namque gubernaclum multa vi forte revolsum, 350 cui datus haerebam custos cursusque regebam, praccipitans traxi mecum. maria aspera iuro non ullum pro me tantum cepisse timorem, quam tua ne spoliata armis, excussa magistro deficeret tantis navis surgentibus undis. 355 tris notus hibernas inmensa per acquora noctes vexit me violentus aqua; vix lumine quarto prospexi Italiam summa sublimis ab unda. paulatim adnabam terrae; iam tuta tenebam, ni gens crudelis madida cum veste gravatum 360 prensantemque uncis manibus capita aspera montis ferro invasisset praedamque ignara putasset. nunc me fluctus habet versantque in litore venti. quod te per caeli iucundum lumen et auras, per genitorem oro, per spes surgentis Iuli, 365 eripe me his, invicte, malis: aut tu mihi terram inice (namque potes) portusque require Velinos, aut tu, siqua via est, siquam tibi diva creatrix ostendit (neque enim, credo, sine numine divum flumina tanta paras Stygiamque innare paludcm), 370 da dextram misero et tecum me tolle per undas, sedibus ut saltem placidis in morte quiescam.' talia fatus erat, coepit cum talia vates: 'unde haec, o Palinure, tibi tam dira cupido? tu Stygias inhumatus aquas amnemque severum 375 Eumenidum aspicies ripamve iniussus adibis? desine fata deum flecti sperare precando. sed cape dicta memor, duri solacia casus. nam tua finitimi longe lateque per urbes prodigiis acti caelestibus ossa piabunt 380 et statuent tumulum et tumulo sollemnia mittent, aeternumque locus Palinuri nomen habebit.' his dictis curae emotae, pulsusque parumper corde dolor tristi; gaudet cognomine terrac. Ergo iter inceptum peragunt fluvioque propinquant. dis quamquam geniti atque invicti viribus essent. at ramum hunc' (aperit ramum, qui veste latebat) 385 390 395 400 405 410 tandem trans fluvium incolumis vatemque virumque informi limo glaucaque exponit in ulva. 415 Cerberus haec ingens latratu regna trifauci personat adverso recubans immanis in antro. cui vates horrere videns iam colla colubris 420 melle soporatam et medicatis frugibus offam obicit. ille fame rabida tria guttura pandens corripit obiectam atque immania terga resolvit fusus humi totoque ingens extenditur antro. occupat Aeneas aditum custode sepulto 425 evaditque celer ripam inremeabilis undae. Continuo auditae voces vagitus et ingens infantumque animae flentes in limine primo, quos dulcis vitae exsortis et ab ubere raptos abstulit atra dies et funere mersit acerbo. 430 hos iuxta falso damnati crimine mortis. nec vero hae sine sorte datae, sine iudice sedes; quaesitor Minos urnam movet; ille silentum conciliumque vocat vitasque et crimina discit. proxima deinde tenent maesti loca, qui sibi letum 435 insontes peperere manu lucemque perosi proiecere animas. quam vellent aethere in alto nunc et pauperiem et duros perferre labores! fas obstat, tristique palus inamabilis unda alligat et noviens Styx interfusa coercet. 440 nec procul hinc partem fusi monstrantur in omnem lugentes campi; sic illos nomine dicunt. hic, quos durus amor crudeli tabe peredit, silva tegit; curae non ipsa in morte relinquunt. 445 his Phaedram Procrimque locis maestamque Eriphylen crudelis nati monstrantem volnera cernit Euadnenque et Pasiphaen; his Laodamia it comes et iuvenis quondam, nunc femina Caeneus rursus et in veterem fato revoluta figuram. 450 inter quas Phoenissa recens a volnere Dido errabat silva in magna. quam Troïus heros sed me iussa deum, quae nunc has ire per umbras, per loca senta situ cogunt noctemque profundam, imperiis egere suis; nec credere quivi hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem. siste gradum teque aspectu ne subtrahe nostro. quem fugis? extremum fato, quod te adloquor, hoc est.' talibus Aeneas ardentem et torva tuentem lenibat dictis animum lacrimasque ciebat. illa solo fixos oculos aversa tenebat nec magis incepto voltum sermone movetur, quam si dura silex aut stet Marpesia cautes. tandem corripuit sese atque inimica refugit in nemus umbriferum, coniunx ubi pristinus illi respondet curis aequatque Sychaeus amorem. nec minus Aeneas casu concussus iniquo prosequitur lacrimis longe et miseratur euntem. Inde datum molitur iter. iamque arva tenebant ultima, quae bello clari secreta frequentant. hic illi occurrit Tydeus, hic inclutus armis Parthenopaeus et Adrasti pallentis imago, hic multum fleti ad superos belloque caduci Dardanidae; quos ille omnis longo ordine cernens ingemuit, Glaucumque Medontaque Thersilochumque, tris Antenoridas, Cererique sacrum Polyboeten Vergili Aeneis. 9 455 460 465 470 475 480 485 Idaeumque etiam currus, etiam arma tenentem. circumstant animae dextra laevaque frequentes. nec vidisse semel satis est; iuvat usque morari et conferre gradum et veniendi discere causas. at Danaum proceres Agamemnoniaeque phalanges, 490 ut videre virum fulgentiaque arma per umbras, ingenti trepidare metu; pars vertere terga, ceu quondam petiere rates, pars tollere vocem exiguam; inceptus clamor frustratur hiantis. Atque hic Priamiden laniatum corpore toto 495 Deiphobum videt et lacerum crudeliter ora, ora manusque ambas populataque tempora raptis auribus et truncas inhonesto volnere naris. vix adeo adgnovit pavitantem ac dira tegentem supplicia et notis compellat vocibus ultro: 500 Deiphobe armipotens, genus alto a sanguine Teucri, quis tam crudelis optavit sumere poenas? cui tantum de te licuit? mihi fama suprema nocte tulit fessum vasta te caede Pelasgum procubuisse super confusae stragis acervum. 505 tunc egomet tumulum Rhoeteo in litore inanem constitui et magna manis ter voce vocavi. nomen et arma locum servant; te, amice, nequivi conspicere et patria decedens ponere terra.' ad quae Priamides: nihil o tibi, amice, relictum; 510 omnia Deiphobo solvisti et funeris umbris. sed me fata mea et scelus exitiale Lacaenae his mersere malis; illa haec monumenta reliquit. namque, ut supremam falsa inter gaudia noctem egerimus, nosti; et nimium meminisse necesse est. 515 cum fatalis equus saltu super ardua venit Pergama et armatum peditem gravis attulit alvo, |