Ne supinus eat, cavaque in palude recumbat : 5 10 lacu subsidat: ita tibi pons validus fiat ex tua sententia, in quo etiam Salisubsuli cærimonia perficiantur: tribue mihi hoc beneficium, o Colonia, maximi joci. Cupio quempiam civem meum transversum agi per caput et pedes de tuo ponte in cœnum; sed ea parte, qua sordidissimum et maxime altum est baratrum totius stagni, lis tantis; et Voss. asculis stantis: unde Hand. fecit, assulis tactis. Quid si legamus assulis fractis? In tribus Mel. codd. irredivivis; in Dresd. Commel. et Vicent. in redivivis, ortum ex vocis male accept. separatione; in Rheg. in reclivis: sed irredivivus agnoscunt omnes Stat. codd. Heins. tentabat, irrecidivus.-6 In Stat. codd. Salisubsuli, sive, Salisubsili sacra suscipiant ; et sic in Voss. 1. Nostra lect. est ex conj. Statii: Voss. proposuit, Salii ipsulis s. suscipiunto, quem secutus Vulpius: Avant. dedit, Saliaribus s. suscipiantur; Mur. Salisubsuli s. suscipiuntur, cui subjungit, ‘Salisubsulum vocat Martem Pacuvius; sed graviter reprehensus est a Voss. ob fraudem loci laudati, cujus nec vola nec vestigium extat. In quibusdam vett. edd. legitur, Salii, vel Subsalii s. suscipiant: Corrad. dedit, In quo vel salis subsilis, sarta suscipiantur.— NOTE mes ne pons totus ita corruat, ut non possit amplius instaurari. 6 Vel Salisubsulis sacra suscipiantur] Sensus est: Ita bonus et validus fiat pons iste tuus, ut in eo etiam sacra Martis perfici possint. Mars enim veteribus Latinis dictus est 'Salisub. sulus.' Ut apud Pacuvium, teste Mureto: Pro imperio sic Salisubsulus vostro excubet.' Sacra autem Martis ita celebrabantur, ut Ancilia a Saliis ejusdem Dei Sacerdotibus per urbem magnis tripudiis et saltationibus portarentur. 'Ancilia' porro scuta illa erant, quæ in templo Martis servabantur, et quæ quando bellum erat gerendum Consul movebat dicens, Mars vigila.' Alii cum Scaligero legunt, suscipiunto, voluntque ut Salisubsuli dicantur etiam Salii Sacerdotes; sed hoc nullius satis idonei testis fide firmatum reperio, solaque pro hac sententia auctoritas affertur Catulli, quam nunc explicamus, quæque Scaligero non favet. Salii porro dicti sunt omnes Ludii et saltatores, qui ad cantum et tibiam in sacris ludebant. Hinc illi apud Virgil. Æn. vIII. qui ad sacra Herculis saltabant, Salii dicti : 'Tum Salii ad cantus incensa altaria circum Populeis adsunt evincti tempora ramis.' Præcipue vero Salii appellantur Sacerdotes Martis a Numa Pompilio instituti, quibus mos esset in portandis Ancilibus saltare. Vide Livium et Dionys. Hal. 8 Municipem] Idem est, ac si 'Veronensem' diceret. 'Municeps' enim 'meus' is est, qui ex eodem est quo ego sum municipio. Qui vero sint Municipes declarant Festus, in vocabulo illo Municeps, et Aul. Gell. lib. XVI, Lividissima, maximeque est profunda vorago. 15 et paludis lutulenta. Is est homo stolidissimus, neque tam sapit, quam infuns duorum annorum, quiescens in brachiis trementibus genitoris. Cui quamvis nupserit adolescentula vigentissimo ætatis flore, quæ molliculo hædo tenerior, studiosius est tuenda racemis nigerrimis; ipsam jocari patitur, ut placet, nec ipsam æstimat unius pili, * * * at desidet tanquam alnus in fovea Ligustica bipenni succisa, perinde 13 Heinsii liber in marg. habet, matris d. in ulna.-14 In Dresd. et aliis cum Vicent. Brix. et Venett. legitur, Cui jocum, vel Cui sit jocus, quam lect. cum metro non apta esset, correxerunt Avant. et Guar. ut in textu nostro, eosque secuti sunt recentiores. Legeret Hand. Cui jocus v. n. f. puella est, &c.15 Et habent codd. Ut Vicent. Brix. et Venett. Heins. conj. Sit vel Sed; Doer. Ah. Nostra lect. probata est Handio, qui rò Et interpretaturet quidem.'-19 Liguris in nonnullis; Liguri ap. Fest. Ligeris in paucis. Politianus legebat, expernata, aut suppernata; Avant. et Mur. separata; sed ap. eund. Fest. supernata; unde Scal. conj. subpernata: in quibusdam superata, NOTE 13 Bimuli] Per formam diminutivam, qua multum delectatur Poëta, sumiturque hic 'Bimulus,' pro 'Bimus,' id est, duorum annorum. 16 Nigerrimis uvis] Maturissimis, quæ nempe tunc maxime sunt a furibus custodiendæ, quæque aliunde magno sunt in aëris discrimine. Virgil. Maturisque nimis metuendus Jupiter uvis.' 18 Nec se sublevat ex sua parte] Ipse permittit illam moveri, nec se movet vicissim supra illam crissantem, quemadmodum nec navis in fossa Liguri movetur. Qui vero exponunt, Nec se sublevat, nihil providet, nihilque consulit sibi conjugii oneribus oppresso, mea quidem sententia Poëtæ sensum non percipiunt. 19 Liguri] Mirum est quantum hic locus torqueat interpretes. Alii volunt hac voce Liguri intelligi fossam aliquam in regione Ligustica. Alii dicunt nomen esse proprium alicujus fossæ in agro Veronensi Catullo cognitæ, nobis ignotæ. Alii volunt hic ideo dici Liguri securi, quod optimæ fierent secures in Liguria. Ego quidem putem legendum esse Liguri....securi, quod nempe Ligures ad Apenninum siti ligna cædendi peritia præstarent, lignariæque negotiationi inprimis studerent. Ut facile intelligitur ex verbis Julii Capitolini in Pertinace cap. I. Suppernata [separata] Id est, excisa, cæsa. Communem sequimur lectionem antiquosque codices, quicquid vociferetur Scaliger, qui vult legi suppernata. Quod tamen non damnamus, sed metri rationem servamus, Tantundem omnia sentiens, quam si nulla sit usquam: 20 Ipse qui sit, utrum sit, an non sit, id quoque nescit. 25 cuncta percipiens, quasi illa non sit uspiam; ejusmodi est meus iste stupidus, nec quicquam cernit, nec audit; ignorat etiam quis sit ipse, an ipse sit omnino, necne. Jam ipsum opto præcipitem agere de tuo ponte, si forte potest subito excutere ineptam segnitiem, et mentem desidem in fœtido luto relinquere, quemadmodum mula soleam ferream in gurgite uliginoso solet relinquere. vel, seu parata.-20 Stat. conj. quasi, improbante Ed. Cant.-21 Passer. malit merus stupor.-22 Omnes Stat. et Mur. codd. habent, qui sit ; edd. vett. quis sit Heins. conj. Is se quis sit, vel, Is se qui sit.-23 Hunc ego eum in Commel. et edd. vett. Stat. conj. Hunc eum volo, ut est in Palat. p. In nonnullis codd. Nunc eum volo me de tuo; unde Scal. conj. Nunc eum volo me e tuo.-24 Si potest olidum in edd. vett. auctore Avant. Emendatio Si pote stolidum debetur Victorio. NOTE nec inanes metaphoras assectamur. Suspicio porro vehemens injicitur ex fragmentis Festi, quæ supersunt, codices antiquissimos habuisse, subpernata; quod idem est ac excisa, et succisa. Subpernare enim est poplites succidere, et, ut ita dicam, suffraginare, Græcis άγκυλοκοπεῖν, et ἐκνευρίJe, Gallice ejarreter. 21 Meus stupor] Id est, stupidus. Vitium ponitur pro vitioso cum insigniter ac summe vitiosus significatur. Ut cum dicitur de perdito cive, quod sit pernicies et pestis Reipublicæ aut patriæ. Sic apud Terent. 'Ubi illic est scelus qui me perdidit?' i. e. ille homo sceleratus. Ut cum de insulso et fatuo apud eundem Terent. in Heautont. In me quidvis harum rerum convenit, Quæ sunt dicta in stultum ; caudex, stipes, asinus, plumbeus.' 24 Veternum] Lethargus; Cornelio Celso est 'inexpugnabilis dormiendi necessitas; licet multi dicant hac voce hydropem tantum significari. Celso consentit Virgil. 'Nec sua regna gravi passus torpere veterno.' Plin. lib. VIII. 'Primis diebus septenis tam gravi somno premuntur, ut ne vulneribus quidem excitari queant; tunc mirum in modum veterno pinguescunt.' CARMEN XVIII. AD HORTORUM DEUM. HUNC lucum tibi dedico, consecroque, Priape, O Priape, dico tibi, et addico hunc lucum, sive teneat te domus tua, quæ Lampsaci est, seu sylva, quæ illic est tibi dicata. Veneratur enim te inprimis regio Hellespontiaca in suis oppidis, quæ ostreosior est reliquis littoribus maris. Hoc et duo sequentia Carmina, quæ Catullo tribuenda existimaverunt VV. DD. desunt in codd. sed leguntur inter Priapeia in Catal. Vet. Poët. Scal. c. 85. in Priap. Sciopp. c. 86. et in Anthol. Vet. Lat. Poët. Burmanni II. lib. VI. 85. Tom. 11. p. 567. Hoc autem citatur a Terent. Mauro, de Metris, inter Gramm. Vett. p. 2444.-2 Quæ domus....quæque silva in Bip. Apud Terent. Maur. olim vox sylva deerat, ut e Mur. et Stat. annott. intelligi potest. Pro Qua et quaque Doer. conj. Quoi et quoique. NOTE + Hocce, et quæ duo sequuntur Epigrammata in Priapum Hortorum Deum composita, inter Virgilii Catalecta reperiuntur; Catullo tamen tribuuntur ab eruditis viris, tum propter styli affinitatem, tum quod Terentianus Maurus ipsum tali Carmine in Priapum lusisse scribat. igitur, ut quasi postliminio ad auctorem redeant suum, adscripsimus. Hæc 1 Priape] Priapus Liberi Patris et Veneris filius, ab antiquis hortorum Deus et custos habitus, Lampsaci ad Hellespontum Troadis in urbe non ignobili natus est. Priapus etiam Straboni et Plinio urbs est ad Hellespontum, a Priapo Deo sic dicta, in qua et coli cœptus est. Priapum porro Deorum antiquissimum esse, eundemque cum sole et Baccho, scripsit Orpheus. 2 Qua Lampsaci est] Lampsacus urbs est Asiæ minoris ad Hellespontum inter Granicum et Simoëntem fluvios, in qua Priapus natus est, et exquisitissimis honoribus colebatur. Quaque sylva] Per sylvam intelligit vineta uberrima, quæ in Lampsacena et Pariana regione sunt. 3 Ora Hellespontia] Regiones ad Hellespontum pertinentes præ ceteris Diis Priapum præcipue colebant, utpote quæ hortis amœnissimis et vinetis uberrimis abundarent. CARMEN XIX. HORTORUM DEUS. HUNC ego, juvenes, locum, villulamque palustrem, Quercus arida, rustica conformata securi, Nutrivi, magis et magis ut beata quotannis. Hujus nam Domini colunt me, Deumque salutant, Alter, assidua colens diligentia, ut herba 5 O pueri, ego Priapus, cum sim Quercus sicca, fabricata ascia rusticana, hunc agrum, et hanc villam paludosam coopertam virgultis junceis, et caricis fasciculis, sic fovi, ut singulis annis magis ac magis fertilis sit. Istius enim villæ heri, tenuis scilicet case habitatores, paterfamilias et ejus filius me venerantur, et habent me Deum suum; horum alter continua sedulitate faciens, ut herba spinosa et horrida ab æde mea absit, alter vero perpetuo mihi offerens dona manu liberali: primo qui 3 Salmas. ad Solin. p. 181. vult conformata, repugnante Vossio, qui legit fomitata ex antiq. formidata.-4 Nunc tuor magis Scal. Nutrio magis tacite recepit Vulp. et beata Hand. i. e. ‘et quidem ego beata, muneribus oblatis, quotannis; nam,' &c.-6 Sic in plerisque edd. deficiente ultima voce, hic versus exhibetur. Scal. tentabat, filiusque colini; Voss. filiusque tenellus; Doer. filiusque patronum, ut referatur ad Pauperis tuguri. Proposuit Hand, ipse filiolusque.-9 D'Orvillius emend. manu ferens usque, probante Burm. II, NOTE 1 Hunc ego] Agris non modo credebatur Priapus afferre fœcunditatem, in quibus statueretur, et coleretur, verum et fures arcere putabatur: hoc itaque se præstare debere prædicat, quod nimirum ab agelli domino assidue ac religiose colatur; monet insuper pueros, ne quid ex isto furentur agro, cujus nempe dominus pauper est, et ipse diligens custos, agrumque vicinum indicat, ex quo commodius longe aliquid rapere queant, cum hujus dominus sit dives, et negligentior Priapus. 3 Quercus arida] Priapus, seu Priapi statua, ex arboris trunco fiebat, falcem manu tenens, qua et fures arcere et aves abigere crederetur. Hunc ita describit Horat. 1. Sat. 8. 'Olim truncus eram ficulnus, inutile lignum: Cum faber, incertus scamnum faceretne Priapum, Maluit esse Deum. Deus inde ego furum aviumque Maxima formido; nam fures dextra coërcet,' &c. 4 Magis, et magis] Ita ut assidue posterior annus superiorem fertilitate vincat. |