Nix tegit alta duas: totidem inter utramque locavit; 50
Temperiemque dedit, mixtâ cum frigore flammâ.
Imminet his aër: qui, quantò eft pondere terræ
Pondus aquæ levius, tanto eft onerosior igni.
Illic & nebulas, illic consiftere nubes

Jussit, & humanas motura tonitrua mentes,
Et cum fulminibus facientes frigora ventos.
His quoque non passim mundi fabricator habendum
Aëra permisit: vix nunc obsistitur illis,

55

65

70

Cùm fua quisque regant diverfo flamina tra&tu,
Quin lanient mundum; tanta eft difcordia fratrum. 60
Eurus ad Auroram Nabathæaque regna recessit,
Persidaque, & radiis juga fubdita matutinis.
Vefper, & occiduo quæ litora Sole tepefcunt,
Proxima funt Zephyro: Scythiam Septemque trionem
Horrifer invasit Boreas contraria tellus
Nubibus assiduis, pluvioque madefcit ab Auftro.
Hæc fuper impofuit liquidum, & gravitate carentem
Æthera, nec quicquam terrenæ fæcis habentem.
Vix ea limitibus diffepferat omnia certis ;
Cùm, quæ preffa diu mafsâ latuere fub illâ,
Sidera cœperunt toto effervefcere cœlo.
Neu regio foret ulla fuis animantibus orba,
Aftra tenent cœlefte folum, formæque Deorum:
Cefferunt nitidis habitandæ pifcibus undæ :
Terra feras cepit, volucres agitabilis aër.
Sanctius his animal, mentisque capacius altæ,
Deerat adhuc, & quod dominari in cetera poffet :
Natus homo eft: sive hunc divino femine fecit
Ille opifex rerum, mundi melioris origo :
Sive recens tellus, feductaque nuper ab alto
Æthere, cognati retinebat femina cœli.
Quam fatus Iapeto, mixtam fluvialibus undis,
Finxit in effigiem moderantûm cuncta Deorum.
Pronaque cum fpectent animalia cetera terram;
Os homini fublime dedit, coelumque tueri

75

So

85

Jussit, & erectos ad sidera tollere vultus.

Sic, modò quæ fuerat rudis & sine imagine, tellus
Induit ignotas hominum conversa figuras.

Aurea prima fata eft ætas, quæ, vindice nullo, 90 Sponte fuâ, sine lege, fidem rectumque colebat. Poena metusque aberant ; nec verba minacia fixo Ære legebantur: nec fupplex turba timebant Judicis ora fui; fed erant sine judice tuti. Nondum cæfa fuis, peregrinum ut viferet orbem 95 Montibus, in liquidas pinus defcenderat undas: Nullaque mortales, præter fua, litora norant. Nondum præcipites cingebant oppida foffæ : Non tuba directi, non æris cornua flexi, Non galeæ, non ensis, erant: sine militis ufu 100 Mollia fecuræ peragebant otia mentes.

Ipfa quoque immunis, raftroque intacta, nec ullis Saucia vomeribus, per fe dabat omnia tellus : Contentique cibis, nullo cogente, creatis, Arbuteos fetus, montanaque fraga legebant, 105 Cornaque, & in duris hærentia mora rubetis ; Et quæ deciderant patulâ Jovis, arbore glandes. Ver erat æternum, placidique tepentibus auris Mulcebant Zephyri natos sine femine flores. Mox etiam fruges tellus inarata ferebat: 110 Nec renovatus ager gravidis canebat ariftis. Flumina jam lactis, jam flumina nectaris ibant : Flavaque de viridi ftillabant ilice mella.

Poft quàm, Saturno tenebrofa in Tartara misso, Sub Jove mundus erat; fubiit argentea proles, 115 Auro deterior, fulvo pretiosior ære. Juppiter antiqui contraxit tempora veris : Perque hiemes, æftusque, & inæquales autumnos, Et breve ver, fpatiis exegit quattuor annum. Tum primùm siccis aër fervoribus uftus

Canduit, & ventis glacies aftricta pependit.
Tum primùm fubiêre domos: domus antra fuerunt,
Et densi frutices, & vinctæ cortice virgæ.
Semina tum primùm longis Cerealia fulcis
Obruta funt, pressique jugo gemuere juvenci.

Tertia poft illas fuccessit aënea proles,
Sævior ingeniis, & ad horrida promtior arma;
Nec fcelerata tamen. De duro eft ultima ferro.
Protinus irrumpit venæ pejoris in ævum
Omne nefas fugêre pudor, verumque fidesque :
In quorum fubière locum fraudesque, dolique,
Insidiæque, & vis, & amor fceleratus habendi.
Vela dabat ventis, nec adhuc bene noverat illos
Navita quæque diu fteterant in montibus altis,
Fluctibus ignotis infultavere carinæ.

I 20

125

130.

140

Communemque priùs, ceu lumina Solis & auras, 135
Cautus humum longo signavit limite menfor.
Nec tantùm fegetes alimentaque debita dives
Pofcebatur humus; fed itum eft in vifcera terræ:
Quasque recondiderat, Stygiisque admoverat umbris,
Effodiuntur opes, irritamenta malorum.
Jamque nocens ferrum, ferroque nocentius aurum
Prodierat prodit bellum, quod pugnat utroque,
Sanguineâque manu crepitantia concutit arma.
Vivitur ex rapto: non hofpes ab hofpite tutus,
Non focer a genero : fratrum quoque gratia rara eft. 145
Imminet exitio vir conjugis, illa mariti :
Lurida terribiles mifcent aconita novercæ :
Filius ante diem patrios inquirit in annos.
Victa jacet Pietas : & Virgo cæde madentes,
Ultima Cœleftûm, terras Aftræa reliquit.

Neve foret terris fecurior arduus æther, Affectaffe ferunt regnum cœlefte Gigantas : Altaque congeftos ftruxiffe ad sidera montes.

150

Tum pater omnipotens miffo perfregit Olympum
155 Fulmine, & excussit fubjecto Pelio Ofsam.
Obruta mole fuâ cùm corpora dira jacerent;
Perfufam multo natorum fanguine Terram
Incaluiffe ferunt, calidumque animaffe cruorem.
Et, ne nulla feræ ftirpis monumenta manerent
160 In faciem vertiffe hominum : fed & illa propago
Contemtrix Superûm, fævæque avidissima cædis,
Et violenta fuit : fcires e fanguine natos.

Quæ pater ut fummâ vidit Saturnius arce,
Ingemit: &, facto nondum vulgata recenti
165 Fœda Lycaoniæ referens convivia mensæ,
Ingentes animo & dignas Jove concipit iras;
Conciliumque vocat : tenuit mora nulla vocatos.
Eft via fublimis, cœlo manifesta sereno :

Lactea nomen habet, candore notabilis ipfo.
170 Hac iter eft Superis ad magni tecta Tonantis,
Regalemque domum: dextrâ lævâque Deorum
Atria nobilium valvis celebrantur apertis.

Plebs habitant diverfa locis a fronte potentes
Coelicolæ, clarique fuos pofuere penates.
175 Hic locus eft; quem, si verbis audacia detur,
Haud timeam magni dixiffe Palatia cœli.
Ergo ubi marmoreo Superi federe receffu,
Celsior ipfe loco, fceptroque innixus eburno,
Terrificam capitis concussit terque quaterque
180 Cæfariem: cum qua terram, mare, sidera, movit :
Talibus inde modis ora indignantia folvit.
Non ego pro mundi regno magis anxius illà
Tempeftate fui, quâ centum quisque parabant
Injicere Anguipedum captivo brachia cœlo.
185 Nam, quamquam ferus hoftis erat, tamen illud ab uno
Corpore, & ex una pendebat origine bellum.
Nunc mihi, quâ totum Nereus circumtonat orbem
Perdendum mortale genus: per flumina juro

>

190

195

Infera, fub terras Stygio labentia luco,
Cuneta priùs tentata : fed immedicabile vulnus
Enfe recidendum, ne pars sincera trahatur.
Sunt mihi Semidei, sunt, rustica numina, Nymphæ
Faunique, Satyrique, & monticolæ Silvani :
Quos quoniam cœli nondum dignamur honore,
Quas dedimus, certè terras habitare sinamus.
An fatis, ô! Superi, tutos fore creditis illos
Cùm mihi, qui fulmen, qui vos habeoque regoque,
Struxerit insidias, notus feritate, Lycaon?
Confremuere omnes: ftudiisque ardentibus aufum
Talia depofcunt. Sic, cùm manus impia fævit
Sanguine Cæsareo Romanum exftinguere nomen,
Attonitum tantæ fubito terrore ruinæ

200

Humanum genus eft ; totusque perhorruit orbis :
Nec tibi grata minùs pietas, Augufte, tuorum,
Quàm fuit illa Jovi. Qui poft quàm voce manuque 205
Murmura compressit, tenuere silentia cunéti.
Subftitit ut clamor preffus gravitate regentis ;
Juppiter hoc iterum fermone silentia rumpit.
Ille quidem pœnas, curam hanc dimittite, folvit :
Quod tamen admiffum, quæ sit vindicta, docebo.
Contigerat noftras infamia temporis aures :
Quam cupiens falfam, fummo delabor Olympo,
Et Deus humanâ luftro fub imagine terras.

210

Longa mora eft, quantum noxæ sit ubique repertum, Enumerare minor fuit ipfa infamia vero.

215

Mænala transieram, latebris horrenda ferarum
Et cum Cylleno gelidi pineta Lycêi.
Arcados hinc fedes & inhofpita tecta tyranni
Ingredior, traherent cùm fera crepuscula noctem.
Signa dedi veniffe Deum; vulgusque precari
Coeperat. Irridet primò pia vota Lycaon:
Mox ait, Experiar, Deus hic, difcrimine aperto,
An sit mortalis : nec erit dubitabile verum.
Nocte gravem fomno nec opinâ perdere morte

220