Credibile est illos pariter vitiisque locisque
Altiùs humanis exseruisse caput.

Non Venus et vinum sublimia pectora fregit,
Officiumve fori, militiæve labor.
Nec levis ambitio, perfusaque gloria fuco,
Magnarumve fames sollicitavit opum.
Admovere oculis distantia sidera nostris,
Ætheraque ingenio supposuere suo.
Sic petitur cœlum, non ut ferat Ossan Olympus,
Summaque Peliacus sidera tangat apex.

Origin and Causes of the various Victims offered to the
Gods. Story of Aristœus and Proteus.

ANTE, deos homini quod conciliare valeret,
Far erat, et puri lucida mica salis.
Nondum pertulerat lacrimatas cortice myrrhas
Acta per æquoreas hospita navis aquas;
Tura nec Euphrates, nec miserat India costum,
Nec fuerant rubri cognita fila croci.

Ara dabat fumos, herbis contenta Sabinis,
Et non exiguo laurus adusta sono.
Si quis erat, factis prati de flore coronis
Qui posset violas addere, dives erat.
Hic, qui nunc aperit percussi viscera tauri,
In sacris nullum culter habebat opus.
Prima Ceres avidæ gavisa est sanguine porcæ,
Ulta suas meritâ cæde nocentis opes.
Nam sata, vere novo, teneris lactentia succis,
Eruta setigeræ comperit ore suis.

Sus dederat pœnas. Exemplo territus hujus
Palmite debueras abstinusse, caper.

Quem spectans aliquis dentes in vite prementem,

Talia non tacito dicta dolore dedit:

"Rode, caper, vitem : tamen hinc, quum stabis ad aram,

In tua quod spargi cornua possit, erit."
Verba fides sequitur: noxæ tibi deditus hostis
Spargitur affuso cornua, Bacche, mero.
Culpa sui nocuit: nocuit quoque culpa capellæ.
Quid bos, quid placidæ commeruistis oves?
Flebat Aristæus, quod apes cum stirpe necatas
Viderat inceptos destituisse favos.

Cærula quem genitrix ægrè solata dolentem,
Addidit hæc dictis ultima verba suis :
"Siste, puer, lacrimas! Proteus tua damna levabit,
Quoque modo repares, quæ periere, dabit.
Decipiat ne te versis tamen ille figuris,

Impediant geminas vincula firma manus."
Pervenit ad vatem juvenis, resolutaque somno
Alligat æquorei brachia capta senis.

Ille suâ faciem transformis adulterat arte:
Mox domitus vinclis in sua membra redit:
Oraque cæruleâ tollens rorantia barbâ,

"Quâ," dixit, "repares arte, requiris, apes?
Obrue mactati corpus tellure juvenci :
Quod petis a nobis, obrutus ille dabit."
Jussa facit pastor. Fervent examina putri
De bove: mille animas una necata dedit.
Poscit ovem fatum. Verbenas improba carpsit,
Quas pia dîs ruris ferre solebat anus.

Quid tuti superest, animam quum ponat in aris
Lanigerumque pecus, ruricolæque boves?

INTACTE fueratis aves, solatia ruris,

Assuetum silvis innocuumque genus, Quæ facitis nidos, quæ plumis ova fovetis,

Et facili dulces editis ore modos.

Sed nihil ista juvant, quia linguæ crimen habetis,
Dîque putant mentes vos aperire suas.

Nec tamen id falsum: nam, dîs ut proxima quæque,
Nunc pennâ veras, nunc datis ore notas.
Tuta diu volucrum proles tum denique cæsa est,
Juveruntque deos indicis exta sui.

Ergo sæpe suo conjux abducta marito
Uritur in calidis alba columba focis.

Arrival of Evander in Italy. Prophecy by his mother, Carmenta, of the future greatness of Rome. Story of Hercules and Cacus.

ORTA prior Lunâ-de se si creditur ipsi

A magno tellus Arcade nomen habet.

Hic fuit Evander, qui, quamquam clarus utroque,
Nobilior sacræ sanguine matris erat ;
Quæ, simul ætherios animo conceperat ignes,
Ore dabat vero carmina plena dei.
Dixerat hæc, nato motus instare sibique,

Multaque præterea, tempore nacta fidem.
Nam Juvenis verâ nimium cum matre fugatus
Deserit Arcadiam Parrhasiumque larem.
Cui genitrix flenti, " Fortuna viriliter," inquit,
-Siste, puer lacrimas !-ista ferenda tibi est.
Sic erat in fatis, nec te tua culpa fugavit,
Sed deus; offenso pulsus es urbe deo.

Non meriti pœnam pateris, sed numinis iram,
Est aliquid magnis crimen abesse malis.
Conscia mens ut cuique sua est, ita concipit intra
Pectora pro facto spemque metumque suo.
Nec tamen ut primus more mala talia passus;
Obruit ingentes ista procella viros.

Passus idem, Tyriis qui quondam pulsus ab oris
Cadmus in Aoniâ constitit exul humo.
Passus idem Tydeus, et idem Pagasæus Iason,
Et quos præterea longa referre mora est.
Omne solum forti patria est, ut piscibus æquor,
Ut volucri, vacuo quidquid in orbe patet.
Nec fera tempestas toto tamen horret in anno,
Et tibi-crede mihi-tempora veris erunt.'
Vocibus Evander firmatâ mente parentis
Nave secat fluctus, Hesperiamque tenet.
Jamque ratem doctæ monitu Carmentis in amnem
Egerat, et Tuscis obvius ibat aquis.
Vates immissis puppim stetit ante capillis,
Continuitque manum torva regentis iter;
Et procul in dextram tendens sua brachia ripam,
Pinea non sano ter pede texta ferit ;
Neve daret saltum properans insistere terræ,
Vix est Evandri vixque retenta manu;
"Dîque petitorum," dixit, "salvete locorum,
Tuque novos cœlo terra datura deos,
Fluminaque, et Fontes, quibus utitur hospita tellus,
Et nemorum Nymphæ, Naïdumque chori!
Este bonis avibus visi natoque mihique,

Ripaque felici tacta sit ista pede!

Fallor? an hi fient ingentia monia colles,
Juraque ab hâc terrâ cetera terra petet?

Montibus his olim totus promittitur orbis.
Quis tantum fati credat habere locum?
Et jam Dardaniæ tangent hæc litora pinus.
Hic quoque causa novi femina Martis erit.
Care nepos, Palla, funesta quid induis arma?
Indue: non humili vindice cæsus eris.
Victa tamen vinces, eversaque Troja resurges ;
Obruet hostiles ista ruina domos.

Urite victrices Neptunia Pergama flammæ :
Num minus hic toto est altior orbe cinis ?
Jam pius Æneas sacra, et sacra altera patrem,
Afferet: Iliacos excipe, Vesta, deos.
Tempus erit, quum vos orbemque tuebitur idem,
Et fient ipso sacra colente deo:

Et penes Augustos patriæ tutela manebit.
Hanc fas imperii frena tenere domum."
Talibus ut dictis nostros descendit ad annos,
Substitit in medios præscia lingua sonos.
Puppibus egressus Latiâ stetit exsul in herbâ.
Felix, exsilium cui locus ille fuit!

Nec mora longa fuit; stabant nova tecta, nec alter
Montibus Ausoniis Arcade major erat.
Ecce boves illuc Erytheïdas applicat heros,
Emensus longi claviger orbis iter.

Dumque huic hospitium domus est Tegeæa, vagantur
Incustoditæ læta per arva boves.

Mane erat: excussus somno Tirynthius hospes
De numero tauros sentit abesse duos.
Nulla videt taciti quærens vestigia furti :
Traxerat averso Cacus in antra ferox;
Cacus, Aventinæ timor atque infamia silvæ,
Non leve finitimis hospitibusque malum.