Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

Hunc socii morem sacrorum, hunc ipse teneto;
Hac casti maneant in religione nepotes.
Ast, ubi digressum Siculæ te admoverit oræ
Ventus, et angusti rarescent claustra Pelori,
Læva tibi tellus, et longo læva petantur
Æquora circuitu; dextrum fuge litus et undas.
Hæc loca vi quondam, et vasta convolsa ruina,
Tantum ævi longinqua valet mutare vetustas!

410

415

408. socios Medic. a m. pr. - 410. degressum Sprot. et inf. 492. amoverit duo. Siculis oris Franc. - 411. rarescunt codd. Servii inf. ad 530, in Wall. superscr. vel clarescent. Parum acute. plaustra P. Parrhas. Illustrat vss. Nodell Not. crit. p. 77.-412. læta aliquot Pier. petentur Hugen. et Wall. a m. pr. cum Goth. sec. 414. et deest Parrhas. ex Erf. convolsa Gud. 415. In Wall. versus erat

mos fuit, (cf. Macrob. III, 5. extr.) cujus originem poeta sive ex antiqua fama, sive ex ingenioso commento ab Trojanis repetit. 409. in religione, in observatione religiosi ritus, et caste, ἁγνῶς, ut sæpe, rite.

410-413. Flectendumin aditu freti Siculi et avertendum, ad exterius mare, cursum et, ut tanto tutior ille sit, Siciliam ab oriente circumeundam monet. Fretum appellat ex more claustrum. Proprie ea, quæ densa sunt, transitum occludnt hinc densa poetis, quæ clausa plane, ut Gr. πυκινόν · ν. C. πυκινὸν πῶμα · Odyss. κ, 283 πυκινοὺς κευθμῶνας de bene occlusa hara; adeoque ea, quæ laxantur, aperiuntur, patent, rarescere dixit poeta. Jam Servius bene: quia venientibus de Ionio (mari) propter curvaturam litorum clausæ videntur angustiæ, quæ paullatim propinquantibus aperiri videntur. Bene memorantur ad hæc Lucret. IV, 397 sqq. et Justin. IV, I sub fin. Poeticæ orationis genius ad oculorum sensus

omnia revocat. Simili modo coire, conjungi, et rursus discedere, sejungi et disjungi, dicuntur loca, quæ ingressum habent. Ita et aperiuntur, ea, quæ e longinquo in conspectum veniunt, ut sup. 275 aperitur Apollo, et inf. 531 portusque patescit jam propior. Contra apud Lucan. III, 7 de discedente : et dubios cernit rarescere montes : ubi idem est quod vanescere vel evanascere. Crescere, attolli, attollere se, surgere dicuntur ea, quæ alta sunt, iis, qui accedunt: ut recedere, si discedas: su. 72. cf. inf. 552 et abscondi sup. 291. mergi apud Val. Fl. II, 6, 7 add. ibid. 430. 1. 442 3. dextrum litus Italiæ. Servius: nam de Ionio navigantes, si fretum petant, dextrum teneant litus necesse est. Pelorum angustum docte dixit pro freto ipso promontorium illud alluente.

414-419. De Italia ac Sicilia magno motu terræ diremta vide loca ap. Cluver. Sicilia I, 1. Creditum scilicet est, motibus concussum solum, quo continuabatur

Dissiluisse ferunt, quum protenus utraque tellus
Una foret; venit medio vi pontus, et undis
Hesperium Siculo latus abscidit, arvaque et urbis
Litore diductas angusto interluit æstu.
Dextrum Scylla latus, lævum implacata Charybdis
Obsidet, atque imo barathri ter gurgite vastos
Sorbet in abruptum fluctus, rursusque sub auras
Erigit alternos, et sidera verberat unda...

420

in margine adscriptus; idem longæva. Ennium videtur ante oculos habuisse Annal. XV ap. Gell. IX, 14 Postremæ longinqua dies confecerit ætas. Adde Lucret. II, 68. 69. Duo motare, sollenni permutatione. v. Burm. 416. protenus Heins. reposuit cum Velio Longo et Leid. altero ac Rottend. pr. - 417. forent Rottend. tert. medio venit Moret. pr. Parrhas. venit in m. Ven, media Zulich. a m. sec. 419. deductas Medic. cum al. antiquis. Vir doetus Britannus (Gentl. Magazine 1764, p. 464) litora diductas emendabat h. e. quoad litora, refutatus mox ab alio p. 556. Neuter viderat, litore deductas esse idem ac mari, quod intervenerat, diductas; nam ubi litus, ibi mare. 420. lævom Gud, impacata aliquot Pieriani, et unus Leid., quod non bene præferebat Cerda. implicata quatuor Burm. cum Goth. tert. 421. Obsedit atque immo baratri Franc., sed talia exscribere, piget. Mox abrutum Zulich. 422. in abruptu aliquot Pier. -423, egerit legebant

Sicilia cum Italia, subsidere coœpisse, ita, ut mare irrumperet et voraginem factam occuparet; quemadmodum Pontus Euxinus locis depressioribus obrutis mare Ægæum, et totum forte mare Mediterraneum effecisse videtur, in quo veteris soli partes eminentiores nunc insulæ factæ sunt. ruina, motu terræ. 416. protenus, contine, ut jam Serv., διηνεκώς, cum esset una continens. v. Cerda. -417. venit pontus in medium cum vi. Val. Fl. I, 590 cum flens Siculos OEnotria fines Perderet et mediis intrarent montibus undæ.

419. litore, mari, jam disjunctas, æstu angusto, h. e. freto, quoniam in iis angustiis mare æs

tuat. cf. Serv.

420-423. Ex Homero adumbrata esse nemo dubitat, Odyss. 4.73 sqq. 234 sqq. Variorum

loca vides ap. Cluver. Sicil. I, 5. Firmarunt ea alii, et nuper Spallanzani. (Viaggi alle due Sicilia To. IV.) Idem cum aliis docuit, Charybdin nihil aliud esse, quam impetuosiorem undarum fluxum a septentrione in Austrum, ortis vehementioribus flatibus ab Austro, qui illum repellant; Scyllam autem scopulum, humanæ forte olim formæ, ad litus Italiæ, versus Scyllæum oppidum. Canum latratum assimulant fluctus scopulo illisi, et lupos belluasque ex ea nasci narrare potuit antiquitas, quoniam loca plena sunt monstris marinis. cf. Serv. ad 420. Dextrum freti Siculi. implacata, pro implacabilis, ut solent poetæ, sæva. sorbet, ἀναῤῥοιβδεῖ, in abruptum, profundum adeoque præceps. cf. sup. I, 105 sq. erigit, avinow, emittit, sed cum vi. v. Odyss. L. c. p

At Scyllam cæcis cohibet spelunca latebris,
Ora exsertantem, et navis in saxa trahentem.
Prima hominis facies, et pulchro pectore virgo
Pube tenus; postrema immani corpore pistrix,
Delphinum caudas utero commissa luporum.
Præstat Trinacrii metas lustrare Pachyni

435

Cessantem, longos et circum flectere cursus,

430

Quam semel informem vasto vidisse sub antro

Scyllam, et cæruleis canibus resonantia saxa.

viri docti (et sic Cerda), apud Pierium, qui recte monet, sequentia postulare Erigit; quod et per se exquisitius est. conf. inf. ad v. 576. Elicit Hamb. pr. 424. Ast tert. Rottend. cum Goth. pr. 425. Ora exercentem alter Hamb., quod a monacho rhythmicis versibus adsueto profectum lepide monebat Burmannus. exhalantem Ven. - 426. polchro alter Hamb. corpore Montalb. 427. pistrix revocavit Heins. librorum auctoritate, qui vel pristrix vel pistrix exhibent; vulgo pars codd. et edd. pristis. cf. Heins. pistris per s non perx defendit Pompon. Sab. ad h. 1. Commemorat locum Seneca Ep. 92 ut ait Virgilius noster in Scylla. Quo sensu hoc dictum sit, v. in Proæm. ad Cirin. - 428. caudam Ven. commixta Wall. et Zulich. a m. sec. Male. v. Burm. 429. Pachinni scribitur in libris. 430. Cessantes Goth. sec. fluctus alii, notante Parrhasio. Præferam suaviorem orationem interpunctione: Pachyni, Cessantem longos et circum flectere cursus.

105, ubi ter in die, τρὶς ἐπ ̓ ἤματι, id fieri ait: sed hoc idem omisit altero loco 239 sq., ut adeo nec in Virgilio omissum mireris: in quo sufficit, ter deinceps hoc fieri.

424-428. Cf. ibid. 93. 94. 99. 100. Prominet spelunca Scylla superiore corporis parte et naves ad se attrahit. Prima superiore corporis parte. postrema, inferiore. pistrix omnino pro bellua marina, commissa caudas delphinum utero luporum, h. e. habens conjunctas delphinum caudas lupinis cum corporibus, in quæ virgineum pectus s. corpus desinit; simpliciter dic, virgineo corpori subjunctos lupos marinos fuisse protomis suis inter caudas delphinorum prominentibus. ut versu 432 elicias. Canes autem marinæ videntur in

telligendæ. cf. Odyss. μ 96.97. Schol. Apollonii. IV, 825. Variis modis ab Homero inde Scyllæ facies exhibita, varie etiam in monumentis veterum; sufficit intelligere, qua specie Virgilius exhibuerit. De hac v. Exc. IV. Bucol. ad Ecl. VI, 75. Ceterum ad Virgilii de Scylla versus Miltonum suos de Peccato (of the Sin, "Ατην dixeris) formasse, jam alii monue

runt.

429-432. Variavit Homerica 1. c. v. 109. 110. metas Pachyni docte h. e. promontorium Siciliæ australe, cessantem, morantem (ut Serv.), plus temporis in navigatione consumentem. vidisse, modus loquendi ab Homero ductus 1. c. v. 87. 88 et sæpe. Canes sunt qui paullo ante lupi.

Præterea, si qua est Heleno prudentia, vati

Si qua fides, animum si veris implet Apollo,
Unum illud tibi, nate dea, præque omnibus unum
Prædicam, et repetens iterumque iterumque monebo :

435

Junonis magnæ primum prece numen adora;
Junoni cane vota libens, dominamque potentem

Supplicibus supera donis : sic denique victor

Trinacria finis Italos mittere relicta.

440

Huc ubi delatus Cumæam adcesseris urbem,

433. Alii jungunt : si qua est Heleno prudentia vati, Si qua fides. At pr. Moret. non ineleganter, judice Heinsio, Si qua est H. p., fati Si qua fides; ex non infelici errore. 434. animam Messius Arusianus. vid. Burmann. Sec. ad Antholog. Lat. p. 125. si verus vir doctus conj., quem refellit Ouwens Noct. Hagan. p. 616.

435. Unum illum Gud. a m. pr. Unum istud in marg. Parrhas. Verum aliud pr. Hamb. proque omnibus Medic. et alii boni codd. (et Goth. duo) etiam Georg. Fabricii, et sic Diomedes et Donatus; hocque receperat Heins., sed reliquorum librorum lectionem præque revocavit Burm., quod mihi vulgarius videtur altero. -436. Prædico tres Burm. iterum iterumque multi sollenni vitio. - 437. J. sacræ Hamb. pr. 436. S. s. votis Wall. a m. pr., quod erat in codd. Pierianis et in libro Donati. 440. metire aliquot Heins. et Pierii, ut sit dictum, quemadmodum metiri viam, pelagus, emensus iter etc. Sed recte Pier. et Burm. vulgatum præferunt. cf. not. Nonnulli vitiose metiere vel meciere. -441. Cumarum a. urbem

433 sqq. Magno cum apparatu monitum a vate et inferri et enuntiari observa. cf. inf. v. 546 sq. et

Exc. X.

437-440. Tale præceptum Phineus dat Jasoni apud Apollon. II, 425. ut Guell. ad h. 1. monuit. In præcepto autem hoc de Junone omni studio placanda respexit poeta religionem, qua Romani aliquando Junonem præcipuo honore prosequuti sunt, et in Capitolio cum Jove et Minerva coluerunt: quo spectare videbimus et illa XII, 840 nec gens ulla tuos æque celebrabit honores. canere vota, facile appparet, esse, facere vota, preces. Dixisse videtur poeta ad eam rationem, qua vota formula sollenni, adeoque carmine, susci

piuntur: quod jam Burmannum observasse video. libens est in formulis sacris προθύμως, adeoque nec parce, nec supine. dominam, deam, δέσποιναν. supera, expugna sacris factis; hinc victor. fines Italos mittere, dimitteris, discedes, Italiam adibis. Est Græcum πέμπεσθαι de navigatione. Vides in his poetæ artem. Præstruit enim et præparat sibi descensum partim ad tempestatem lib. I Junonis fraude excitatam, partim ad Didonis amores, quibus Juno impeditum Æneam retinere in Libya volebat, (Bene hoc observavit jam Holdsworthus.) et ad incendium classis lib. V, 604.

441 sq. Conf. inf. VI pr. divinos lacus, Avernum, ut statim addit :

Divinosque lacus, et Averna sonantia silvis :
Insanam vatem adspicies; quæ rupe sub ima
Fata canit, foliisque notas et nomina mandat.
Quæcumque in foliis descripsit carmina, virgo
Digerit in numerum, atque antro seclusa relinquit.
Illa manent immota locis, neque ab ordine cedunt.
Verum eadem, verso tenuis quum cardine ventus
Impulit, et teneras turbavit janua frondis,
Nunquam deinde cavo volitantia prendere saxo,

445

450

alii cum Servio. cf. Burm. - 442. Averna τὰ, Averna loca apud Lucret. VI, 740. iterum V, 732. VII, 91. Græcis est ἡ ̓́Αορνος λίμην. unde Avernus lacus. Tandem et lacus Averni ut apud Liv. XXIV, 12. 443. Infamem vatem Sprot. adspicias Exc Burm. sub ipsa alter Hamb. 444. notas et carmina Parrhas. Noli quicquam in vs. 444 et 445 mutare. v. Notas. - 446. reliquit vulgo ante Heins. cum parte codd. nag. pr. 449. turbavit flumine ingeniose 450. saxa Medic.

Averna. jam Averna sonantia silvis, pronum est in silvis intelligere. Sed de lacu, non de flumine, agitur. Itaque accipiendum, sonantia silvæ strepitu, qua ille lacus erat inclusus; nam inf. VI, 238 lacu nigro nemorumque tenebris: et sic VI, 704 virgulta sonantia silvis. adeoque est quod in vulgari : Avernus inter sonantes silvas (uti inversa ratione in Orph. Argon. 1131 παταγεῖ δὲ παρ ̓ ὄχθαισιν ποταμοῖο Δένδρεα, malim intelligere arbusta in ripa, Acherontis strepitu resonantia. Variat autem hoc, quod locis inferis modo amnes stagnantes ac silentes, modo strepentes tribuuntur.) Hoc malim, quam dicere, poetam Avernum lacum, qualis nunc erat, repræsentasse, continuatum cum Lucrino, et, infuso per hujus fauces, mari; unde Georg. II, 163 Julia qua ponto longe sonat unda refuso, Tyrrhenusque fretis immittitur

Degerit Medic. se clausa Exc. Burm. 448. carcere pr. Hamb. vento Meconj. Jo. Schrader. in Schedis.

æstus Avernis. v. ibi not. divinos autem lacus vel omnino sacros, consecratos, cum Servio, accipies, vel propter vicinam Sibyllam divinam vatem; mox 443 insanam ἐνθουσιάζουσαν, ἐνθεον, quod semper substituendum, ut semel moneamus, cum de furore, insania, vatum agitur. rupe sub ima, in antro, mox 450 cavo saxo. notas, literas, et nomina, verba, adeoque quod in vulgari sermone, verba scribit. cf. Georg. III, 158. Continuoque notas et nomina gentis inurunt. De re cf. ad v. 457.

445-452. Digerit in numerum, ordinat, disponit in ordinem, ut bene Servius, et ut patet v. 447, atque antro includit 445. carmina non pro versibus: sed vaticinia. ventus tenuis; ornat epitheton, a natura, puto, venti sumtum, saltem hoc dignius poeta, quam ut sit: si vel parum venti immissum fuerit. janua mota, mo

« ZurückWeiter »