Tum vero augurium Rutuli clamore salutant,
Expediuntque manus; primusque Tolumnius augur,
'Hoc erat, hoc, votis,' inquit, ‘quod saepe petivi;
Accipio, agnoscoque Deos. Me, me duce ferrum
Corripite, O miseri, quos improbus advena bello
Territat, invalidas ut aves; et litora vestra

260

265

Vi populat. Petet ille fugam, penitusque profundo
Vela dabit. Vos unanimi densate catervas,
Et regem vobis pugna defendite raptum.'
Dixit, et adversos telum contorsit in hostes
Procurrens: sonitum dat stridula cornus, et auras
Certa secat. Simul hoc, simul ingens clamor, et omnes
Turbati cunei, calefactaque corda tumultu.

275

Hasta volans, ut forte novem pulcherrima fratrum 270
Corpora constiterant contra, quos fida crearat
Una tot Arcadio conjux Tyrrhena Gylippo;
Horum unum ad medium, teritur qua sutilis alvo
Balteus, et laterum juncturas fibula mordet,
Egregium forma juvenem et fulgentibus armis,
Transadigit costas, fulvaque effundit arena.
At fratres, animosa phalanx, accensaque luctu,
Pars gladios stringunt manibus, pars missile ferrum
Corripiunt, caecique ruunt. Quos agmina contra
Procurrunt Laurentum; hinc densi rursus inundant 280
Troës, Agyllinique, et pictis Arcades armis.

Sic omnes amor unus habet decernere ferro.

Diripuere aras: it toto turbida coelo

Tempestas telorum, ac ferreus ingruit imber;
Craterasque focosque ferunt. Fugit ipse Latinus,
Pulsatos referens infecto foedere Divos.
Infrenant alii currus, aut corpora saltu
Subjiciunt in equos, et strictis ensibus adsunt.
Messapus regem, regisque insigne gerentem

285

258. Tolumnius. See A. 11, 429.-260. Me, &c. See A. 8, 144.268. Simul hoc, simul, &c. At the same instant that this is done, there arises an overpowering shout, &c.-269. Cunei. See A. 5, 664.— 272. Tyrrhena. See A. 6, 697.-273. Unum transadigit. Medium corpus. -276. Costas, the accusative of limitation.-281. Agyllini. See p. 2, line 33. They were the revolted subjects of Mezentius.

283. It, &c. Compare

'Iron sleet of arrowy shower

Hurtles in the darkened air.'-GRAY's Fatal Sisters.

Tyrrhenum Aulesten, avidus confundere foedus,
Adverso proterret equo: ruit ille recedens,
Et miser oppositis a tergo involvitur aris,

In caput, inque humeros. At fervidus advolat hasta
Messapus, teloque orantem multa trabali

Desuper altus equo graviter ferit, atque ita fatur:
'Hoc habet; haec melior magnis data victima Divis.'
Concurrunt Itali, spoliantque calentia membra.

Obvius ambustum torrem Corynaeus ab ara
Corripit, et venienti Ebuso plagamque ferenti
Occupat os flammis: olli ingens barba reluxit,
Nidoremque ambusta dedit: super ipse secutus
Caesariem laeva turbati corripit hostis,
Impressoque genu nitens, terrae applicat ipsum:
Sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum,
Pastorem, primaque acie per tela ruentem,
Ense sequens nudo superimminet; ille securi
Adversi frontem mediam mentumque reducta
Disjicit, et sparso late rigat arma cruore.
Olli dura quies oculos et ferreus urget
Somnus;
in aeternam clauduntur lumina noctem.
At pius Aeneas dextram tendebat inermem
Nudato capite, atque suos clamore vocabat:

Quo ruitis? quaeve ista repens discordia surgit?
O cohibete iras! ictum jam foedus, et omnes
Compositae leges; mihi jus concurrere soli;
Me sinite, atque auferte metus. Ego foedera faxo
Firma manu: Turnum debent haec jam mihi sacra.'
Has inter voces, media inter talia verba,
Ecce, viro stridens alis allapsa sagitta est,

290

295

300

305

310

315

Incertum, qua pulsa manu, quo turbine adacta,
Quis tantam Rutulis laudem, casusne, Deusne,
Attulerit:
: pressa est insignis gloria facti;
Nec sese Aeneae jactavit vulnere quisquam.

320

Turnus, ut Aeneam cedentem ex agmine vidit,
Turbatosque duces, subita spe fervidus ardet;
Poscit equos atque arma simul, saltuque superbus
Emicat in currum, et manibus molitur habenas.

325

296. Hoc habet, he has it; that is, the wound; a common gladiatorial phrase, used to express the infliction of a wound. 316. Sinite. See A. 10, 15.

330

Multa virûm volitans dat fortia corpora leto:
Semineces volvit multos, aut agmina curru
Proterit, aut raptas fugientibus ingerit hastas.
Qualis apud gelidi cum flumina concitus Hebri
Sanguineus Mavors clipeo increpat, atque furentes
Bella movens immittit equos: illi aequore aperto
Ante Notos Zephyrumque volant: gemit ultima pulsu
Thraca pedum; circumque atrae Formidinis ora,
Iraeque, Insidiaeque, Dei comitatus, aguntur:
Talis equos alacer media inter proelia Turnus
Fumantes sudore quatit, miserabile caesis
Hostibus insultans; spargit rapida ungula rores
Sanguineos, mixtaque cruor calcatur arena.

335

340

Jamque neci Sthenelumque dedit, Thamyrimque,
Pholumque,

Hunc congressus, et hunc, illum eminus; eminus ambo
Imbrasidas, Glaucum atque Ladem, quos Imbrasus ipse
Nutrierat Lycia, paribusque ornaverat armis,

Vel conferre manum, vel equo praevertere ventos. 345
Parte alia, media Eumedes in proelia fertur,
Antiqui proles bello praeclara Dolonis,

Nomine avum referens, animo manibusque parentem:
Qui quondam, castra ut Danaûm speculator adiret,
Ausus Pelidae pretium sibi poscere currus;

Illum Tydides alio pro talibus ausis

350

Affecit pretio, nec equis aspirat Achillis.

Hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto,

Ante levi jaculo longum per inane secutus,

Sistit equos bijuges, et curru desilit, atque

355

Semianimi lapsoque supervenit, et, pede collo
Impresso, dextrae mucronem extorquet, et alto

Fulgentem tingit jugulo, atque haec insuper addit:
'En, agros, et, quam bello, Trojane, petisti,

Hesperiam metire jacens: haec praemia, qui me

360

531. Hebri. See Ecl. 10, 64.-335. Thraca for Thracia; Ogaza338. Miserabile. See Ecl. 3, 8.-342. Illum, Sthenelus.-344. Lycia. See A. 4, 143.

346, &c. The allusion is here to the narrative of Homer (Il. 10, 314, &c.) regarding Dolon, the son of Eumedes, seized in his attempt to spy the Grecian camp, and slain by Diomede, Tydeus' son.350. Pelidae. See A. 2, 263.-356. Pronounce sem-ya-nimi, four syllables. -360. Hesperiam. See A. 1, 530.

Ferro ausi tentare, ferunt; sic moenia condunt.'
Huic comitem Asbuten, conjecta cuspide, mittit,
Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochumque,
Et sternacis equi lapsum cervice Thymoeten.
Ac velut Edoni Boreae cum spiritus alto

365

Insonat Aegaeo, sequiturque ad litora fluctus;
Qua venti incubuere, fugam dant nubila coelo:
Sic Turno, quacumque viam secat, agmina cedunt,
Conversaeque ruunt acies; fert impetus ipsum,
Et cristam adverso curru quatit aura volantem.
Non tulit instantem Phegeus, animisque frementem:
Objecit sese ad currum, et spumantia fraenis
Ora citatorum dextra detorsit equorum.

370

Dum trahitur, pendetque jugis, hunc lata retectum
Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem
Loricam, et summum degustat vulnere corpus.
Ille tamen, clipeo objecto, conversus in hostem
Ibat et auxilium ducto mucrone petebat:
Cum rota praecipitem et procursu concitus axis
Impulit, effunditque solo, Turnusque secutus,
Imam inter galeam summi thoracis et oras,
Abstulit ense caput, truncumque reliquit arenae.
Atque ea dum campis victor dat funera Turnus,
Interea Aeneam Mnestheus, et fidus Achates,
Ascaniusque comes, castris statuere cruentum,
Alternos longa nitentem cuspide gressus.
Saevit, et infracta luctatur arundine telum
Eripere, auxilioque viam, quae proxima, poscit:
Ense secent lato vulnus, telique latebram

375

380

385

Rescindant penitus, seseque in bella remittant.
Jamque aderat Phoebo ante alios dilectus Iapis

390

Iasides; acri quondam cui captus amore

Ipse suas artes, sua munera, laetus Apollo,

Augurium citharamque dabat, celeresque sagittas.

363. Chloreaque has e final long by the arsis.-365. The Edoni were a people of Thrace. The north wind, which rages in the Archipelago (alto Aegaeo), sweeps over Thrace.-378. Ibat. Phegeus was going, when the chariot struck him-impulit, verse 380.

386. Alternos, a vivid epithet, descriptive of a lame man-or weak, for it does not appear where Aeneas was wounded, perhaps in the thigh, or, from verse 311, in the neck or shoulder-lifting the support each second step. Nitentem gressus seems the accusative of limitation.-394. Dabat, was giving, but did not give, for lapis preferred

J

Ille, ut depositi proferret fata parentis,

395

Scire potestates herbarum usumque medendi

Maluit, et mutas agitare inglorius artes.

Stabat, acerba fremens, ingentem nixus in hastam,

Aeneas, magno juvenum et moerentis Iuli

400

405

Concursu, lacrimis immobilis. Ille retorto
Paeonium in morem senior succinctus amictu,
Multa manu medica Phoebique potentibus herbis
Nequidquam trepidat, nequidquam spicula dextra
Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum.
Nulla viam Fortuna regit, nihil auctor Apollo
Subvenit; et saevus campis magis ac magis horror
Crebrescit, propiusque malum est. Jam pulvere coelum
Stare vident, subeuntque equites, et spicula castris
Densa cadunt mediis. It tristis ad aethera clamor
Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentum. 410
Hic Venus, indigno nati concussa dolore,
Dictamnum genetrix Cretaea carpit ab Ida,
Puberibus caulem foliis, et flore comantem
Purpureo: non illa feris incognita capris
Gramina, cum tergo volucres haesere sagittae.
Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,
Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem
Inficit, occulte medicans, spargitque salubris
Ambrosiae sucos, et odoriferam panaceam.
Fovit ea vulnus lympha longaevus Iapis,
Ignorans, subitoque omnis de corpore fugit
Quippe dolor, omnis stetit imo vulnere sanguis.
Jamque secuta manum, nullo cogente, sagitta
Excidit, atque novae rediere in pristina vires.
'Arma citi properate viro! quid statis?' Iapis
Conclamat, primusque animos accendit in hostem.
'Non haec humanis opibus, non arte magistra

415

420

425

the art of healing. See a similar use of the imperfect, A. 6, 468.395. Depositus. A man at the point of death was sometimes laid at his door, that his case might be known to passers-by, and a cure perhaps suggested.-398. Acerba. See Ecl. 3, 8.-401. Pacōnium in, pronounced pae-on-yin: after eliding um, the i form one syllable by synæresis. See A. 7, 769.

412. Cretaea Ida. See Ecl. 6, 56.-417. Labris vasis; amnem, aquam. -422. Quippe seems to have this force-wonderful as it may seem.' Dolor has or long by the arsis.