Et terram tabo maculant. Mihi frigidus horror
Membra quatit, gelidusque coit formidine sanguis.
Rursus et alterius lentum convellere vimen
Insequor et caussas penitus temptare latentis:
Ater et alterius sequitur de cortice sanguis.
Multa movens animo Nymphas venerabar agrestis
Gradivumque patrem, Geticis qui praesidet arvis,
Rite secundarent visus omenque levarent.
Tertia sed postquam maiore hastilia nisu
Adgredior genibusque adversae obluctor arenae—
Eloquar, an sileam ?-gemitus lacrimabilis imo
Auditur tumulo, et vox reddita fertur ad auris:
Quid miserum, Aenea, laceras ? iam parce sepulto;
Parce pias scelerare manus. Non me tibi Troia
Externum tulit, aut cruor hic de stipite manat.
Heu! fuge crudelis terras, fuge litus avarum.
Nam Polydorus ego. Hic confixum ferrea texit
Telorum seges et iaculis increvit acutis.
Tum vero ancipiti mentem formidine pressus Obstipui, steteruntque comae et vox faucibus haesit. Hunc Polydorum auri quondam cum pondere magno Infelix Priamus furtim mandarat alendum Threicio regi, cum iam diffideret armis Dardaniae cingique urbem obsidione videret. Ille, ut opes fractae Teucrum, et Fortuna recessit, Res Agamemnonias victriciaque arma secutus, Fas omne abrumpit; Polydorum obtruncat, et auro Vi potitur. Quid non mortalia pectora cogis, Auri sacra fames? Postquam pavor ossa reliquit, Delectos populi ad proceres primumque parentem Monstra deum refero, et, quae sit sententia, posco. Omnibus idem animus, scelerata excedere terra, Linqui pollutum hospitium, et dare classibus austros. Ergo instauramus Polydoro funus: et ingens Aggeritur tumulo tellus; stant Manibus arae, Caeruleis maestae vittis atraque cupresso, Et circum Iliades crinem de more solutae; Inferimus tepido spumantia cymbia lacte Sanguinis et sacri pateras, animamque sepulchro Condimus, et magna supremum voce ciemus.
Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti Dant maria et lenis crepitans vocat auster in altum, Deducunt socii navis et litora conplent. Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt. Sacra mari colitur medio gratissima tellus Nereidum matri et Neptuno Aegaeo, Quam pius Arcitenens oras et litora circum Errantem Mycono e celsa Gyaroque revinxit, Inmotamque coli dedit et contemnere ventos. Huc feror; haec fessos tuto placidissima portu Accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem. Rex Anius, rex idem hominum Phoebique sacerdos, 80 Vittis et sacra redimitus tempora lauro, Occurrit; veterem Anchisen adgnoscit amicum. Iungimus hospitio dextras, et tecta subimus. Templa dei saxo venerabar structa vetusto : Da propriam, Thymbrace, domum; da moenia fessis 85 Et genus et mansuram urbem; serva altera Troiae Pergama, reliquias Danaum atque inmitis Achilli. Quem sequimur ? quove ire iubes? ubi ponere sedes? Da, pater, augurium, atque animis inlabere nostris. Vix ea fatus eram : tremere omnia visa repente, Liminaque laurusque dei, totusque moveri Mons circum, et mugire adytis cortina reclusis. Submissi petimus terram, et vox fertur ad auris: Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto Accipiet reduces. Antiquam exquirite matrem. Hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris, Et nati natorum, et qui nascentur ab illis. Haec Phoebus; mixtoque ingens exorta tumultu Laetitia, et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt, Quo Phoebus vocet errantis iubeatque reverti ? Tum genitor, veterum volvens monumenta virorum, Audite, o proceres, ait, et spes discite vestras : Creta Iovis magni medio iacet insula ponto; Mons Idaeus ubi, et gentis cunabula nostrae. Centum urbes habitant magnas, uberrima regna; Maxumus unde pater, si rite audita recordor, Teucrus Rhoeteas primum est advectus ad oras,
Optavitque locum regno. Nondum Ilium et arces
Pergameae steterant; habitabant vallibus imis.
Hinc mater cultrix Cybelae Corybantiaque aera
Idaeumque nemus; hinc fida silentia sacris,
Et iuncti currum dominae subiere leones.
Ergo agite, et, divom ducunt qua iussa, sequamur ;
Placemus ventos et Gnosia regna petamus.
Nec longo distant cursu; modo Iuppiter adsit,
Tertia lux classem Cretaeis sistet in oris.
Sic fatus, meritos aris mactavit honores,
Taurum Neptuno, taurum tibi, pulcher Apollo,
Nigram Hiemi pecudem, Zephyris felicibus albam. 120
Fama volat pulsum regnis cessisse paternis
Idomenea ducem, desertaque litora Cretae,
Hoste vacare domos, sedesque adstare relictas.
Linquimus Ortygiae portus, pelagoque volamus,
Bacchatamque iugis Naxon viridemque Donysam,
Olearon, niveamque Paron sparsasque per aequor
Cycladas et crebris legimus freta consita terris.
Nauticus exoritur vario certamine clamor ;
Hortantur socii: Cretam proavosque petamus.
Prosequitur surgens a puppi ventus euntis,
Et tandem antiquis Curetum adlabimur oris.
Ergo avidus muros optatae molior urbis,
Pergameamque voco, et laetam cognomine gentem
Hortor amare focos arcemque attollere tectis.
Iamque fere sicco subductae litore puppes;
Connubiis arvisque novis operata iuventus;
Iura domosque dabam: subito cum tabida membris,
Corrupto caeli tractu, miserandaque venit
Arboribusque satisque lues et letifer annus.
Linquebant dulcis animas, aut aegra trahebant
Corpora; tum sterilis exurere Sirius agros;
Arebant herbae, et victum seges aegra negabat.
Rursus ad oraclum Ortygiae Phoebumque remenso
Hortatur pater ire mari, veniamque precari :
Quam fessis finem rebus ferat; unde laborum
Temptare auxilium iubeat; quo vertere cursus.
Nox erat, et terris animalia somnus habebat :
Effigies sacrae divom Phrygiique Penates,
Quos mecum a Troia mediisque ex ignibus urbis
Extuleram, visi ante oculos adstare iacentis
In somnis, multo manifesti lumine, qua se
Plena per insertas fundebat luna fenestras;
Tum sic adfari et curas his demere dictis :
Quod tibi delato Ortygiam dicturus Apollo est,
Hic canit, et tua nos en ultro ad limina mittit.
Nos te, Dardania incensa, tuaque arma secuti,
Nos tumidum sub te permensi classibus aequor,
Idem venturos tollemus in astra nepotes,
Inperiumque urbi dabimus. Tu moenia magnis
Magna para, longumque fugae ne linque laborem. 160
Mutandae sedes. Non haec tibi litora suasit
Delius aut Cretae iussit considere Apollo.
Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt,
Terra antiqua, potens armis atque ubere glaebae;
Oenotri coluere viri; nunc fama minores
Italiam dixisse ducis de nomine gentem:
Hae nobis propriae sedes; hinc Dardanus ortus,
Iasiusque pater, genus a quo principe nostrum.
Surge age, et haec laetus longaevo dicta parenti
Haud dubitanda refer: Corythum terrasque requirat 170
Ausonias. Dictaea negat tibi Iuppiter arva.
Talibus attonitus visis et voce deorum—
Nec sopor illud erat, sed coram adgnoscere voltus
Velatasque comas praesentiaque ora videbar;
Tum gelidus toto manabat corpore sudor-
Corripio e stratis corpus, tendoque supinas
Ad caelum cum voce manus, et munera libo
Intemerata focis. Perfecto laetus honore
Anchisen facio certum, remque ordine pando.
Adgnovit prolem ambiguam geminosque parentes, 180
Seque novo veterum deceptum errore locorum.
Tum memorat: Nate, Iliacis exercite fatis,
Sola mihi talis casus Cassandra canebat.
Nunc repeto haec generi portendere debita nostro,
Et saepe Hesperiam, saepe Itala regna vocare.
Sed quis ad Hesperiae venturos litora Teucros
Crederet? aut quem tum vates Cassandra moveret ?
Cedamus Phoebo, et moniti meliora sequamur.
Sic ait; et cuncti dicto paremus ovantes.
Hanc quoque deserimus sedem, paucisque relictis 190 Vela damus, vastumque cava trabe currimus aequor. Postquam altum tenuere rates, nec iam amplius ullae
Adparent terrae, caelum undique et undique pontus,
Tum mihi caeruleus supra caput adstitit imber,
Noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris.
Continuo venti volvunt mare magnaque surgunt
Aequora; dispersi iactamur gurgite vasto;
Involvere diem nimbi, et nox humida caelum
Abstulit; ingeminant abruptis nubibus ignes.
Excutimur cursu, et caecis erramus in undis.
Ipse diem noctemque negat discernere caelo,
Nec meminisse viae media Palinurus in unda.
Tris adeo incertos caeca caligine soles
Erramus pelago, totidem sine sidere noctes.
Quarto terra die primum se attollere tandem
Visa, aperire procul montis, ac volvere fumum.
Vela cadunt, remis insurgimus; haud mora, nautae
Adnixi torquent spumas et caerula verrunt.
Servatum ex undis Strophadum me litora primum Accipiunt, Strophades Graio stant nomine dictae, 210 Insulae Ionio in magno, quas dira Celaeno Harpyiaeque colunt aliae, Phineia postquam Clausa domus, mensasque metu liquere priores. Tristius haud illis monstrum, nec saevior ulla Pestis et ira deum Stygiis sese extulit undis. Virginei volucrum voltus, foedissima ventris Proluvies, uncaeque manus, et pallida semper Ora fame.
Huc ubi delati portus intravimus, ecce
Laeta boum passim campis armenta videmus
Caprigenumque pecus nullo custode per herbas.
Inruimus ferro, et divos ipsumque vocamus
In partem praedamque Iovem; tum litore curvo
Exstruimusque toros dapibusque epulamur opimis.
At subitae horrifico lapsu de montibus adsunt
Harpyiae et magnis quatiunt clangoribus alas,
Diripiuntque dapes contactuque omnia foedant
|