konnego, to jest sposoby zagrzewające wolą i affekty, Posnan. in 12. 1687. R. 1778. Henryk Wąsowski podsedek Mielnicki. - Antoni pisarz grodzki Brański. Krasicki. Wąsowski herbu Topor. Od Macieja z Wąsosza herbu Topor wojewody Kaliskiego, swoją linią ciągną od r. 1421. jedenże dom z Danaborskiemi. Watkowski herbu Nałęcz w Prusiech, świadczy O nich MS. o Familiach Pruskich. Watlewski herbu Lubicz, w polu błękitnem, ale na hełmie krzyż taki być powinien, jaki jest na podkowie, na nim zaś stoi kruk czarny z pierścieniem. Zdawna ta familia sławna, świadczy epitaphium w Chełmie na chorągwi w kościele 00. Franciszkanów. Martinus Watlewski sago et toga illustris, pro Rege et Patria, in Svecia, Livonia, Moschovia, Valachiaque praeclara gloriae stipendia meruit, obiit 1625. Herby na niej cztery, Lubicz, Dołęga, Hołobok, Poraj, póty MS. de Famil. Pruss. Regina Watlewska była za Jędrzejem Działowskim, ale sterilis. Łukasz z Watlewa 1612. Acta Culm. Watowski. Michał Watowski, za Króla Władysława IV. w Moskwie, za Jana Kazimierza we wszystkich, które tylko za jego panowania mogły się podać, kampaniach, śmierci rycerskiej szukał, odważnie potykając się z nieprzyjacielem: dowodem tego rany wyniesione były: bo pod Beresteczkiem wpół strzałą Tatarską przeszyty, za Dnieprem w nogę kulą postrzelony przy dobywaniu fortecy; pod Cudnowem z działa w nogę ciężko raniony, zkąd hetmani i wojsko Polskie, żeby krwawe jego zasługi nie poszły bez nadgrody, o jego nobilitacyą upraszali, co się stało na sejmie 1662. o czem Konstytucya fol. 41. Wątrobiński herbu Oksza, w Sendomierskiem województwie. Wojciech Franciszek Wątrobiński 1697. podpisał Obwieszczenie. Wątrobka herbu Oksza, patrz Strzelecki. Wawrowski herbu Jastrzębiec, w Kaliskiem województwie. N. Wawrowski sędzia Krakowski, wspomina go Konstytucya o Zupach w r. 1368. u Łask. w Stat. fol. 77. Jan de Wawry Wawrowski wojski i pisarz ziemski Kaliski, którego syn Mikołaj w r. 1649. od śmierci młodo zabrany, w Kaliszu pogrzebiony leży; nagrobek jego wypisał Starowol. in Monum. N. miał za sobą Jadwigę Lisiecką. Wawrzecki herbu Slepowron, w księztwie Litewskiem. Augustyn Wawrzecki z Krzetuszowa w województwie Wileńskiem podpisał elekcyą Jana Kazimierza Króla. Włady sław pisarz grodzki Bracławski 1674. Jarosz pisarz ziemski Bracławski, komissarz do granic od Kurlandyi z sejmu 1685. Constit. fol. 9. a w r. 1690. już sędzia ziemski Bracławski, do tejże funkcyi naznaczony. Constit. fol. 14. Wawrzecka sędzianka ziemska Bracławska była za Michałem Podolcem. N. deputat na trybunał Litewski 1740. Duńczewski w herbarzu, początki familji Wawrzeckich wyprowadza z starodawnego domu Skrzetuskich w Krakowskiem zamieszkałego, z którego to domu jeden Wawrzeniec przeniósł się na Litwę, i jego synów od imienia ojca Wawrzętowiczami a potem Wawrzeckiemi przezwano. Przy tem twierdzi że nie herbu Slepowron ale Rola używają. Krasicki w Przypisach swych dodaje, że za jego czasów Stanisław Wawrzecki był sędzią ziem. Bracławskim. Brat jego rodzony Jan kanonik Wileński, Płocki. Tadeusz wojski Bracławski. - Jan podstoli BraW r. 1788. Tomasz podkomorzy Kowieński. cławski. Sam tylko Okolski o tym herbie pisze, tom. 3. fol. 350. w ten sposób: powinna być tarcza złotego koloru, na niej mur wyciągniony, w którego środku kawaler, tak że i z tej strony jego, na murze widzieć trzy blanki, i z drugiej tyleż, mur i kawaler ma być czerwony, w murze trzy okna na rozłożenie dział, dwa niżej, jedno nad niemi u góry, w murze zaś tak z tej jako i z tamtej strony kawalera, jedno takież okno: we środku tego muru mąż jest zbrojny po pas, z brodą, prawą ręką miecz trzyma, jakby do cięcia zaniesiony, lewa jakby do pochew schylona, na hełmie z korony wychodzi pół takiegoż męża. Herb ten nadany od Zygmunta III. Króla Polskiego w r. 1589. Janowi Waxmanowi, o czem list cały tegoż Króla przywodzi Okolski, z tej okazyi: Pod rozróżnioną elekcyą między Maxymilianem książęciem Austryi i Zygmuntem Szwe dzkim, gdy obadwa do tej się korony cisnęli, a Maxymilian do Krakowa, chcąc ją ubiedz, pokwapił, Jan Waxman z ojca z Szwajcarskiej ziemi, z matki Norymberdżanki urodzony, w Krakowie, na ten czas prezydując temu miastu, tak stronę Zygmunta trzymał, że nie tylko Maxymiliana do miasta nie przypuścił, ale też miasto uzbroiwszy, wały restaurowawszy, ludźmi i działami obwarowawszy, wszystkie nadzieje wejścia do miasta zamknął, nawet bramy, do której się książęcia Austryi ludzie gwałtem darli, że ich ztamtąd wyparował: dla tego takiemi przymilony zasługami, gdy na sejmie 1589. r. za nim Krakowskiego województwa rycerstwo, i hetman Zamojski instancyą wnosili, przypuszczony do prerogatyw szlachectwa, ze wszystkiem potomstwem, i tym klejnotem uczczony; krom tego, od tegoż Zygmunta wziął w nadgrodę wójtostwo Siemiechowskie i młyny w Zielonkach; zostawił trzech synów: Jana, Michała i Hieronima. Z tych Jan, przez lat 30 w wojsku na sławę zapracował, w Moskwie osobliwie, w Prusach, i pod czas rokoszu, jest jego w tym domu wysługa, wójtostwo Kłaje, od Zygmunta III. nadane, przeszedł na inszy świat w r. 1632. spłodziwszy synów czterech, Stanisława na expedycyi Moskiewskiej własnym kosztem żołd prowadzącego, atoli poprzedził ojca do grobu w r. 1629. żona jego Konstancya Zbylitowska; Jana w zakonie Kaznodziejskim; Kazimierza, ten w Rzymie J. U. Doctoratum otrzymawszy, gdy do ojczyzny powrócił, kanonikiem był Warmińskim, aż też i Krakowskim. Tenże czy inszy Jan Kazimierz kanonik Krakowski, kustosz Wiślicki, wyzuł się z śmiertelności w r. 1690. Jacka sekretarza królewskiego, i córki dwie, Agnieszkę i Annę. Michał drugi syn Jana, w cudzych językach, Francuzkim, Hiszpańskim, Niemieckim i Węgierskim biegły, mąż rycerską dzielnością zalecony, w której rekompensę wziął pewne dobra w Litwie od Zygmunta III. Hieronim trzeci syn, i ten od braci swoich nieodrodny, mężny w ręku na nieprzyjaciela żołnierz. Z siostr tych trzech braci, Zofia Mikołajowi Szembekowi zaślubiona, Žuzanna i Agnieszka. N. Waxman burgrabia Krakowski 1693. Jan kanonik Krakowski 1668. Załusk. t. 1. fol. 43. Michał łowczy Latyczewski, żona Barbara Rusocka, temi czasy. R. 1778. Józef Waxman burgrabia zamku Krakowskiego. Michał podczaszy Oszmiański. - Krasicki. WAŻ HERB. Wąż powinien być w koronie złotej, sam wprawdzie od szyi zaraz skręcony, osobliwie jednak ogon u niego przeplatano pokręcony, w pół niego w pysku w prawą tarczy obróconym, trzyma gałązkę z jabłoni z listkami i jabłkiem zielonem, kolor węża czarny, pole tarczy czerwone, na hełmie pięć piór strusich. Tak go opisują Paproc. w Gniazdzie f. 1088. O herb. fol. 282. Okol. tom. 3. fol. 277. Bielski fol. 314. Klejnoty fol. 88. Nie wszyscy jednak jednym kształtem herbu Wąż zażywają. Okolski krom wyżej namienionej, pięć inszych figur kładzie: w jednej Wąż pokręcony, ale nie ma przeplatanego ogona, ani korony na głowie, ani w pysku jabłka, na tarczy żółtej, i tym się pieczętują Podoleccy i Wężowie na Rusi. W drugiej wąż kręto idzie, tylko że nie przeplatany ogon, W koronie także, w pysku zaś trzyma jabłko z krzyżem, i to jest herb Wężyków, i tych którzy od nich rozrodzili się, Osińskich, Widawskich i Siedleckich. W trzeciej Wąż bez jabłka w koronie jednak, i nie tak bardzo skręcony: i tego herbu z familiantów Okolski żadnego nie położył. W czwartej, wąż we wszystkiem jest taki, jak na początku jest opisany, ale z pyska miasto jabłka dziecię od głowy wpół widać, i to był herb zwyczajny monarchom Longobardów, który do Polski naszej z sobą wniosła Bona Sforeya żona Zygmunta I. Króla Polskiego. W piątej, dwa węże w koronach do siebie pyskami i żądłami obrócone, do góry wspięte, a końcami ogonów z sobą się stykające, i to jest herb Jasieńskich. Do tego jeszcze w Szydłowieckich herbie i tym co się zowie Złota wolność, wężów znajdziesz, ale o każdym z nich na swem miejscu mówi się. Jam też w tomie drugim fol. 80. położył herb Bajbuzów, kedy koło strzały wąż się kręci, tymże się herbem szczycą Kostrowscy i Ambrożewiczowie, ale miasto strzały, dzidę kładą i grzybów także u nich nie masz, z których Jan Bazyli Ambrożewicz podstolim był Parnawskim, zostawił syna Michała. W Dziulich herbie trzy węże się znajdują, jakom mówił w czwartym tomie. Te jednak różnice herbu Wąż od Okolskiego wyrażone, ponieważ jedne są takie, których teraz w Polszcze nikt nie zażywa, drugie zaś mało co się różnią od pierwszego odemnie opisanego herbu, dla tego niechcę niemi zagęszczać karty. Zkądby zaś początki swoje zabrał ten herb, bardziej się domyślają ciż pisarze nasi, niżeli żeby mieli co pewnego stanowić: mówią jedni, że rycerzowi Wąż nazwanemu za przemyślną jakąś sztukę, którą nieprzyjaciela na tę ojczyznę zasadzonego albo odwrócił, albo złamał impet, ten herb nadany w r. 1306. ale co się tycze czasu, to się utrzymać nie może, ponieważ według Długosza komputu, już herbu Wąż biskup Płocki Nietych nazwany, dobrze przedtem, to jest w r. 1260. w senacie Polskim zasiadał. I Ñakiel. w swojej Miechow. fol. 118. ex libro Beneficiorum Długosza pisze, ze Szymon herbu Wąż przodek Połajowskich de Połajowice pod Miechowem, jeszcze przed rokiem 1198. już był wpisany w rejestr Benefaktorów tego konwentu "). Paprocki, któremu poświadcza Okolski, za osobliwszą jakąś czułość przeciwko nieprzyjaciołom tej ojczyzny, nadany przodkowi domu tego, jabłko zaś potem do Węża przydane, že Sieradzką ziemię ktoś z familiantów tych, podczas inkursyi nieprzyjacielskiej konserwował wcale. Parisius różne swoje domysły przytacza, pierwszy być prawi może, że owemu mężowi Skubów nazwanemu, który smoka w smoczej jamie pod Krakowem legowisko swoje mającego, i ludziom ztamtąd szkody czyniącego, gdy zabił, tegoż samego Węża w herb na pamiątkę włożono w nadgrodę tego dzieła, a w zamiast tej, którą na zabicie tegoż węża podrzucił mu przyprawną sztukę, jabłko w pysk węża złożono. Albo też na wojnie z Rzymiany Sarmatów, kiedy jeden z nich chorągiew z rąk Rzymianina chorążego, w potrzebie gwałtem wydarł, na której wąż był podniesiony do góry, i pokręcony, ile że z Rzymskich historyków to jest pewna, że Rzymianie na swoich chorągwiach smoków zażywali, jabłko zaś potem za insze dzieło przydane. To pewna, że Wężów w herbie swoim dawne narody i familie nosili. O Egipcyanach świadczy Petrasancta de Tesser. Gentilit. c. 3. że to sobie za znak swój przywłaszczyli trzech wężów pokręconych, między liściami błotnistemi. Królowie Langobardów, a potem dom sławny Sforcyów książąt Medyolańskich, z których rodu była Bona Sforeya Królowa Polska, takim się wężem zaszczycali, jako się *) Cytowany tu Dlugosz in Miechovia fol. 107. czyni wzmiankę in libro Beneficiorum eccles. Crac.o czterech braciach herbu Wąż Janie, Stanisławie, Mikołaju i Andrzeju dziedzicach na Grzmucinie w województwie Krakowskiem. Przypisek Krasickiego. : |