für

katholisches Kirchenrecht,

mit besonderer Rücksicht auf

Oesterreich und Deutschland.

Herausgegeben

von

Dr. Ernst Freiherrn v. Moy de Sons,

ordentl. öffentl. Professor des Kirchenrechtes und der deutschen Rechtsgeschichte in
Innsbruck, Commandeur des päpstlichen St. Gregorius-Ordens etc.,

und

Dr. Friedrich H. Vering,

Professor der Rechte an der Universität zu Heidelberg

Sieben zehnter Band.

Neue Folge.

Elfter Band.

ST.PETER HINGIO
SALZBIRG

Mainz,

Verlag von Franz Kirchheim.

1867.

Quaestiones quaedam de votis simplicibus, praesertim quae votis

solennibus praemittuntur,

auctore Ferdinando Ballay bibliothecario episcopali Jaurinensi.

I. Num distinctio inter vota solennia nec non simplicia veteribus incognita, aetate primum Gratiani inventa fuerit?

Licet negari non possit, disertam distinctionis inter vota simplicia et solemnia mentionem primum a Gratiano fieri1); atque ab eo potissimum tempore terminos hos eadem, qua hodiedum pollent significatione in usum fuisse deductos, indeque postmodum Bonifacio VIII. ad tollendam omnem juris ambiguitatem occasionem subnatam, ut lata lege 2) definiret, quaenam in specie vota censeri debeant solemnia, quae simplicia: attamen rem ipsam iis terminis indicatam altius esse repetendam, et Gratiani aetate multo antiquiorem, vix in dubium vocaverit qui perpendat, plurima prostare documenta, e quibus non obscure colligere liceat, jam inde a saeculo Ecclesiae quarto discretum fuisse inter vota, quibus idem plane adhaerescere crederetur effectus, qui hodie solemnitatem voti constituit; et inter vota, quae effectum ejusmodi annexum non haberent. Legimus sane, voto castitatis non raro eam vim et efficaciam fuisse assertam, ut subsequens matrimonium irritum cassumque reddiderit: in aliis vero casibus illicitum tantum, non etiam nullum. Juvat his declarandis paulisper immorari. Votum castitatis, quod nunc solemne dicimus, non quidem nomine, sed re antiquissimum esse, praeter complura decreta ab ipso Gratiano Dist. XXVII. et C. XXVII. qu. 1. exhibita, luculentissime mihi probare videntur verba Innocentii I. epist. 2. ad Victricium n. 15.

1) Dict. ad c. 8. D. XXVII.: „Distinguendum est, quod voventium alii sunt simpliciter voventes de quibus Augustinus et Theodorus locuti sunt: alii sunt, quibus post votum benedictio accedit conservationis, vel propositum religionis; de quibus Hieronymus, et Nicolaus et Calixtus scripserunt." Verba sunt Gratiani citato canoni subjecta. Quod c. 3. ejusdem Distinctionis legitur:,,si vir, simplex votum virginitatis habens" etc. hic non facit: tum quia, ut notant correctores romani, vox illa simplex ab omnibus abest manuscriptis; tum quia illic non agitur de regularibus.

2) C. un. Quoad votum de vot. in VI. (III. 15.) Conf. Extravag. Joann. XXII. un. de vot. (VI.).

et 16. ita scribentis: »Quae Christo spiritualiter nupserunt, et velari a sacerdote meruerunt, si postea vel publice nupserint, vel se clanculo corruperint, non eas admittendas esse ad agendam poenitentiam, nisi is, cui se junxerant, de saeculo recesserit. Si enim de omnibus haec ratio custoditur, ut quaecumque vivente viro alteri nupserit, habeatur adultera, nec ei agendae poenitentiae licentia concedatur, nisi unus ex eis defunctus fuerit: quanto magis de illa tenenda est, quae ante immortali se sponso conjunxerat, et postea ad humanas nuptias transmigravit? Hae vero, quae necdum sacro velamine tectae, tamen in proposito virginali se promiserant permanere, licet velatae non sint, si forte nupserint, his agenda aliquanto tempore poenitentia est: quia sponsio ejus a Deo tenebatur. Si enim inter homines solet bonae fidei contractus nulla ratione dissolvi, quanto magis ista pollicitatio, quam cum Deo pepigit, solvi sine vindicta non debet 1).<< E quibus manifestum est, aliter loqui Pontificem de virginibus, quae simplici voto promiserunt illibatam per omne vitae tempus servare virginitatem; aliter de iis, quae simul velari meruerunt 2). Nam illas priores ait fecisse solum pollicitationem, quam fideliter servare tenentur, et ideo poenitentiam illis, si nupserint, esss injungendam, non tamen esse separandas: posteriores vero dicit nupsisse Christo, et ideo si alteri nupserint, non esse admittendas in Ecclesia, nisi vir moriatur 3). Miror quosdam 4) ex hoc loco colligere voluisse, connubium virginum, quae suscepto velo castitatem palam professae sunt, ab Innocentio improbari tantum, minime vero dissolvi; dum enim Pontifex eas aequiparat adulteris, ecquid non clare insinuat, eodem loco habendum esse connubium ejusmodi virginum, quo matrimonium mulieris, quae vivente priore viro, alteri copulatur? Scilicet quemadmodum hujus conjugium ob perdurans adhuc prioris matrimonii vinculum, nullum est: ita etiam virginum Deo sacratarum conjugium esse nullum, et quidem ideo, quia per susceptionem veli, immortali sponso sunt conjunctae; unde consequens est, ut cum earum sponsus numquam vivere desinat, non etiam solvi umquam possit initi cum eo conjugii foedus. Sed jam ante Innocentium idem a Siricio, qui vergente ad finem saeculo

1) Epistolae Roman. Pontificum collectae a Petro Coustant tom. 1. col. 754 sqq.

2) Velatas virgines, quae alias Deo dicatae, vel sacrae dicebantur, fuisse illas, quae solemni ritu castitatem profitebantur, constat ex Optato, qui lib. 6. de Schism. scribit: ,Velum non erat aliud, quam Deo nuncupatae castitatis insigne quoddam, quo sacrae a non sacris virginibus dignoscebantur."

3) Franc. Suarez, de virtute et stata religionis. tom. 3. lib. 9. c. 4. n. 14. 4) Van Espen, Jus ecclesiast. univers. par. 2. tit. 13. c. 4.

quarto praefuit Ecclesiae, fuisse constitutum, scite arguit illustrissimus Joannes Devoti1). Pontifex namque hic epist. 10. ad Gallos Episcopos 2) n. 3. agens de virgine velata, quae integritatem publico testimonio professa, a sacerdote prece fusa benedictionis velamen accepit, ejus matrimonium incestum, et adulterium, ipsam autem meretricem appellat: quod quid est aliud, quam id genus nuptias irritas pronuntiare? Dum ex adverso longe aliter statuit de virginibus non velatis, quae scilicet castitatem privatim voverant; eas enim poenitentiae quidem subjiciendas esse decernit, quod fidem datam fefellerint, earumque conjunctionem vocat furtivam, quin veri matrimonii ac nuptiarum nomen detrahat. Possent haec, si necesse foret, multis insuper Conciliorum Patrumqne testimoniis corroborari, nisi jam ex prolatis duorum Pontificum decretis satis elucesceret, distinctionem voti simplicis ac solemnis, si res his nominibus significata spectetur, veteri Ecclesiae neutiquam fuisse incompertam; neque proin aetate Gratiani primum invaluisse; quam quidem sententiam tanto pronius amplector, quod spectatissimos juris canonici doctores in eam propendere videam3).

II. Utrum solemnia, an simplicia tantum, ut plerisque videtur, fuerint vota, quibus prisci monachi sese obstrinxcerunt?

Quaestionem hanc fateor adeo esse implexam, ut certam de ea promere sententiam minime sit expeditum. Consultis namque christianae antiquitatis documentis, in utramque partem non contemnenda suppetunt rationum momenta, quae, si ad trutinam revocata invicem conferantur, rem in medio indecisam relinquunt. Et rationes quidem, quae nuncupata a monachis et monialibus vota inde a principio fuisse solemnia persuadere videntur, haec fere sunt:

a) Si verum est, votorum solemnium usum vetustissima jam aetate in Ecclesia obtinuisse: quis dubitet, ea a monachis potissimum fuisse frequentata? Ecquos enim arbitrabimur iis constringi oportuisse, si non illos, qui monastica instituta sectati, perfectioris, atque ad evangelica consilia exactae vitae professionem prae se tulerunt?

b) Sancti Patres naturam status religiosi describentes, iis utuntur expressionibus, quae suapte quodammodo vota solemnia supponunt, nec nisi iis suppositis recte intelligi possunt. Sic s. Gregorius M.')

1) Institut. canonic. lib. 2. tit. 2. sect. 9. §. 129.
2) Coustant I. c. col. 688.

3) Joann. Devoti I. c.

§. 307. ed. 13. p. 662. not. 7.

Ferd. Walter, Lehrbuch des Kirchenrechts Aem. Ludw. Richter, Lehrbuch des kath. und

evang. Kirchenrechts, §. 208. 5te Aufl. p. 578. not. 4.

4) In Ezech. lib. 2. hom. 9. n. 16. Opp. ed. Maurin. Paris 1705. tom. 1. col. 1399.