Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

2. Accus. substantivorum. Verg. Aen. 5, 531 nec omen Abnuit Aeneas. Sall. Iug. 47, 4 pacem neque a. neque polliceri. Liv. 30, 16, 9. 30, 23, 4. Tac. an. 12, 46 pacem et condiciones. Heges. 3, 8, 8 quod pacem abnuerent. Sall. hist. 2, 41, 14 D. quos (labores) nequiquam abnuitis. Liv. 33, 16, 11 ut abnuendam Romanorum amicitiam censerent. Liv. 1, 56, 8 Bruti haud abnuit cognomen. Tac. hist. 2, 90 abnuenti nomen Augusti expressere ut exprimeret. Vict. Caes. 2, 1 imperii nomen astu abnuebat (Tiberius). Auson. prof. 7, 7 nomen indignum (Lascivi) abnuit numquam. Liv. 3, 66, 4 abnuente plebe imperium; 8, 2, 11; 31, 40, 2. 35, 51, 10. Tac. h. 1,67. Sen. Thy. 471 nec abnuendum i. nec appetendum est. Paneg. 9, 6 quoniam abnueret (urbs) i.; 12, 12 nec abnuisse dubitabit i. sic imperaturum. Aug. civ. d. 8, 13. Liv. 3, 38, 10 si plebs abnuat dilectum. Tac. hist. 4, 14. Liv. 4, 53, 10 cum militiam non abnuisset. Liv. 7, 10, 1 a. certamen; 27, 4, 1. Liv. 27, 34, 12 unus eam rem in civitate abnuebat. Liv. 29, 23, 9 a. alteram societatem; 30, 13, 9 s. Romanam. Max. Taur. Patr. 57, 811 imperiorum societatem. Liv. 30, 29, 8 cum conloquium haud abnuisset. Colum. 2, 21, 6 docendi curam; 6, praef. 1. Paneg. 9, 11 milites custodiae curam a. Salv. eccles. 3, 67 inrationabilem curam abnuo. Colum. 3, 3, 2 abnuente Saserna genus id ruris, Tremellio probante. Silius 8, 297 nec qui spectasset in armis, Abnueret genus. Curt. 3, 3, 13 abnuens deprecationem. Sen. Herc. f. 501 coniugia nostra pervicax abnuis; Phaedr. 386 solitos amictus; Oed. 661 tori iugalis abnuit Merope nefas; Thyest. 536 dona fortunae; Thyest. 328 bella. Comment. Bern. in Lucan. p. 224, 28 Us. Quintil. 1, 6, 33 nec abnuerim tegulae rationem. Silius 4, 807 Abnueret sortem an.. pareret. Iuven. 6, 540 lacrimae praestant, ut veniam non abnuat (Osiris).

Tacitus a. adversa, caedem, congressus, crimen, dominationem, duritiam caeli, exhortationes, iussa, largitionem, linguam Romanam, munus, nuptias, obsequium, proelium, statum, triumphalia. Cf. Lex. Tac. Suet. Tib. 21 expugnatum (Augustum) precibus uxoris adoptionem non abnuisse. Fronto p. 116 (Ver.) neque culpam abnuere ausus est. Apul. met. 2, 27 tantum scelus. Vict. Caes. 10, 3 (= Epit. Caes. 10, 10) cogitatum scelus. Iustin. 16, 3, 9 Heracleenses collationem abnuerant; 38, 2, 8 Cappadoces munus libertatis abnuentes negant. Iul. Valer. 3, 42 quod huiuscemodi munera dii abnuissent. Vopisc. Aurel. 20, 7 quaelibet animalia regia non abnuo, sed libens offero. Vict. Caes. 33, 8

direptiones; epit. Caes. 2, 6 principatum. Solin. 50, 3 ut ceterarum gentium commercia abuuant (Seres). Symmach. epist. 3, 36 non abnui operam meam; relat. 40, 4 septingentos modios Terracinensibus abnuerunt. Schol. Iuv. 3, 126 dives officium sordidum non abnuit aut contemnit.

Tertull. Marc. 5, 15 salutem carnis; res. carn. 19 resurrectionem; ad ux. 1,2. Ambrosius a. delicta, episcopatum, fidem, gratiam, mortem, officium, operationem, petitionem, vultus offensi. Hilar. aequalitatem. Cypr. epist. 65, 3 consilia. August. potestatem; id. de amic. 8 an ideo abnuenda amicitia. Heges. 2, 16, 6 postulata. Sulp. Sever. 1, 26, 5 proelium; 2, 12, 4 iussa, utrumque ex Tacito depromptum; 2, 2, 2 tantam molem. Ennod. p. 398, 7 V. foeditates. Leo epist. 31, 2 hospitalitatis officia non abnuit; id. sacr. 27, 6 delicias corporales. Epist. pontif. Gelas. 5, 2 regulam abnuendam; ibid. tract. 5, 16 gratiam aestimat abnuendam. Claud. Mar. Victor. 3, 512 (Patr. 61) uxor abnuit officium. Boetius terminus, subiectum abnuitur. Cod. Theodos. 14, 4, 5 si putaverint abnuendum (ius). Paul. Diac. servitium. Einh. v. Kar. nec dictis fides abnuebatur.

e) A. aliquem = recusare. Silius 3, 110 mene Abnuis inceptis comitem? Ambr. de Cain et Ab. 2, 9, 29 si me testem abnuis et refugis arbitrum. — Apul. apol. 27 ut aiant philosophos deos abnuere. (Cf. Cic. nat. d. 1, 2 nullum esse omnino deum putat; id. qui deum esse negat.) Tertull. adv. nationes 1, 4 (de Socrate) qui deos abnuebat. Cypr. de lapsis 35 quem verbis perfidis abnuisti. Ambros. de Ios. patr. 5 scriptura hune abnuit; de fide 3, 5, 39 deum; id. non abnuitur unigenitus dei filius. Zach. Patr. 20, 1113 a Iudaeis ordire principia, cur indomabilis populus deum ac dei filium abnuat Christum. August. de christ. vita 13 qui illum ore, quem factis abnuunt, confitentur Fastidius. Vulg. Ruth 3, 12 nec abnuo me propinquum.

=

f) Constructiones rariores. A. de aliqua re. Gramm. lat. VII 450, 13. Sall. Iug. 84, 3 neque de ullo negotio abnuere audebat. Liv. 10, 10, 8 de societate haud abnuunt barbari; 10, 15, 9 Fabius de se abnuere. Ambr. de fide 2, 9, 76 ipsi de patre, quod de filio abnuunt, fatebuntur.

A. alicui rei. Apul. met. 4, 13 Thebanis conatibus abnuentes; 6, 6 terrenis remediis inquisitionis abnuens; apol. 76 uxor contumeliis abnuit. Paneg. 6, 9 (155, 17 B) tibi rei publicae

curis non erat abnuendum. Cassiod. Patr. 70, 534 M. stultis cogitationibus abnuebant.

A. ab aliquo. Itala (Lugd.) Num. 30, 8 quoniam vir abnuit ab ea = August. Patr. 34, 745 M. (Vulgata: contradixerit)

Praecedente particula interrogativa. Tac. an. 14, 9 adspexerit. ne matrem exanimem, sunt qui tradiderint, sunt qui abnuant. Per brachylogiam pro: incertum est; nam sunt etc.

Seq. particula quin. Tac. an. 13, 14 non abnuere se, quin cuncta infelicis domus mala patefierent. Seq. part. ut. Salv. eccles. 2, 8, 31 nec ego abnuo, ut . . credatur. Boet. Patr. 64, 1134 haec nihilominus abnuatur, ut sit vera. Negatione non addita sequitur quod: Leo M. epist. 35, 1 abnuitur, quod crucifixus est.

=

Solin. 33, ali

II. Translate. De rebus. Lucret. 3, 641 (de anima) aeternam sibi naturam abnuit esse. Tibull. 4, 1, 25 quod spes abnuit. Val. Max. 9, 12, ext. 10 quasi abnuente natura utriusque boni largitionem. Plin. nat. h. 7, 145 (Arabica antipathes) ebori simillima est et hoc videretur, nisi radi abnueret duritia 22. Silius 14, 600 descendere fauces Abnuerant siccae . . menta. Tac. hist. 5, 13 quando inpetus et subita belli locus abnueret. Macrob. somn. Scip. 1, 6, 24 (ex Platonis Timaeo) abnuentia permisceri, terram et ignem. Claudian. sext. cons. Hon. 594 fucati sermonis opem meus conscia laudis Abnuit. Fulgent. myth. 1 praef. quo (syrmate) tellus Triptolemicum . . abnueret dentem. Acro ad Hor. serm. 1, 3, 9 sensus et mores abnuunt paria esse peccata. Porfyr. 3, 3 votaque si ratio non abnuat ordine Phoebi, Gesta canunt.

Abnŭrus, us. fem. Gloss. Philox. p. 4, 17 abnurus: ¿xyóvov νυός. (cod. εκγονονος).

Abnūtīvus, a, um. qui, quae, quod abnuendi sive negandi vim habet. Gl. Philox. p. 4, 14 abnutivum: άлoμоτixóv (abnutium cod.). Diomed. 455, 13 K. duodecimus modus (soloecismi) fit per geminationem abnuendi: ut si dicas numquam nihil peccavi, quoniam duae abnutivae unam confirmativam faciunt. Paulus Dig. 45, 1, 83 non simplex abnutivum spondet, sed curaturum se, ut etc.

Abnüto, are. Forma frequentativa sive intensiva verbi abnuendi. Festus p. 27 M. abnutare, saepius abnuere. Cf. Arch. IV 211. Plaut. Capt. 611. Quid mi abnutas? -- Tibi ego abnuto? Ennius trag. (407 V. 306 R. 312 M.) quidnam est, obsecro,

Archiv für lat. Lexikogr. IV. Heft 3. 4.

38

quid te abnutas adiri, quem versum laudavit Cic. de orat. 3, 164 addens: melius esset vetas, prohibes, absterres. Arnob. 2, 78 abnutemus, (col. adnitimur) verum coni. Salmasius.

Erläuterungen.

Eine Nachwirkung der Grundbedeutung von abnuere abnicken erkennen wir vor allem darin, dafs die passiven Formen sehr wenig entwickelt sind. Zuerst hat vielleicht Livius 3, 72, 7 abnuitur gesagt, was noch bei Augustin und Leo wiederkehrt; zuerst vielleicht Livius 30, 23, 4 abnuendam pacem, und nach ihm von dem Dichter Seneca abgesehen (Thyest. abnuendum imperium) nur wenige Kirchenschriftsteller, wie Augustin, Gelasius; aber doch noch Freculf 1, 6, 14 nihil abnuendum, und Einhard annal. 787 Pertz nec pontifex precibus censuit abnuendum. Abn. als verbum dicendi hat zuerst Livius mit den Accus. c. inf. verbunden, nur er mit dem Inf. fut. act., erst Tacitus mit dem Gerundivum.

=

Mit transitivem abnuo verbindet Cicero nur den Accusativ eines Pronomens; erst Vergil omen, und Ähnliches dann die Prosa von Sallust an. A. deum die Existenz Gottes leugnen taucht erst mit Apuleius, Cyprian, Augustin auf (Cypr. epist. 65, 3 qui domnium negaverunt.) Die seltene Konstruktion abnuere de alqa re haben schon die alten Grammatiker, wahrscheinlich nach Sallust, notiert, während sie die durch Apuleius in die Litteratur eingeführte, aber nur selten gebliebene mit dem Dativ (nach Analogie von renuntiare?) ignorieren.

Haut abnuerim ist eine Neuerung des Livius, welcher sich Columella, Quintilian, Silius, Tacitus anschliefsen, während später non (nec) abnuo überwiegt; oder non abnuam. Der Plural des Potentialis perf. (abnuerimus) findet sich nicht, sondern blofs nec abnuimus bei Ammian. Daneben blüht im Kirchenlatein von Ambrosius an die Phrase: quis abnuat? Die Synonyma oder Gegensätze von abnuo sind durch kursive Schrift hervorgehoben, wodurch dem Leser eine Zusammenstellung erleichtert wird.

München.

Subitare.

Ed. Wölfflin.

Das Verbum subitare kannte man bisher aus Cypr. epist. 60, 2 (= pg. 693, 15 Hart.) und der vita Cypr. ep. 15. Vgl. Rönsch, Itala 171. Dafs es auch in der afrikanischen Bibelübersetzung stand, lehrt uns eine Reichenauer Primasiushandschrift, welche Apocal. 3, 3 statt der bisherigen Lesart: veniam et suscitabo adventum meum ad te, quasi fur veniam das einzig richtige subitabo bietet, laut gef. Mitteilung des künftigen Editors, H. Dr. Haufsleiter. Das klassische Latein sagte dafür celerare oder accelerare.

München.

Ed. Wölfflin.

Miscellen.

Die Etymologie des Namens Iulus in augusteischer Zeit.

Tacitus Hist. V 2 erzählt in sehr abenteuerlicher Weise die Anfänge des jüdischen Volkes. Er benutzt hierbei Schriftsteller wie Chaeremon den Ägypter, aus welchem Iosephus contra Apion. I 32 (conf. Vossius de histor. Graec. ed. Westerm. p. 209) einen Auszug giebt, und Lysimachus den Alexandriner, auf welchen insbesondere die bei Tacitus Kap. 3 gemachten Angaben zurückgehen, wie aus Iosephus a. a. O. Kap. 34 zu schliefsen ist. Tacitus giebt an, dafs die Juden ursprünglich in Kreta um das Idagebirge angesiedelt gewesen seien, eifrig ergeben dem Kultus des Saturn und zwar vor der Herrschaft des Zeus. Den Anlafs zu dieser Meinung bot dem Gewährsmann des Tacitus der Umstand, dafs der Sabbat in der siebentägigen Woche dies Saturni hiefs. Mit diesem Namen bezeichnet schon Tibull den Sabbat I 3, 17: Quaerebam tardas anxius usque moras. || Aut ego sum causatus aves aut omina dira, || Saturnive sacram me tenuisse diem. Ideler, Chronol. II 176. Nach Tacitus hätten die Juden ihren Namen der Nachbarschaft ihrer ursprünglichen Sitze am Idagebirge zu verdanken: der Name Idaei sei in barbarischer Aussprache vermöge einer Lautverstärkung zu Iudaei umgebildet worden, besonders aus Anlass der Vertreibung der Juden und ihres Gottes Saturnus aus Kreta nach Libyen hinüber durch die Macht des Iuppiter. Tacitus sagt: Iudaeos Creta insula profugos novissima Libyae insedisse memorant, qua tempestate Saturnus vi Iovis pulsus cesserit regnis. argumentum e nomine petitur: inclutum in Creta Idam montem, accolas Idaeos aucto in barbarum cognomento Iudaeos vocitari. Dieses Kunststückchen antiker Lautlehre, wonach Idaei zu Iudaei verändert wird, würde nicht eben sehr auffallend und interessant erscheinen, wenn es nicht die Bedeutung einer Analogie für ein sehr berühmtes Wort besäfse, dessen Etymologie nicht nur ein grammatisches Problem für die Zeitgenossen des Augustus war, sondern eine politische Frage von eminenter Bedeutung. Dieses Wort ist der Name des Stammvaters der gens Iulia: Iulus. Der Iulischen Dynastie, welche von Haus aus in bewusstem Gegensatz zur älteren römischen Königsherrschaft, als erbliches Fürstentum gegründet war, mufste vor allem daran liegen, den Glauben zu befestigen, dafs göttliches Blut in ihren Adern fliefse. Iulus, der Eponymus der Iulier, mufste also als Sohn

« ZurückWeiter »