Quis Deus hanc, Mufæ, quis nobis extudit ar
Unde nova ingreffus hominum experientia cepit?
Paftor Ariftæus fugiens Peneïa Tempe,
Amiffis, ut fama, apibus morboque fameque,
Triftis ad extremi facrum caput adftitit amnis,
Multa querens, atque hac adfatus voce parentem:
Mater, Cyrene mater, quæ gurgitis hujus
Ima tenes, quid me præclarâ ftirpe deorum,
Si modo, quem perhibes, pater eft Thymbræus
Apollo,
Invifum fatis genuifti? aut quo tibi noftri
Pulfus amor? quid me cœlum fperare jubebas?
En! etiam hunc ipfum vitæ mortalis honorem,
Quem mihi vix frugum et pecudum cuftodia follers
Omnia tentanti extuderat, te matre relinquo.
Quin age, et ipfa manu felicis erue filvas;
Fer ftabulis inimicum ignem, atque interfice meffis;
Ure fata, et validam in vitis molire bipennem:
Tanta mea fi te ceperunt tædia laudis.
At mater fonitum thalamo fub fluminis alti
Senfit: eam circum Milefia vellera Nymphæ
Carpebant, hyali faturo fucata colore;
Drymoque, Xanthoque, Ligeaque, Phyllodoceque, Cæfariem effufæ nitidam per candida colla; Nefæe, Spioque, Thaliaque, Cymodoceque, Cydippeque, et flava Lycorias; altera virgo, Altera tum primos Lucina experta labores;
Clioque, et Beroë foror, Oceanitides ambæ,
Ambæ auro, pictis incinctæ pellibus ambæ ;
Atque Ephyre, atque Opis, et Afia Deïopea;
Et tandem pofitis velox Arethufa fagittis.
Inter quas curam Clymene narrabat inanem
Volcani, Martisque dolos et dulcia furta;
Aque Chao denfos divom numerabat amores.
Carmine quo captæ dum fufis mollia pensa
Devolvunt, iterum maternas inpulit auris
Luctus Aristæi, vitreisque fedilibus omnes
Obftupuere; fed ante alias Arethufa forores
Profpiciens, fummâ flavum caput extulit undâ:
Et procul, O gemitu non fruftra exterrita tanto,
Cyrene foror! ipfe tibi, tua maxima cura,
Triftis Ariftæus Peneï patris ad undam
Stat lacrimans, et te crudelem nomine dicit.
Huic, percuffa nova mentem formidine, mater,
Duc, age, duc ad nos: fas illi limina divom
Tangere, ait: fimul alta jubet difcedere late
Flumina, quâ juvenis greffus inferret: at illum,
Curvata in montis faciem, circumftetit unda,
Adcepitque finu vafto, mifitque fub amnem.
Jamque domum mirans genetricis, et humida regna,
Speluncisque lacus claufos, lucosque fonantis,
Ibat; et, ingenti motu ftupefactus aquarum,
Omnia fub magnâ labentia flumina terrâ
Spectabat, diverfa locis; Phafimque, Lycumque,
Et caput, unde altus primum fe erumpit Enipeus,
Unde pater Tiberinús, et unde Aniena fluenta,
Saxofumque fonans Hypanis, Myfusque Caïcus,
Et gemina auratus taurino cornua voltu
Eridanus; quo non alius per pinguia culta
In mare purpureum violentior effluit amnis.
Poftquam eft in thalami, pendentia pumice, tecta
Perventum, et gnati fletus cognovit inanes
Cyrene; manibus liquidos dant ordine fontis
Germanæ, tonfisque ferunt mantelia villis.
Pars epulis onerant menfas, et plena reponunt
Pocula; Panchæis adolefcunt ignibus aræ;
Et mater, Cape Mæonii carchefia Bacchi;
Oceano libemus, ait, Simul ipfa precatur
Oceanumque patrem rerum, Nymphasque forores,
Centum quæ filvas, centum quæ flumina, servant;
Ter liquido ardentem perfudit nectare Vestam;
Ter flamma ad fummum tecti fubjecta reluxit,
Omine quo firmans animum, fic incipit ipfa:
Eft in Carpathio Neptuni gurgite vates,
Cæruleus Proteus, magnum qui pifcibus æquor
Et juncto bipedum curru metitur equorum.
Hic nunc Emathiæ portus, patriamque revifit
Pallenen: hunc et Nymphæ veneramur, et ipse
Grandævus Nereus; novit namque omnia vates,
Quæ fint, quæ fuerint, quæ mox ventura trahan-
Quippe ita Neptuno vifum eft, inmania cujus
Armenta, et turpis pascit sub gurgite phocas,
Hic tibi, nate, prius vinclis capiundus, ut omnem
Expediat morbi caufam, eventusque fecundet.
Nam fine vi non ulla dabit præcepta, neque illum
Orando flectes; vim duram et vincula capto
Tende: doli circum hæc demum frangentur inanes.
Ipfa ego te, medios quum fol adcenderit æftus,
Quum fitiunt herbæ, et pecori jam gratior umbra
eft,
In fecreta fenis ducam, quo feffus ab undis
Se recipit; facile ut fomno adgrediare jacentem.
Verum, ubi conreptum manibus vinclisque tenebis,
Tum variæ eludent fpecies atque ora ferarum:
Fiet enim fubito fus horridus, atraque tigris,
Squamofusque draco, et fulvâ cervice leæna;
Aut acrem flammæ fonitum dabit, atque ita vinclis
Excidet, aut in aquas tenues dilapfus abibit.
Sed, quanto ille magis formas fe vertet in omnis,
Tanto, nate, magis contende tenacia vincla;
Donec talis erit mutato corpore, qualem
Videris, incepto tegeret quum lumina fomno.
Hæc ait, et liquidum ambrofiæ diffundit odo-
Quo totum nati corpus perduxit; at illi
Dulcis conpofitis fpiravit crinibus aura,
Atque habilis membris venit vigor. Eft fpecus
Exefi latere in montis, quo plurima vento
Cogitur inque finus fcindit fefe unda reductos;
Deprenfis olirn ftatio tutiffima nautis :
Intus fe vafti Proteus tegit objice faxi.
Hic juvenem in latebris, aversum a lumine, Nympha
Conlocat: ipfa procul, nebulis obscura, resistit.
Jam rabidus torrens fitientis Sirius Indos
Ardebat cœlo, et medium Sol igneus orbem
Hauferat; arebant herbæ, et cava flumina ficcis
Faucibus ad limum radii tepefacta coquebant:
Quum Proteus, confueta petens e fluctibus antra,
Ibat; eum vasti circum gens humida ponti
Exfultans rorem late dispersit amarum.
Sternunt fe fomno diverfæ in litore phocæ:
Ipfe, velut ftabuli custos in montibus olim,
Vefper ubi e paftu vitulos ad tecta reducit,
Auditisque lupos acuunt balatibus agni,
Confidit fcopulo medius, numerumque recenfet.
Cujus Arifto quoniam eft oblata facultas,
Vix defeffa fenem paffus conponere membra,
Cum clamore ruit magno, manicisque jacentem
Occupat. Ille, fuæ contra non inmemor artis,
Omnia transformat fefe in miracula rerum,
Ignemque, horribilemque feram, fluviumque li-
quentem.
Verum, ubi nulla fugam reperit pellacia, victus
In fefe redit, atque hominis tandem ore locutus:
Nam quis te, juvenum confidentiffime, noftras
Juffit adire domus? quidve hinc petis? inquit. At
ille:
|