dumque quater iunctis explevit cornibus orbem
Luna, quater plenum tenuata retexuit orbem,
letiferis calidi spirarunt aestibus austri.
constat et in fontes vitium venisse lacusque,
miliaque incultos serpentum multa per agros
errasse atque suis fluvios temerasse venenis.

strage canum primo volucrumque oviumque boumque,
inque feris subiti deprensa potentia morbi.
concidere infelix validos miratur arator

inter opus tauros medioque recumbere sulco.
lanigeris gregibus balatus dantibus aegros
sponte sua lanaeque cadunt et corpora tabent.
acer equus quondam magnaeque in pulvere famae
degenerat palmas, veterumque oblitus honorum
ad praesepe gemit leto moriturus inerti.
non aper irasci meminit, non fidere cursu
cerva, nec armentis incurrere fortibus ursi.
omnia languor habet. silvisque agrisque viisque
corpora foeda iacent, vitiantur odoribus aurae.
mira loquar: non illa canes avidaeque volucres,
non cani tetigere lupi: dilapsa liquescunt
adflatuque nocent et agunt contagia late.
pervenit ad miseros damno graviore colonos
pestis et in magnae dominatur moenibus urbis.
viscera torrentur primo, flammaeque latentis
indicium rubor est et ductus anhelitus ingens.
aspera lingua tumet, tepidisque arentia ventis
ora patent, auraeque graves captantnr hiatu.
non stratum, non ulla pati velamina possunt,
nuda sed in terra ponunt praecordia: nec fit
corpus humo gelidum, sed humus de corpore fervet.
nec moderator adest, inque ipsos saeva medentes
erumpit clades, obsuntque auctoribus artes.
quo propior quisque est servitque fidelius aegro,
in partem leti citius venit. utque salutis
spes abiit, finemque vident in funere morbi,
indulgent animis et nulla, quid utile, cura est.
utile enim nihil est. passim positoque pudore
fontibus et fluviis puteisque capacibus haerent,
nec sitis est exstincta prius quam vita bibendo.
inde graves multi nequeunt consurgere et ipsis

530

535

540

545

550

555

560

565

inmoriuntur aquis; aliquis tamen haurit et illas. tantaque sunt miseris invisi taedia lecti: prosiliunt, aut si prohibent consistere vires, corpora devolvunt in humum, fugiuntque penates 575 quisque suos, sua cuique domus funesta videtur. et quia causa latet, locus est in crimine parvus. semianimes errare viis, dum stare valebant, adspiceres, flentes alios terraque iacentes lassaque versantes supremo lumina motu. 580 membraque pendentis tendunt ad sidera caeli, hic illic, ubi mors deprenderat, exhalantes. quid mihi tunc animi fuit? an quod debuit esse, ut vitam odissem et cuperem pars esse meorum? quo se cumque acies oculorum flexerat, illic 585 vulgus erat stratum, veluti cum putria motis poma cadunt ramis agitataque ilice glandes. templa vides contra gradibus sublimia longis: Iuppiter illa tenet. quis non altaribus illis inrita tura dedit? quotiens pro coniuge coniunx, 590 pro gnato genitor, dum verba precantia dicit, non exoratis animam finivit in aris,

inque manu turis pars inconsumpta reperta est! admoti quotiens templis, dum vota sacerdos concipit et fundit purum inter cornua vinum, 595 haud expectato ceciderunt vulnere tauri! ipse ego sacra Iovi pro me patriaque tribusque cum facerem natis, mugitus victima diros edidit et subito conlapsa sine ictibus ullis exiguo tinxit subiectos sanguine cultros.

600 fibra quoque aegra notas veri monitusque deorum perdiderat: tristes penetrant ad viscera morbi. ante sacros vidi proiecta cadavera postes, ante ipsas, quo mors foret invidiosior, aras. pars animam laqueo claudunt mortisque timorem 605 morte fugant ultroque vocant venientia fata. corpora missa neci nullis de more feruntur funeribus: neque enim capiebant funera portae. aut inhumata premunt terras, aut dantur in altos. indotata rogos. et iam reverentia nulla est, 610 deque rogis pugnant alienisque ignibus ardent. qui lacriment, desunt, indefletaeque vagantur

natorum patrumque animae iuvenumque senumque:
nec locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes.
attonitus tanto miserarum turbine rerum,
'Iuppiter o dixi 'si te non falsa loquuntur
dicta sub amplexus Aeginae Asopidos isse

nec te, magne pater, nostri pudet esse parentem,
aut mihi redde meos, aut me quoque conde sepulcro'!
ille notam fulgore dedit tonitruque secundo.
accipio, sintque ista, precor, felicia mentis

signa tuae dixi. 'quod das mihi, pigneror omen.'
forte fuit iuxta patulis rarissima ramis
sacra Iovi quercus de semine Dodonaeo.

hic nos frugilegas adspeximus agmine longo
grande onus exiguo formicas ore gerentes
rugosoque suum servantes cortice callem.

dum numerum miror, 'totidem pater optime' dixi,
'tu mihi da cives et inania moenia supple.'
intremuit ramisque sonum sine flamine motis
alta dedit quercus. pavido mihi membra timore
horruerant, stabantque comae. tamen oscula terrae
roboribusque dedi. nec me sperare fatebar,
sperabam tamen atque animo mea vota fovebam
nox subit, et curis exercita corpora somnus
occupat. ante oculos eadem mihi quercus adesse
et promittere idem totidemque animalia ramis
ferre suis visa est pariterque tremiscere motu
graniferumque agmen subiectis spargere in arvis;
crescere quod subito et maius maiusque videri
ac se tollere humo rectoque adsistere trunco
et maciem numerumque pedum nigrumque colorem
ponere et humanam membris inducere formam.
somnus abit: damno vigilans mea visa querorque
in superis opis esse nihil. at in aedibus ingens
murmur erat, vocesque hominum exaudire videbar
iam mihi desuetas. dum suspicor has quoque somni
esse, venit Telamon properus, foribusque reclusis
speque fideque, pater' dixit, 'maiora videbis:
egredere! egredior, qualesque in imagine somni
visus eram vidisse viros, ex ordine tales
adspicio noscoque. adeunt regemque salutant.
vota Iovi solvo populisque recentibus urbem

Ovid, Metamm.

9

615

620

625

630

635

640

645

650

partior et vacuos priscis cultoribus agros. Myrmidonasque voco, nec origine nomina fraudo. 655 corpora vidisti; mores, quos ante gerebant,

nunc quoque habent: parcum genus est patiensque laborum. quaesitique tenax et quod quaesita reservet.

hi te ad bella pares annis animisque sequentur, cum primum, qui te feliciter attulit, eurus

660 (eurus enim attulerat) fuerit mutatus in austros.'

Talibus atque aliis longum sermonibus illi (Cephalus et Procris.) inplevere diem. lucis pars ultima mensae

est data, nox somnis. iubar aureus extulerat sol:
flabat adhuc eurus redituraque vela tenebat.

665 ad Cephalum Pallante sati, cui grandior aetas,
ad regem Cephalus simul et Pallante creati
conveniunt. sed adhuc regem sopor altus habebat.
excipit Aeacides illos in limine Phocus:

nam Telamon fraterque viros ad bella legebant.
670 Phocus in interius spatium pulchrosque recessus
Cecropidas ducit, cum quis simul ipse resedit.
adspicit Aeoliden ignota ex arbore factum
ferre manu iaculum, cuius fuit aurea cuspis.
pauca prius mediis sermonibus ille locutus
675 sum nemorum studiosus' ait 'caedisque ferinae ;
qua tamen e silva teneas hastile recisum,
iamdudum dubito. certe si fraxinus esset,
fulva colore foret: si cornus, nodus inesset.
unde sit, ignoro. sed non formosius isto
680 viderunt oculi telum iaculabile nostri.'

excipit Actaeis e fratribus alter, et usum maiorem specie mirabere dixit in isto.

consequitur, quodcumque petit, fortunaque missum non regit, et revolat nullo referente cruentum.'

685 tum vero iuvenis Nereïus omnia quaerit,

cur sit et unde datum, quis tanti muneris auctor. quae petit, ille refert. sed enim narrare pudori est, qua tulerit mercede; silet tactusque dolore coniugis amissae lacrimis ita fatur obortis: 690 hoc me, nate dea, (quis possit credere?) telum flere facit facietque diu, si vivere nobis

fata diu dederint. hoc me cum coniuge cara perdidit hoc utinam caruissem munere semper!

Procris erat, și forte magis pervenit ad aures
Orithyia tuas, raptae soror Orithyiae:

si faciem moresque velis conferre duarum,

dignior ipsa rapi. pater hanc mihi iunxit Erechtheus,
hanc mihi iunxit amor. felix dicebar eramque.

non ita dis visum est, aut nunc quoque forsitan essem.
alter agebatur post sacra iugalia mensis,
cum me cornigeris tendentem retia cervis.
vertice de summo semper florentis Hymetti
lutea mane videt pulsis Aurora tenebris
invitumque rapit. liceat mihi vera referre
pace deae. quod sit roseo spectabilis ore,
quod teneat lucis, teneat confinia noctis,
nectareis quod alatur aquis, ego Procrin amabam:
pectore Procris erat, Procris mihi semper in ore.
sacra tori coitusque novos thalamosque recentes
primaque deserti referebam foedera lecti.

695

700

705

710

mota dea est et siste tuas, ingrate, querellas :
Procrin habe! dixit. 'quodsi mea provida mens est,
non habuisse voles.' meque illi irata remisit.
dum redeo mecumque deae memorata retracto,
esse metus coepit, ne iura iugalia coniunx
non bene servasset. facies aetasque iubebat
credere adulterium; prohibebant credere mores.

sed tamen afueram, sed et haec erat, unde redibam,
criminis exemplum, sed cuncta timemus amantes.
quaerere quod doleam statuo donisque pudicam
sollicitare fidem. favet huic Aurora timori
inmutatque meam (videor sensisse) figuram.
Palladias ineo non cognoscendus Athenas
ingrediorque domum. culpa domus ipsa carebat
castaque signa dabat dominoque erat anxia rapto.
vix aditu per mille dolos ad Erechthida facto,
ut vidi, obstipui meditataque paene reliqui
temptamenta fide. male me, quin vera faterer,
continui, male, quin, ut oportuit, oscula ferrem.
tristis erat (sed nulla tamen formosior illa
esse potest tristi) desiderioque calebat
coniugis abrepti. tu collige, qualis in illa,
Phoce, decor fuerit, quam sic dolor ipse decebat.
quid referam, quotiens temptamina nostra pudici

715

720

725

730