starostw z jurysdykcyą w jednem województwie trzymać jednemu nie pozwala, luboć w tej mierze dyspensowały go nieporównane wielkie jego zasługi, i fawor u majestatu. Statura w nim męzka, jakąś powagą tchnąca, siła wielka, oczy iskrzące, broda przydłuższa, pamięć i prędka i trwała, ztąd, co raz przeczytał, albo usłyszał, długo pamiętał; dowcip bystry, który. jeszcze czytaniem ustawicznem, tem lepiej wypolerował, pomiarkowany w passyach, w całem życiu, wstrzemięźliwy. Na dworze najprzód Fryderyka kardynała Królewicza, a potem u Drzewickiego kanclerza koronnego czas niejaki zabawił. Dwór go potem Królów, Albrychta, Alexandra i Zygmunta, do siebie pociągnął, z których ostatnim jeździł do Posonium, na zjazd Królów. Pierwsze jego pole rycerskie było, przeciwko Bogdanowi w Wołoszech, pod Wiśniowcem potem przeciwko Tatarom mężnie stawał, a pod Orsą przeciwko Moskwie. Więc żeby się był w Marsowych dziełach, tem lepiej przejrzał, najprzód do Włoch, ztamtąd do Syryi i Palestyny się udał, aż też ztamtąd do Luzytanji przypłynął, gdzie gdy wojnę z Afrykańczykami tlącą się zastał, Królowi Emanuelowi przeciwko Pogaństwu siła dopomógł z takiem zaleceniem heroicznego w nim serca, że go ztamtąd długo puścić niechciano; gdy jednak o to nalegał, z znacznemi upominkami ztamtąd wyjechał. Powracając, Hiszpania, Francyą, Anglią, Niemce zwiedził. Przyjął go mile Zygmunt Król Polski, i najprzód go kasztelanią Wojnicką uczcił, a wkrótce potem na krzesło województwa Ruskiego przesadził w r. 1526. po Otcie de Chodecz, o czem czytałem list Króla Zygmunta in MS. Petricov. w którym po zejściu Mikołaja Firleja, oddawszy mu buławę wielką, chwali go z biegłości w rzeczach rycerskich, z odwagi i z przezoru; tamże wieś Broniszów w Wiślickim powiecie leżącą, odjętą Janowi Lekszyckiemu, w zasługach temu Janowi darował na wieczność Ztąd tedy najprzód się starł z Wołochami, którzy gdy się na pokucie wysypali, on pięcią tysięcy swoich na prędce zebranych, sześć tysięcy nieprzyjaciela prawie do szczętu wyciął. Piotra Wołoskiego wojewodę w dwudziestu tysięcy za niemi idącego pod Oryninem wielką klęską przytarł, tak dalece, że ledwo Piotr już ranny z pola uszedł; obóz, działa, i wszystkę ammunicyą w zdobyczy naszym zostawiwszy w roku 1531. jako pisze Bucholcer. Chocimia potem dobył, i Wołochów, że o pokój prosili, przymusił. Na Moskwę potem szablę swoje obrócił, i Starodubu piętnastą tysięcy osadzonego i w armatę dobrze opatrzonego szturmem dobył. Radgoszcz i Homlą, mocne zamki, do poddania się przymusił; Owczynę wodza Moskiewskiego pojmał, i z nim tak wiele Moskwy w niewolą zabrał, że gdy więcej niewolnika było niżeli ludzi jego ;

prawie był przymuszony do tego, żeby był swoich z niebezpieczeństwa oswobodził, że wielką ich część wytępić kazał. Temi swemi heroicznemi dziełami tak się w Europie wsławił, że go i najwyżsi monarchowie za wodza swych wojsk życzyli, jako Karol piąty po śmierci Wastyusza, i Ferdynand Cesarz przeciwko Turkom, w Węgrzech; luboć on się z tego wymówił. Przecież Ludwikowi Królowi Węgierskiemu w sześć tysięcy swoich na pomoc przybył, ale Turcy na pogłos przyjścia jego, Nanderalbę fortecę wziąwszy, nazad się cofnęli, jako pisze Wapow. i Biel. Ojczyzna też szacując sobie tak piękne w nim serce, nie tylko że mu pozwoliła do Krakowa z tryumfem wjeżdżać, ale też po kampanji zwycięzkiej pod Obertynem, na sejmie Piotrkowskim, wszystko rycerstwo zgodziło się na pewną dla niego daninę. Warszavicius de Laudibus. Legacyi i różnych funkcyi dla ojczyzny podjętych chwała i podziśdzień słynie. Tarnów dziedzictwo swoje ufortyfikował, toż uczynił i z Tarnopolem. W Jarosławiu, zamek, już od starości, do rujny nachylony, dźwignął. Karności żołnierskiej pilnie przestrzegał. Hieronima Łaska niesłusznie od Węgrów udanego, i w sekwestrze zostającego, żeby był u Króla Jana, wolność mu wyrobił, umyślnie do Węgier zjeżdżał. Tegoż Króla Jana z tronu Węgierskiego spędzonego w Tarnowie, i mile przyjął, po królewsku prawie traktował, wszystkie potrzeby przez słuszny czas opatrując. W mądrych się ludziach kochał, i ile mu czasu zbywało od publicznego zgiełku, czytaniu ksiąg oddawał, zkąd bibliotekę swoję osobliwszemi i staremi autorami zagęścił, także manuskryptami rzadko widzianemi. Sam nawet kronikę napisał, i wiele inszych rzeczy, według Warszawickiego. Na ostatek oświadczywszy się, że w wierze katolickiej Rzymskiej umiera, w r. 1561. wieku swego 73. przy prezencyi Leonarda biskupa Kamienieckiego, życie to, pobożnie zamknął. Jak wielkie miał od Boga szczęście w różnych kampaniach, tak i nienawiści siła, przyszło do tego, że się już ten mąż tak ojczyznie zasłużony chciał za granice do Czech wyprowadzić, i tam życie swoje położyć, gdyby była śmierć tym zamysłom nie przeszkodziła. O nim Orzechowski in Orat. in fun. Sigismun. I. mówi, że: hoc custode peritissimo, Imperatore acerrimo ac felicissimo, periculosissimis temporibus maximisque hostibus hoc Regnum defendit; Scythiam, Valachiam ac Moschoviam devicit, omnesque hostes hoc Duce aut parere aut certe cedere coegit; tot ipsius extant victoriae, quot Regni hujus hostes etc. Zona jego pierwsza Barbara Tęczyńska corka Mikołaja wojewody Ruskiego. Starow. in Monum. Z tej był syn Jan Krakowski kanonik, druga Zofia Szydłowiecka kasztelanka Krakowska, umarła w roku 1565.

i

jako jej nagrobek świadczy w Częstochowie. Starowolski in Monumen.

Jan Krzysztof kasztelan Wojnicki, syn Jana, starosty Sendomierskiego i Stryjskiego, kasztelana Krakowskiego i hetmana z Szydłowieckiej, w katolickiej wierze nieprzełamany, ojczystej wolności słup wielki, według Orzech. in Quinc. na dworze Króla Rzymskiego Ferdynanda wychowany, nieporównaną ludzkością wszystkim był przyjemny. Warszawic. Orat. de laud. Tarnovii. Już mu Zygmunt August mniejszą buławę na Moskwę podtykał, atoli słabe od suchot zdrowie, jak mu do wielkich i heroicznych dzieł przeszkodą było, tak go wkrótce i w grób wprawiło, w r. 1567. niemającego więcej lat nad 30. od ks. Piotra Skargi na drogę wieczności wyprawiony: żona jego Zofia Odrowążanka wojewodzanka Ruska z Anny księżniczki Mazowieckiej urodzona, żadnego z nim potomstwa niemając, ponowiła po jego śmierci śluby małżeńskie z Janem Kostką wojewodą Sendomierskim, siostra jego Zofia małżonka, Konstantyna książęcia Ostrogskiego wojewody Kijowskiego Tarnowszczyznę wszystkę i wiele inszych dóbr i skarbów z tego domu, do Ostrogskich książąt wyniosła, ale niemniej ten dom ozdobiła heroicznemi enotami, w których życia tego dokonała w r. 1571. co powiada jej nagrobek w Tarnowie. Starowol in Monum. Był także brat jego Jan proboszcz Tarnowski, kanonik Krakowski, ale z Tęczyńskiej spłodzony, w r. 1534. wszystkie nadzieje o sobie prędką śmiercią pomieszał. Ten to zda mi się kanonik klasztor i kościół 00. Bernardynów niegdy od dziada swego drewniany w Tarnowie wystawiony, z muru wyniósł, jako pisze Vadingus in Annal. Minor. Pisali o ojcu jego, krom wzwyż wyrażonych, Padniewski in Elog. Starowol. in Bellat. Šarmat. fol. 189. Warszawic. de laud. Tarnovii, Orzechowski na kilku miejscach. In Paneg. Tarnow. tak do syna jego mówi: Infer oculos in tui Patris recessus, inspice Bibliothecas illius, plena librorum optimorum ac commentariorum omnia reperies: In quibus manu Patris tui ex doctissimorum virorum scriptis et institutis, omnis doctrina liberalis, omnis historia, omnis bene vivendi ars est notata atque descripta. Quid est in arte militari positum apud Turcas, Italos, Hispanos, Gallos, Germanos, Anglos atque Scythas, quod Patris tui subterfugiat, et quod in illius Commentariis non reperias. Tenie Dialogo sept. pisze, że radził, aby było tak sądy w Polszcze ustanowiono, aby Małą Polskę Wielkopolanie sądzili, a Wielkopolanów Małopolanie, gdzieby się wszysey na jeden dekret zgodzili, aby nie szła gdzieindziej apellacya, jeżeliby się zaś nie wszyscy zgadzali, aby do Króla była wolno apellować.

Jan Felix wojewoda Lubelski, brat rodzony Jana Amora kasztelana Krakowskiego i inszych, syn Jana wojewody Krakowskiego z Szternberkowny, dziedzic na Wielowsi, Rzemieniu, Wadowicach i Kozyzu, kresu śmiertelnego dopędził w roku 1488. jako nagrobek jego w Tarnowie świadczy, zostawiwszy z Oleśnickiej wojewodzanki Sendomierskiej syna Jana. Był wprzód kasztelanem Wiślickim w roku 1472. czego dowodem jest list Kazimierza Króla dany Miastu Lwowu. Krzyżaków mężnie wojował, od których pod Chojnicami wzięty w niewolą, wolność sobie wielkim nakładem kupił w r. 1454. Biel. Cromer l. 23. Pan pobożny, co w domu Tarnowskich prawie dziedzictwem chodzi, a Orzechowski in vita Magni Tarnovii tak mówi: Niewierz temu aby to był Tarnowski, któryby kiedy od starożytnej wiary miał ustąpić, to Tarnowski, co i katolik dobry.

Jan Szram najprzód wojewoda Bełzki, potem Lubelski, Sendomierski na koniec Krakowski, syn Jana Felixa wojewody Lubelskiego z Oleśnickiej, odebrał przysięgę i homagium od Stefana wojewody Wołoskiego, imieniem Króla Zygmunta. Tegoż Zygmunta na tron Polski sprowadził, pisał o nim Biel. lib. 5. Wapow. Stryjowski l. 22. Od stanów koronnych jeździł także do Litwy z inszemi, na sprowadzenie Króla Zygmunta na tron, w r. 1506. Biel. Wapow. umarł w r. 1507. bo już w następującym roku, zasiadł krzesło województwa Krakowskiego Mikołaj Kamieniecki. Żył w dożywotniej przyjaźni z Katarzyną Ligęzianką wojewodzanką Łęczycką, z tej było trzech synów, Jan kasztelan Sądecki, po którym córka jedynaczka Dorota, wydana za Jana Tarła krajczego koronnego, wniosła w ten dom dobra Krzyż nazwane. Tenże Jan Szram w r. 1501. posłował do Alexandra w. ks. Litewskiego, koronę mu ofiarując. Cromer lib. 30. Biel. fol. 493.

Stanisław kasztelan Sądecki, mąż rycerski z Pieniążkiem kawalerem Maltańskim, wiele rycerskich sztuk dokazywał w różnych kampaniach, był to drugi syn Jana Szrama wojewody Krakowskiego, Katarzyna Firlejowna kasztelanka Krakowska, dwóch mu synów powiła, jeden z nich Wojciech dziedzic na Rzemieniu, od tego z Czernianki starościanki Dobczyckiej, tylko się został syn Stanisław, który miał za sobą Zofią Mielecką kasztelankę Krakowską, z tą niepłodnie żyjąc, zapisał jej dobra Rzemień nazwane dziedzictwem. Drugi Stanisława i Firlejowny syn, dziedzic na Łysakowie, Jan, ten na dworze Rudolfa Česarza młodsze lata polerował, powróciwszy do ojczyzny, wszystek się wylał na usługę jej bez pretensyi jakiejkolwiek z wakansów koronnych nadgrody. Na expedycyi albowiem

Moskiewskiej rycerskiego serca dał dowód, kiedy do szturmu pod Pleszkowem szedł pieszo i ztamtąd znaczną ranę wyniósł. Cichoc. Alloqu. Osecen. lib. 2. c. 8. o nim namienia, że się był do heretyckiej trzody trochę nakłonił, atoli wkrótce znowu powrócił do prawowiernego kościoła, w którym życia tego świątobliwie dokonał: z Elžbiety Zborowskiej kasztelanki Krakowskiej spłodził córkę jednę, według Paproc. bodaj to niebyła Zofia Michowska, i synów dwóch, jednego Marcina Amora, którego synowie, Jan i Marcyan bezpotomnie zeszli.

Drugiego Jana Gratusa, kasztelana Żarnowskiego, starostę Nowomiejskiego, był to drugi syn Jana Amora z Zborowskiej, tota vita miles, Rothmagister Cohortium, Dux legionum cum Stephano Rege in Moschovia, deinde contra Tartaros ad Cecorum, ad Orininum contra Turcas et Valachos, ad Telezynum contra Cosacos rebelles: mówi jego nagrobek, ślubował Annie Korniaktownie, z tej zrodził dwie córki, Eufrozynę Eulalią, księżnę Wiśniowiecką starościnę Kamionacką, a drugiem małżeństwem Radziejowską podkanclerzynę koronną, matkę Michała kardynała i prymasa koronnego, drugą Elżbietę Sienieńską kasztelanowę Lubelską, synów tyleż, to jest Jana Rafała, którego córka Anna wydana za Zygmunta Tarła starostę Pilznieńskiego.

Alexander Gratus kasztelan Sendomierskį, starosta Żarnowiecki syn drugi Jana Gratusa kasztelana Zarnowieckiego, wspominają go Konstytucye 1678. f. 6. Zona jego Maryanna z Nadola kasztelanka Warszawska. Jan Gratus kasztelan Zawichojski 1699. spłodziwszy z Przerębskiej syna Józefa i córkę Eufrozynę, stan sobie duchowny obrał, w którym życie skończył w r. 1703. w Podleszanach.

Jan Spytek trzeci syn Jana Szrama wojewody Krakowskiego z Ligęzianki, najprzód kasztelan Zarnowski w r. 1530. od stanów tej ojczyzny królewstwo ofiarował Zygmuntowi Augustowi. Biel. fol. 561. potem kasztelan Radomski i podskarbi koronny 1532. Biel. fol. 567. Wapow. dalej kasztelan Wojnicki, z tym tytułem podpisał list Zygmuntu Augusta 1549. u Nakiel. fol. 649. aż też i wojewoda Sieradzki, Ostrzeszowski, Krzepicki, Bolesławski, Brzeźnicki, i Krzeczowski starosta, tak wiele znacznych dokumentów życzliwości swojej przeciwko Zygmuntowi oświadczył: gdy oraz z stryjem swoim Janem kasztelanem Krakowskim przy nim pode Lwowem podczas rokoszu, wiernie i mężnie obstawał, i znowu gdy podczas wielkiego powietrza, Król Zygmunt nie gdzie indziej ze wszystkim królewskim dworem skłonił się, tylko do niego jako sobie wiernego senatora, był tam i Zygmunt August Królewicz, Królowa Bona, z Królową Węgierską Izabellą córką, i Janem