Quae, simul aetherios animo conceperat ignes,
Ore dabat vero carmina, plena dei.
Dixerat haec, nato motus instare sibique,
Multam praeterito tempore nacta fidem.
Nam juvenis, vera nimium cum matre, fugatus
Deserit Arcadiam Parrhasiumque Larem.
Cui genitrix flenti: "Fortuna viriliter," inquit,
"(Siste, puer, lacrimas) ista ferenda tibi est.
Sic erat in fatis; nec te tua culpa fugavit,

5

10

15

20

Sed deus; offenso pulsus es urbe deo.1 Non meriti poenam pateris, sed Numinis iram. Est aliquid magnis crimen abesse malis. Conscia mens ut cuique sua est, ita concipit intra Pectora pro facto spemque metumque suo. Nec tamen ut primus maere, mala talia passus: Obruit ingentes ista procella viros. Passus idem, Tyriis qui quondam pulsus ab oris, Cadmus, in Aonia constitit exul humo. Passus idem Tydeus, et idem Pagasaeus Iason: 2 quos praeterea longa referre mora est. Omne solum forti patria est, ut piscibus aequor; 25 Ut volucri, vacuo quidquid in orbe patet. Nec fera tempestas toto tamen horret in anno; Et tibi (crede mihi) tempora veris erunt." Vocibus Evander firmata mente parentis Nave secat fluctus, Hesperiamque tenet.

30

was a town of Thessaly. Below,
"tamen" refers to a clause sup-
pressed. The storm (although
it rages fiercely) still does not
rage always. The idea is that
of Horace (Carm. ii. 9, 1):—
"Non semper imbres nubibus hispidos,
Manant in agros."

A prophecy of Carmentis.

10

5

Dique petitorum, dixit, salvete locorum;
Tuque novos caelo terra datura deos,1
Fluminaque et Fontes, quibus utitur hospita tellus,
Et nemorum silvae, Naïadumque chori;
Este bonis avibus visi natoque mihique;
Ripaque felici tacta sit ista pede!
Fallor? an hi fient ingentia moenia colles?
Juraque ab hac terra cetera terra petet?
Montibus his olim 2 totus promittitur orbis.
Quis tantum fati credat habere locum?
Et jam Dardaniae tangent haec litora pinus:
Hic quoque causa novi femina Martis erit.
Care nepos, Palla, funesta quid induis arma ?
Indue: non humili vindice caesus eris.
Victa tamen vinces, eversaque Troia resurges.
Obruet hostiles ista ruina3 domos.
Urite victrices Neptunia Pergama flammae:
Num minus hic toto est altior orbe cinis ?

10

15

Jam pius Aeneas sacra, et, sacra altera, patrem
Afferet: Iliacos excipe, Vesta, deos.1
Tempus erit, cum vos orbemque tuebitur idem:
Et fient ipso sacra colente deo:

Et penes Augustos patriae tutela manebit.

Hanc fas imperii fraena tenere domum. Inde nepos, natusque dei 2 (licet ipse recuset) Pondera caelesti mente paterna feret. Utque ego perpetuis olim sacrabor in aris; Sic Augusta novum Julia numen erit.

20

25.

The death of Romulus.

Jam Pater armipotens, postquam nova moenia vidit,
Multaque Romulea bella peracta manu,
"Juppiter, inquit, habet Romana potentia vires;
Sanguinis officio non eget illa mei.
Redde patri natum: quamvis intercidit alter,
Pro se, proque Remo, qui mihi restat, erit.
Unus erit, quem tu tolles in caerula caeli;
Tu mihi dixisti: sint rata dicta Jovis."

1 Iliacos... deos. Apparently the Palladium ("Signum Caeleste Minervae," Ovid, Fasti. vi. 421) transferred from Troy to Rome, and kept in the temple of Vesta. It was not brought, however, by Aeneas; nor did Anchises ever reach Italy, for he died on the journey. Below, "idem " is probably Augustus, who was Pontifex Maximus, and is the "ipso deo" of the next line.

2 Nepos, natusque dei. Tiberius, adopted son of Augustus, and so

5

Juppiter annuerat: nutu tremefactus uterque
Est polus; et caeli pondera sensit Atlas.
Est locus; antiqui Capreae1 dixere paludem;
Forte tuis illic, Romule, jura dabas.

Sol fugit, et removent subeuntia nubila caelum ;
Et gravis effusis decidit imber aquis.

10

20

Hinc tonat, hinc missis abrumpitur ignibus aether. 15
Fit fuga Rex patriis astra petebat equis.
Luctus erat, falsaeque Patres in crimine caedis;
Haesissetque animis forsitan illa fides:
Sed Proculus Longa veniebat Julius Alba; .
Lunaque fulgebat; nec facis usus erat;
Cum subito motu nubes crepuere sinistrae :
Rettulit ille gradus; horrueruntque comae.
Pulcher, et humano major,2 trabeaque decorus,
Romulus in media visus adesse via;
Et dixisse simul, "Prohibe lugere Quirites;
Nec violent lacrimis numina nostra suis.
Thura ferant, placentque novum pia turba Quiri-

num;

Et patrias artes militiamque colant."

Jussit; et in tenues oculis evanuit auras.
Convocat hic populos, jussaque verba refert.
Templa deo fiunt: collis quoque dictus ab illo:
Et referunt certi sacra paterna dies.3

1 Capreae, etc. This was a swampy piece of ground in the Campus Martius. Below, on "patriis equis," Gierig aptly quotes Hor. Carm. iii. 3, 15: "Hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit." As no one saw Romulus taken up to the gods, the senators were accused of having made away with him.

Humano major. "Of superhuman size." Below, for "patrias

25

30

artes," cf. Macaulay's Lays of Ancient Rome (Prophecy of Capys, xxi.):

"Thine, Roman, is the pilum,

Roman, the sword is thine,
The even trench, the bristling mound,
The legion's ordered line."

66

3 Certi...dies. The Quirinalia were fixed for the 17th February, and sacra paterna means "the founder's rites; " Romulus being the founder of Rome,

Numa, King of Rome.

Vallis Aricinae,1 silva praecinctus opaca,
Est lacus, antiqua relligione sacer.

Hic latet Hippolytus, furiis direptus equorum;
Unde nemus nullis illud initur equis.

2

Licia dependent, longas velantia sepes;

5

10

Et posita est meritae multa tabella deae. Saepe potens voti,3 frontem redimita coronis, Femina lucentes portat ab Urbe faces. Regna tenent fortesque manu, pedibusque fugaces Et perit exemplo postmodo quisque suo. Defluit incerto lapidosus murmure rivus; Saepe sed exiguis haustibus, inde bibes. Egeria est, quae praebet aquas, dea grata Camenis: Illa Numae conjunx consiliumque fuit. Principio nimium promptos ad bella Quirites Molliri placuit jure, deûmque metu, Inde datae leges, ne firmior 5 omnia posset; Coeptaque sunt pure tradita sacra coli. Exuitur feritas, armisque potentius aequum est; Et cum cive pudet conseruisse manus.

15

20

away slave, who had killed his
predecessor in office. Cf. Ma-
caulay's Lays (the Battle of the
Lake Regillus, x.):—
"From the still glassy lake that sleeps
Beneath Aricia's trees,

Those trees in whose dim shadow

The ghastly priest doth reignThe priest who slew the slayer,

And shall himself be slain."

Below, "consilium" is "counsellor, adviser." Compare our use of "counsel" for a barrister.

5 Ne firmior, etc. To prevent might being all powerful; to prevent the stronger from doing anything he pleased,