Nondum præcipites cingebant oppida foffe ;
Non tuba directi, non æris cornua flexi,
Non galeæ, non enfis, erant; fine militis ufu
Mollia fecuræ peragebant otia mentes.
Ipfa quoque immunis, rastroque intacta, nec ullis
Saucia vomeribus per fe dabat omnia tellus :
Contentique cibis, nullo cogente, creatis,
Arbuteos fœtus, montanaque fraga legebant,
Cornaque, et in duris hærentia mora ruðetis,
Et quæ deciderant patulâ Jovis arbore glandes.
Ver erat æternum; placidique tepentibus auris
Mulcebant Zephyri natos fine femine flores.
Mox etiam fruges tellus inarata ferebat:
Nec renovatus ager gravidis canebat ariftis.
Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant:
tripples
Flavaque de viridi ftillabant ilice mella.
Poftquam, Saturno tenebrofa in Tartara miffo,,25 Sub Jove mundus erat; fubiit argentea proles,
Auro deterior, fulvo pretiofior ære.
Jupiter antiqui contraxit tempora veris :
Perque hyemes, æftufque, et inæquales autumnos,
Et breve ver, fpatiis exegit quatuor annum.
Tum primùm ficcis aër fervoribus uftus
Canduit; et ventis glacies aftricta pependit.
Tum primùm fubiere domos; domus antra fuerunt,
Et denfi frutices, et vinctæ cortice virgæ.
Semina tum primùm longis Cerealia fulcis
Obruta funt, preffique jugo gemuere juvenci.
Tertia poft illas fucceffit aënea proles, Sævior ingeniis, et ad horrida promptior arma: Nec fcelerata tamen. De duro eft ultima ferro. Protinus irrumpit venæ pejoris in ævum Omne nefas fugêre pudor, verumque, fidesque; In quorum fubiere locum fraudefque, dolique, Infidiæque, et vis, et amor fceleratus habéndi. Vela dabat ventis, nec adhuc bene noverat illos ) Navita; quæque diu fteterant in montibus altis, Fluctibus ignotis infultavêre carinæ : Communemque priùs, ceu lumina folis et auras, Cautus humum longo fignavit limite menfor. Nec tantùm fegetes alimentaque debita dives Pofcebatur humus; fed itum eft in vifcera terræ; 50. Quafque recondiderat, Stygiifque admoverat umbris, Effodiuntur opes, irritamenta malorum.
Jamque nocens ferrum, ferroque nocentius aurum
Prodierat: prodit bellum, quod pugnat utroque ;
Sanguineâque manu crepitantia concutit arma.
Vivitur ex rapto. Non hofpes ab hofpite tutus,
Non focer à genero: fratrum quoque gratia rara est.
Imminet exitio vir conjugis, illa mariti:
Lurida terribiles mifcent aconita noverca:
Filius ante diem patrios inquirit in annos.
Victa jacet Pietas: et Virgo cæde madentes,
Ultima cœleftûm, terras Aftræa reliquit.
VE foret terris fecurior arduus æther;
Affectâffe ferunt regnum cœlefte Gigantas,
Altaque congeftos fruxiffe ad fidera montes.
Tum pater omnipotens miffo perfregit Olympum
Fulmine, et excuffit fubjecto Pelion Offam.
Obruta mole fuâ cùm corpora dira jacerent;
Perfufam multo natorum fanguine terram
Immaduiffe ferunt, calidumque animâffe cruorem.
Et, ne nulla feræ ftirpis monumenta manerent,
In faciem vertiffe hominum: fed et illa propago
Contemptrix Superûm, fævæque avidiffima cædis,
Et violenta fuit: fcires è fanguine natos.
UÆ Pater ut fummâ vidit Saturnius arce,
Ingemit; et facto nondum vulgata recenti,
Foda Lycaonia referens convivia menfæ,
Ingentes animo, et dignas Jove concipit iras;
Conciliumque vocat; tenuit mora nulla vocatos.
Eft via fublimis coelo manifefta fereno,.
Lactea nomen habet, candore notabilis ipfo.
Hâc iter eft Superis ad magni tecta Tonantis,
Regalemque domum. Dextrâ, lævâque Deorum
Atria nobilium valvis celebrantur apertis.
Plebs habitant diverfa locis; à fronte potentes
Coelicola, clarique fuos pofuêre Penates.
Hic locus eft, quem, fi verbis audacia detur,
Haud timeam magni dixiffe Palatia cœli.
Ergo ubi marmoreo Superi fedêre receffu;
Celfior ipfe loco, fceptroque innixus eburno,
Terrificam copitis concuffit terque, quaterque
Cæfariem; cum quâ terram, mare, fidera, movità
Talibus inde modis ora indignantia folvit :
"Non ego pro mundi regno magis anxius illâ Tempeftate fui, quâ centum quifque parabant Injicere anguipedum captivo brachia cœlo.
Nam, quanquam ferus hoftis erat, tamen illud ab uno
Corpore, et ex unâ pendebat origine bellum.
Nunc mihi, quâ totum Nereus circumtonat orbem, 25
Perdendum mortale genus. Per flumina juro
Infera, fub terras Stygio labentia luco,
Cuncta prius tentata; fed immedicabile vulnus
Enfe recidendum, ne pars fincera trahatur.
Sunt mihi Semidei, funt ruftica numina Nymphæ,.30
Faunique, Satyrique, et monticola Sylvani;
Quos quoniam cœli nondum dignamur honore,
Quas dedimus certè terras habitare finamus.
An fatis, ô Superi, tutos fore creditis illos,
Cùm mihi, qui fulmen, qui vos habeoque, regoque, 35
Struxerit infidias, notus feritate Lycaon?"
Confremuêre omnes; ftudiifque ardentibus aufum
Talia depofcunt. Sic, cùm manus impia fævit
Sanguine Cæfareo Romanum extinguere nomen;
Attonitum tantæ fubito terrore ruinæ
Humanum genus eft, totufque perhorruit orbis.
Nec tibi grata minùs pietas, Augufte, tuorum,
Quam fuit illa Jovi. Qui poftquam voce manuque
Murmura compreffit, tenuêre filentia cuncti.
Subftitit ut clamor, preffus gravitate regentis,
Jupiter hoc iterum fermone filentia rumpit:
Ille quidem pœnas (curam dimittite) folvit;
Quod tamen admiffum, quæ fit vindicta, docebo.
Contigerat noftras infamia temporis aures :
Quant cupiens falfam, fummo delabor Olympo, 50
Et Deus humanâ luftro fub imagine terras.
Longa mora eft, quantum noxæ fit ubique repertum,
Enumerare: minor fuit ipfa infamia vero.
Manala tranfieram, latebris horrenda ferarum,
Et cum Cylleno gelidi pincta Lycei.
Arcados hinc fedes et inhofpita tecta tyranni
Ingredior, traherent cùm fera crepuscula noctem,
Signa dedi veniffe Deum; vulgufque precari
Coeperat irridet primò pia vota Lycaon.
"Mox," ait, "experiar, Deus hic, difcrimine aperto,
An fit mortalis: nec erit dubitabile verum.
Nocte gravem fomno, nec opinâ perdere morte
Me parat. Hæc illi placet experientia veri.
Nec contentus eo, miffi de gente
Obfidis unius jugulum mucrone refolvit :
C
|