von Helvius Cinna ed. Müll. p. 88: te matutinus flentem conspexit Eous, et flentem paullo vidit post Hesperus idem. 37. quid tum: vgl. Verg. ecl. X, 38: quid tum, si fuscus Amyntas. 39. Das hier gebrauchte Bild ist vielfach nachgeahmt worden; vgl. Cat. 11, 22 ff. (Nr. XVIII). 41. Vgl. Ovid met. I, 108: placidique tepentibus auris mulcebant zephyri natos sine semine flores. Es fehlt ein Vers, in dem wohl erwähnt war, was an Blumen das Schönste ist, Duft und Farbe. 42. Vgl. Ovid met. III, 353 f.: multi illum (Narcissum) iuvenes, multae cupiere puellae. sed fuit in tenera tam dura superbia forma, nulli illum iuvenes, nullae tetigere puellae. optavere steht aoristisch; anders v. 53 und 55 coluere. 43. Vgl. Prop. I, 20, 39: quae modo decerpens tenero pueriliter ungui proposito florem praetulit officio. 45 Sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est; Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! 50 Numquam se extollit, numquam mitem educat uvam, 58b Sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit; Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! = 45. dum dum quamdiu tamdiu, vgl. Plaut. Truc. II, 1, 21: dum habeat, dum amet, ubi nihil habeat, alium quaestum coepiat; dum tamdiu z. B. Cic. Verrin. IV, 3, 6: C. Claudius usus est hoc Cupidine tam diu, dum forum habuit ornatum; vgl. Quint. IX, 3, 16: Catullus in Epithalamio 'dum innupta manet, dum cara suis est', cum prius 'dum' significat 'quoad', sequens 'usque eo'. 49. ut vidua vitis: vgl. Hor. c. IV, 5, 30: et vitem viduas ducit ad arbores. 52. Man würde contingit summo flagello radicem erwarten. 53. coluere iuvenci: Stiere, die den Boden beackern, sind gemeint; vgl. Verg. georg. II, 354 ff.: seminibus positis superest diducere terram saepius ad capita et duros iactare bidentis, aut presso exercere solum sub vomere et ipsa flectere luctantis inter vineta iuvencos. ulmo coniuncta marita: an Ulmen und Pappeln zog man die Reben empor, was maritare hiefs. Vgl. Cat. c. 61, 106: lenta quin velut adsitas vitis implicat arbores; vgl. Verg. georg. I, 2: ulmisque adiungere vitis conveniat; Hor. c. II, 15, 5: platanusque caelebs evincet ulmos; Ovid met. X, 100: amictae vitibus ulmi. 57. Eine Jungfrau, die herangereift eine passende Ehe eingeht, ist teuer dem Manne; vgl. Verg. Aen. VII, 53: filia iam matura viro, iam plenis nubilis annis. 59. In der letzten Strophe wendet sich der Chor der Jünglinge tali direkt an die junge Frau. = tam eximio. 60. tradidit: sc. te. 64. pugnare duobus: ist sprichwörtlich. Vgl. Plat. legg. XI, 919 B: πρὸς δύο μάχεσθαι καὶ ἐναντία χαλεπόν, Phaed. 89 C: πρὸς δύο λέγεται οὐδ ̓ ὁ Ἡρακλῆς οἷός τε εἶναι μάχεσθαι, Euthyd. 297 C. 50 E) Ariadne auf Dia. Nr. XXIII (c. 64, 50-265). Haec vestis priscis hominum variata figuris Heroum mira virtutes indicat arte. Namque fluentisono prospectans litore Diae Thesea cedentem celeri cum classe tuetur Indomitos in corde gerens Ariadna furores, 55 Necdum etiam sese quae visit visere credit, Vt pote fallaci quae tum primum excita somno Desertam in sola miseram se cernat harena. XXIII. In ein Gedicht von 408 Versen, welches die Hochzeit des Peleus und der Thetis behandelt, schob Catull nach alexandrinischer Manier ein anderes ein. Unter den Geschenken, welche jene zu ihrer Hochzeitsfeier von den Gästen erhielten, befand sich auch ein Teppich, dessen Gewebe die auf Dia von Theseus verlassene Ariadne darstellte. Das Gedicht, welches mit den anderen, in alexandrinischem Geschmacke gedichteten zusammenzustellen ist, ist keineswegs, wie man meinte, geradezu als eine Übersetzung eines alexandrinischen Gedichts anzusehen, sondern nur als eine Nachahmung. Die alexandrinische Einwirkung zeigt sich auch in metrischer Hinsicht in den vielen Spondeen im 5. Fufse des Hexameters; in den 408 Versen kommen 30 solche vor. Übrigens entspricht das Bild der Ariadne, wie es uns von Catull gezeichnet ist, im grofsen und ganzen demjenigen, welches wir bei Ovid Heroid. X finden. 50. vestis: darunter ist, wie die vorhergehenden Worte: pulvinar vero divae geniale locatur sedibus in mediis, Indo quod dente politum tincta tegit roseo conchyli purpura fuco zeigen, ein Teppich zu verstehen, der für das Brautbett bestimmt war. priscis hominum figuris variata: für priscorum hominum figuris variata. Vgl. Valer. Flacc. Argon. III, 11: primas coniunx Percosia vestes quas dederat picto et Clite variaverat auro. 51. virtutes: tapfere Thaten, Heldenthaten; vgl. c. 68, 90 (Nr. X): Troia virum et virtutum omnium acerba cinis; Verg. Aen. I, 565: quis genus Aeneadum, quis Troiae nesciat urbem, virtutesque virosque; Hom. Il. IX, 524 f.: nλéα ἀνδρῶν ἡρώων. 52. fluentisono: añαğ elonμέvov wogenumrauscht, wie Hom. Od. XI, 325: Δίῃ ἐν ἀμφιρύτῃ, Apoll. Rhod. IV, 425: Δίῃ ἐν ἀμφιάλῳ. Diae: auf Dia, einer kleinen Insel an der Nordküste Kretas am Vorgebirge Dion, soll nach der ältern Sage Theseus Ariadne verlassen haben; erst später (vgl. auch Schol. zu Od. XI, 325, welches bemerkt: Δία νῆσος πρὸς τῇ Κρήτῃ ἥτις νῦν Νάξος καλεῖται· ἱερὰ δὲ αὕτη τοῦ Διονύσου) setzte man für Dia vielmehr Naxos. Vgl. Ovid met. III, 636 ff.: Naxon, ait Liber, cursus advertite vestros, und 690: Diamque tene. delatus in illam accessi sacris Baccheaque festa frequento; ars am. I, 528. Apoll. Rhod. IV, 433. 53. cum classe: classis von einem einzelnen Schiffe auch Hor. c. III, 11, 48: me vel extremos Numidarum in agros classe releget. 54. furores: vgl. Cat. 68, 129 (Nr. X): sed tu horum magnos vicisti sola furores. 55. Vgl. Ovid Her. X, 31: aut vidi, aut tamquam quae me vidisse putarem, frigidior glacie fui. 57. Vgl. Ovid fast. III, 479: quid me desertis perituram Liber harenis servabas? Inmemor at iuvenis fugiens pellit vada remis, Set neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus. 75 Attigit iniusti regis Gortynia tecta. 59. Vgl. Cat. c. 30, 8 (Nr. VII) und c. 65, 17 (Nr. VIII); und v. 142. 61. Der Vergleich einer vor Schreck starren Person mit einer Bildsäule ist häufig; vgl. Ovid met. III, 419, woselbst es von Narcissus, als er sein Bild in der Quelle erblickt, heifst: vultuque immotus eodem haeret, ut e Pario formatum marmore signum; Ovid met. V, 509 von der Ceres: mater ad auditas stupuit ceu saxea voces. 62. Vgl. Verg. Aen. VIII, 18 f.: quae Laomedontius heros cuncta videns magno curarum fluctuat aestu; Valer. Flacc. V, 302 f.: praecipue Aesoniden varios incerta per aestus mens rapit undantem curis ac multa novantem; Lucret. VI, 33: volvere curarum tristes in pectore fluctus. 64. contecta velatum pectus: beachte die Abundanz des Ausdrucks. 65. lactentes papillas: 'den wogenden Busen'. Vgl. Petron. 86: lactentibus papillis. 72. Erycina: Beiname der Venus nach dem berühmten Tempel, den sie auf dem Berge Eryx besals; vgl. Hor. c. I, 2, 33: sive tu mavis, Erycina ridens; Verg. Aen. V, 759 ff.: tum vicina astris Erycino in vertice sedes fundatur Veneri Idaliae. - 73. illa tempestate quo ex tempore: die Ausdrucksweise ist ähnlich wie bei Cic. div. in Q. Caec. 41: cum illius temporis mihi venit in mentem, quo die mihi dicendum sit; de imp. Cn. Pomp. XII, 34: quis enim unquam - tam brevi tempore tot loca adire, tantos cursus conficere potuit, quam celeriter Cn. Pompeio duce tanti belli impetus navigavit? Caes. bell. gall. I, 6, 1: erant itinera duo, quibus itineribus. Fast regelmässig findet eine Wiederholung bei dies statt. Vgl. Caes. b. g. I, 6. 75. iniusti regis: während Minos in der ältern Sage seiner Gerechtigkeit wegen oft gerühmt wird, um derentwillen ihm in der Unterwelt sogar das Amt eines Richters übertragen wurde, erscheint er in der spätern Sage als ein ungerechter, grausamer Tyrann. Schon in der Odyssee XI, 322 heifst es: Αριάδνην κούρην Μίνωος ολοόφρο vos. Vgl. Plat. Min. 318 D: Tòv dè Μίνων ἄγριόν τινα καὶ χαλεπὸν nai adinov, 320 DE, Plut. Thes. 16: καὶ γὰρ ὁ Μίνως ἀεὶ διετέλει κακῶς ἀκούων καὶ λοιδορούμενος ἐν τοῖς ἀττικοῖς θεάτροις, vgl. |