ÆNEIDOS LIBER QUARTUS. ARGUMENTUM. DIDO IDO amore Æneæ insaniens, animi sui morbum sorori aperit: ejusque consilium secuta, ad nuptias animum adjicit 1-89. Juno quoque, ut Æneam facilius ab Italia averteret, agit cum Venere, ut ejus bona cum venia liceat Æneæ Elisam uxorem ducere: quoque id commodius fieri possit, se opportunitatem oblaturam ostendit 128. Postridie Æneas et Dido venatum proficiscuntur. Ibi omnibus jam prædæ intentis Juno subitam immittit terapestatem; comites alius alio diffugiunt; Æneas et Dido in idem antrum conveniunt, ibique infaustis ominibus conjunguntur - 172. Interim Jupiter, Iarbæ Gætulorum regis, qui advenam sibi præferri iniquo animo ferebat, precibus fatigatus, Mercurium mittit ad Æneam, mandatque, ut, relicta Africa, in Italiam naviget -- 278. Ille Jovis imperio morem gerens, quæcunque ad navigationem erant necessaria, clam per socios parari jubet - 295. Ceterum Dido, ubi classem instaurari sensit, suspicata id quos res erat, graviter cum ipso expostulat, precibusque et lacrimis tum per se ipsam, - 392 tum per sororem, -449 eum ab incepto revocare conatur. Æneas, nave jam conscensa, iterum in somnis a Mercurio admonitus, intempesta nocte ancoras solvit 554-583. Illa doloris impatiens, mori decreverat, 450-473 et celans sororem quod meditabatur, exstructa in editiore ædium parte ingenti pyra, sacrum magicum, quo ab amore se solveret, paraverat, 474-521. ubi, recrudescente per noctem dolore furens, 522-553 Trojanos discessisse vidit, diris Æneam devovet, 584-629 ablegataque Barce, Sichæi nutrice, ne quid destinatæ morti impedimenti adferret, necem sibi consciscit. Libri hujus artificium quis non sensit? quis non laudibus prædicavit? est enim ad communem ho minum affectum comparata res, amor infaustus et successu carens. Si de iis partibus carminis quæritur, quæ Virgilio propriæ sunt, et ex quibus ejus ingenium et ars inprimis spectari simulque illud intelligi possit, quantum ad cujusque poetæ indolem ætas et temporum, in quæ incidit ejus vita, genius faciat: librum hunc primo loco excitandum esse arbitror. Nihil enim, in Homero certe, habuit, quod sequeretur; nam alienissima res ab Homeri sæculo et moribus, delicias in amore facere, aut exquisitiorem aliquem affectum suscipere. Euripidis Alcestin in nonnullis ante oculos habere potuit. Etiam ex Nævii bello Punico eum _nonnulla retinuisse suspicor; v. Macrob. VI, 2 extr. et Serv. ad IV, 9. Sed communi opinione Apollonium Rhod. sequutus esse fertur jam in Servianis ad lib. IV pr. et Macrob. V, 17. Scilicet Medeæ amorem ad Didonem transtulit. Quæ tamen alia inde tollere potuerit, præter pauca, quæ ad primos libri versus et passim alibi notavimus, vix quicquam occurrit; et Medeæ amor admodum diversus ab amore Didonis; in qua secundarum nuptiarum pudor, et regia dignitas, imperiumque in novo regno, inprimis vero animum superbia et ira exstimulant. Ceterum hunc Didonis amorem a tot aliis muliercularum amoribus, et a recentiorum studiis, quæ toties in tali argumento occupata fuere, admodum diversum esse facile intelligas. Quod qua potissimum ratione a poeta effectum sit, si forte quæras, quæri autem hoc potest, caussæ rei mihi ex eo potissimum ducendæ esse videntur, quod amor a Didone et Ænea non leviter, sed post multas magnasque molitiones ad amorem extinguendum frustra a Didone factas, et consociata Junonis ac Veneris ad eam impellendam opera, suscipitur; porro, quod partim novæ urbis incrementum, partim ærumnosæ navigationis finis ex eo captatur; quod is amoris affectus cum aliis, iisque gravissimis, affectibus conjunctus est; quod Didonis non modo decus ac fama, sed salus ac vita in eo agitur; quodque miserationi terror ipse est admixtus. Æneas quidem nostris moribus idonei amatoris personam male sustinere videri potest; nec potest negari, vix te ad libri quarti finem legendo pervenire, quin Æneæ feritatem et immanitatem exsecreris. Subsidit tamen ira, si fatorum necessitatem, vaticiniis et oraculis Æneæ satis declaratam, cogitas. Sed omnino res nostris moribus ac sensibus non est judicanda; et ex veteribus vitæ institutis multas excusationes res habebat, si amicam desereres. Quid? quod majorem ex ipsa Æneæ truculentia et asperitate dignitatem carmen duxit; et deorum voluntate, fatorum ordine, ipsa in Didone amoris impotentia, et facta in eum finem Æneæ orationem v. 332 sqq. culpa ejus elevatur. Dignitati herois sui poeta providit etiam in hoc, quod, quo amoris æstu ille arserit, nusquam memorat, etsi is tantus esse debuit, ut Æneas omnem de monstrata a fatis in Italia sede cogitationem animo dimitteret. Dolorem vero ac sollicitudinem super discessu suo ac discidio paullo liberius manifestat. Vide v. 279 sqq. 393 sqq. 448 sqq. Et ipse discessus non nimis acceleratus, nec nisi novo Mercurii monitu factus v. 554 sqq., tacitam reluctantis affectus habet significationem. In quo vero summam artem declaravit poeta, est, quod episodium hoc, per se alienum a re, ut multi adeo conquesti sint, illud ad ani mum ab Æneæ persona ac rebus gerendis avocandum valere, cum consilio suo et cum ipso argumento tam arcte coagmentavit, ut Junonis fraudes ac consilia actionis epicæ, quod aiunt, novum nodum faciant, utque, ne interruptus et omnino interceptus Æneæ in Italiam adventus sit, jam metuere incipias. Mox vero, sublato quidem eo metu, Didonis diræ, quæ vaticinii speciem habent super odiis perpetuis, quæ inter Romanos et Carthaginienses intercessura erant, novam et inexspectatam suavitatem habent. - AT regina gravi jam dudum saucia cura Volnus alit venis, et cæco carpitur igni. 5 1. Ad multi, ut fere alias variatur. vid. Pier. h. 1. et Burmann. jamdudum Medic. - 3. recusat vel reversat codd. Pierii. v. sup. I, 662. Miratur Burmann. nullum librarium rescripsisse Magna viri virtus. Videtur adeo vir doctus non vidisse: Multa recursat esse pro multum positum. - 5. dat membris Menag. pr. 1-5. Splendida libri frons, et eximia gravissimi amoris declara-, tio : At respicit ult. vers. sup. libri: Æneas finem dicendi hic fecit (nam quievit, dormitum ivit, jejunius dictum esset); regina vero ex narratione multo magis fuit incensa amore viri, cura. Vulnus, quod, ut alias pectore, ossibus, nunc alitur venis, própter sanguinem amoris æstu concitatum, et occultus ignis (quem ne alienum putes a vulnere, Cupidi nis ἰοὺς πυρφόρους cogites necesse est, et Apollonius in oculis fuit lib. III, 286. 287). Subjiciuntur nunc ea, quæ pro caussis amoris haberi poterant: multum animo recursat Æneæ virtus et multus gentis honos, seu ipsius Æneæ genus a Venere ductum, (quod malim seu Trojanorum clarum nomen, tum oris dignitas, vultus, et quæ de se suisque fatis narraverat: quæ eadem erant amoris et caussæ et excusationes, ne contra digni Postera Phœbea lustrabat lampade terras, 10 6. lustrabat Phœbea Dorvill. 7. Idem versus jam sup. III, 589. - 8. Tum aliquot Pier. unanimam Heins. reposuit ex Medic. et aliis, etiam Pier. alii unanimem sono minus grato. 9. suspenso Medic. a pr. m. et Goth. tert. suspensum me Menag. pr. terret a nonnullis lectum, e Servio et e Pierio patet; et sic Franc., defendente etiam Pomponio Sabino, ut vigilia sit attonita Dido. Ex eodem disco, alteram lectionem terrent esse Aproniani, quæ haud dubie melior est: insomnia terrent. Nam somnia possunt terrere, non vigilia. - 10. mænibus hospes Franc. 'At Catulli imitationem cum Ursino agnoscit Burmann. 11. Quam sese Parrhas., male. quem f. p. et armis emendabat Marklandus post Vales. notante Burmanno, et sic a m. pr. fuit in Fragm. Vatic. ap. Bottar. p. 175. Bene quidem et hoc dictum esset; verum videtur illud ipsum quem, h. e. qualem, paullo disertius exponi in illo: quam forti pectore et armis. Tamen vel sic elegantius legeretur, quam in codd. Leid. Rottend. pr. Hamb. pr. et Reg. a m. pr., cum Goth. sec. a m. pr., tatem susceptus esse videretur. Ad v. 4. 5. cf. Apollon. III, 453 sqq. Amor autem hic, ut in memoriam revoces, is est, quo Venus et falsus Ascanius Didonem incenderant sup. I, 672.712 sq. 6. 7. Auroram pro Die, ut Homero 'Hès dicta est, propter reliqua accipio. lustrare in his et similibus est obire. (Male Serv. cum aliis: illustrabat, vel purgabat.) Lampadem pro face jam Lucretius dixit. Humentem umbram, v. sup. II, 8. Duo hos versus reprehendebat, tanquam alieni et nimii ornatus, III. Homius P. III, с. 21 Principior. Crit. Videntur tamen ejusmodi temporis declarationes, quandoquidem apud Homerum et Virgilium toties recurrunt, in propriæ et simplicis orationis loco esse habendæ, et probandæ etiam hactenus, quod narrationis jejunitatem vel tenorem variant et ornant. 8. male sana, insana, μαινομένη. Etiam amantissimam sororem exquisito vocabulo unanimam dixit. 9 sqq. In oratione, quæ sequitur, observa amoris et pudoris pugnam, et inanem pervicaciæ ostentationem victamque jamdudum ab affectu mentem. Quod Annam sororem Didonis inducit, non nutricem; ut fere Græci in tali re solent, admodum placet. Sed debet id Virgilius Apollonio Rhodio, qui Chalciopæ, Medeæ sorori, simile officium tribuerat; a quo et insomnia habet Didonis et amoris confessionem sorori factam. v. Apollon. III, 616 sqq. 645 sqq. Nam Homeri Nausicaam Virgilius vix ante oculos habere potuit, quod Cerda volebat. Annam jam Nævius memoraverat, teste Servio ad v. 9 in Bello, puta, Punico. 9. suspensam ornate adjectum, ad metum pertinet. Adumbrathæc, |