Rex erit: is qui sit, signo, non nomine, dicam. 595
Cornua fronte gerit: quem vobis indicat augur,
Si Romam intrarit, famularia jura daturum.
Ille quidem potuit portas irrumpere apertas;
Sed nos obstitimus: quamvis conjunctior illo
Nemo mihi est. Vos Urbe virum prohibete, Quirites; 600
Vel, si dignus erit, gravibus vincite catenis;
Aut finite metum fatalis morte tyranni.
Qualia fuccinctis, ubi trux insibilat Eurus,
Murmura pinetis fiunt; aut qualia fluctus
Equorei faciunt, si quis procul audiat illos;
Tale fonat populus. Sed per confufa frementis
Verba tamen vulgi vox eminet una, Quis ille ?
Et spectant frontes: prædictaque cornua quærunt.
Rurfus ad hos Cipus, Quem pofcitis, inquit, habetis;
Et, demtâ capiti, populo prohibente, corona,
Exhibuit gemino præsignia tempora cornu.
Demisere oculos omnes, gemitumque dedere ;
Atque illud meritis clarum, (quis credere possit?)
Inviti vidêre caput: nec honore carere
Ulteriùs passi, festam imposuere coronam.
At proceres, quoniam muros intrare vetaris,
Ruris honorati tantum tibi, Cipe, dedere,
Quantum depresso subjectis bubus aratro
Complecti posses ad finem Solis ab ortu.
Cornuaque æratis, miram referentia formam,
Postibus infculpunt, longum mansura per ævum.
Pandite nunc, Mufæ, præfentia numina vatum,
Scitis enim, nec vos fallit spatiosa vetustas,
Unde Coroniden, circumflua Tibridis alveo,
Infula Romuleæ sacris adsciverit urbis.
Dira lues quondam Latias vitiaverat auras,
Pallidaque exsangui squalebant corpora tabo.
Funeribus fessi post quam mortalia cernunt
Tentamenta nihil, nihil artes poffe medentûm;
275 Sic modò combibitur, tecto modò gurgite lapsus
Redditur Argolicis ingens Erasinus in arvis.
Et Mysum capitisque sui, ripæque prioris
Pænituisse ferunt, aliâ nunc ire, Caïcum.
Nec non Sicanias volvens Amenanus arenas
280 Nunc fluit; interdum suppressis fontibus aret.
Ante bibebatur, nunc quas contingere nolis,
Fundit Anigros aquas : post quàm, nisi vatibus omnis
Eripienda fides, illic lavere bimembres
Vulnera, clavigeri quæ fecerat Herculis arcus.
285 Quid? non & Scythicis Hypanis de montibus ortus,
Qui fuerat dulcis, falibus vitiatur amaris.
Fluctibus ambitæ fuerant Antissa Pharosque,
Et Phœnissa Tyros: quarum nunc insula nulla est.
Leucada continuam veteres habuere coloni;
290 Nunc freta circueunt. Zancle quoque juncta fuisse
Dicitur Italiæ: donec confinia pontus
Abstulit; & mediâ tellurem repulit undâ.
Si quæras Helicen & Burin, Achaïdas urbes,
Invenies fub aquis: & adhuc oftendere nautæ
295 Inclinata folent cum mænibus oppida mersis.
Est prope Pitthêam tumulus Træzena, sine ullis
Arduus arboribus, quondam planissima campi
Area, nunc tumulus : nam (res horrenda relatu!)
Vis fera ventorum, cæcis inclusa cavernis,
300 Exspirare aliquà cupiens, luctataque frustra
Liberiore frui cœlo, cùm carcere rima
Nulla foret toto, nec pervia flatibus esset;
Extentam tumefecit humum: ceu spiritus oris
Tendere vesicam solet, aut derepta bicorni
305 Terga capro. Tumor ille loco permansit ; & alti
Collis habet speciem, longoque induruit ævo.
Plurima cùm fubeant, audita aut cognita vobis, Pauca fuper referam. Quid? non & lympha figuras Datque capitque novas?medio tua, corniger Ammon, 310 Unda die gelida est: ortuque obituque calefcit.
Admotis Athamanis aquis accendere lignum
Narratur, minimos cùm Luna recessit in orbes.
Flumen habent Cicones, quod potum faxea reddit
Viscera: quod tactis inducit marmora rebus.
Crathis, & huic Sybaris, nostris conterminus arvis, 315
Electro similes faciunt auroque capillos.
Quodque magis mirum, funt, qui non corpora tantùm,
Verùm animos etiam valeant mutare, liquores.
Cui non audita est obscenæ Salmacis undæ ?
Æthiopesque lacus ? quos si quis faucibus hausit, 320
Aut furit, aut mirum patitur gravitate soporem.
Clitorio quicumque sitim de fonte levârit,
Vina fugit, gaudetque meris abstemius undis.
Seu vis est in aqua, calido contraria vino;
Sive, quod indigenæ memorant, Amithaone natus, 325
Prœtidas attonitas post quàm per carmen & herbas
Eripuit Furiis, purgamina mentis in illas
Misit aquas: odiumque meri permansit in undis.
Huic fluit effectu dispar Lyncestius amnis :
Quem quicumque parùm moderato gutture traxit, 330
Haud aliter titubat, quam si mera vina bibisset.
Est locus Arcadiæ, Pheneon dixere priores,
Ambiguis suspectus aquis: quas nocte timeto;
Nocte nocent potæ : sine noxa luce bibuntur.
Sic alias aliasque lacus & flumina vires
Concipiunt. Tempusque fuit, quo navit in undis,
Nunc fedet, Ortygie. Timuit concursibus Argo
Undarum sparsas Symplegadas elifarum;
Quæ nunç immotæ perstant, ventisque resistunt.
Nec, quæ fulfureis ardet fornacibus, Ætne
Ignea semper erit: neque enim fuit ignea semper.
Nam sive est animal tellus, & vivit, habetque
Spiramenta, locis flammam exhalantia multis;
Spirandi mutare vias, quotiesque movetur,
Has finire poteft, illas aperire cavernas.
Sive leves imis venti cohibentur in antris;
Saxaque cum saxis, & habentem semina flammæ
Materiem jactant; ea concipit ictibus ignem;
Antra relinquentur sedatis frigida ventis.
350 Sive bitumineæ rapiunt incendia vires,
Luteave exiguis arefcunt sulfura fumis;
Nempe ubi terra cibos alimentaque pinguia flammæ
Non dabit, abfumtis per longum viribus ævum,
Naturæque suum nutrimen deerit edaci;
355 Non feret illa famem, desertaque deseret ignes.
Esse viros fama est in Hyperborea Pallene,
Qui soleant levibus velari corpora plumis,
Cùm Tritoniacam novies subiere paludem.
Haud equidem credo. Sparsæ quoque membra veneno
360 Exercere artes Scythides memorantur eafdem.
Si qua fides rebus tamen est addenda probatis :
Nonne vides, quæcumque morâ fluidove calore
Corpora tabuerint, in parva animalia verti ?
I quoque, delectos mactatos obrue tauros ;
365 Cognita res usu, de putri viscere passim
Florilegæ nafcuntur apes: quæ more parentûm
Rura colunt, operique favent; in spemque laborant.
Preffus humo bellator equus crabronis origo est.
Concava litoreo si demas brachia cancro,
370 Cetera fupponas terræ ; de parte sepultâ
Scorpius exibit, caudâque minabitur unca.
Quæque folent canis frondes intexere filis
Agrestes tineæ, res obfervata colonis,
Ferali mutant cum papilione figuram.
375 Semina limus habet virides generantia ranas,
Et generat truncas pedibus: mox apta natando
Crura dat: utque eadem.sint longis saltibus apta,
Posterior partes superat mensura priores.
Nec catulus, partu quem reddidit ursa recenti,
380 Sed malè viva caro est: lambendo mater in artus
Fingit; & in formam, quantam capit ipsa, reducit.
Nonne vides, quos cera tegit sexangula, fetus
Melliferarum apium sine membris corpora nasci,
Et serosque pedes, serasque assumere pennas ?
Junonis volucrem, quæ caudâ sidera portat,
Armigerumque Jovis, Cythereïadasque columbas,
Et genus omne avium, mediis e partibus ovi
Ni sciret fieri, fieri quis posse putaret ?
Sunt qui, cùm clauso putrefacta est spina sepulcro,
Mutari credant humanas angue medullas.
Hæc tamen ex aliis ducunt primordia rebus ;
Una est, quæ reparet, seque ipsa reseminet, ales.
Assyrii Phœnica vocant. Non fruge, neque herbis,
Sed turis lacrymis, & fucco vivit amomi.
Hæc ubi quinque fuæ complevit secula vitæ,
Ilicis in ramis, tremulæve cacumine palmæ,
Unguibus & pando nidum sibi construit ore.
Quò simul ac casias, & nardi lenis aristas
Quassaque cum fulva substravit cinnama myrrha,
Se fuper imponit, finitque in odoribus ævum.
Inde ferunt, totidem qui vivere debeat annos,
Corpore de patrio parvum phœnica renasci.
Cùm dedit huic ætas vires; onerique ferendo est,
Ponderibus nidi ramos levat arboris altæ ;
Fertque pius cunasque suas, patriumque sepulcrum; 405
Perque leves auras Hyperionis urbe potitus,
Ante fores sacras Hyperionis æde reponit.
Si tamen est aliquid miræ novitatis in istis; Alternare vices, & quæ modò femina tergo Passa marem est, nunc esse marem miremur hyænam. 410 Id quoque, quod ventis animal nutritur & aurâ, Protinus assimulat tactu quoscumque colores. Victa racemifero lyncas dedit India Baccho; E quibus, ut memorant, quicquid vesica remisit, Vertitur in lapides; & congelat aëre tacto. Sic & curalium, quo primùm contigit auras Tempore, durescit: mollis fuit herba fub undis.
Deferet ante dies, & in alto Phœbus anhelos
|