Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

Litus in Hesperium; quærit pars semina flammæ
Abstrusa in venis silicis; pars densa ferarum
Tecta rapit, silvas; inventaque flumina monstrat.
At pius Æneas arces, quibus altus Apollo
10 Præsidet, horrendæque procul secreta Sibyllæ,

Antrum inmane, petit: magnam cui mentem animumque
Delius inspirat vates, aperitque futura.

Jam subeunt Triviæ lucos, atque aurea tecta.
Dædalus, ut fama est, fugiens Minoïa regna
15 Præpetibus pennis ausus se credere cœlo,
Insuetum per iter gelidas enavit ad Arctos,
Chalcidicaque levis tandem super adstitit arce.
Redditus his primum terris, tibi, Phoebe, sacravit
Remigium alarum, posuitque inmania templa.
20 In foribus letum Androgei: tum pendere pœnas
Cecropidæ jussi (miserum !) septena quot annis
Corpora natorum; stat ductis sortibus urna.

hunt. dente tenaci. sup. I. 169. unco non alligat anchora morsu." fundabat exquisitius quam, firmabat, tenebat. 6. 7. Similia En. I. 174. sq. et Ge. I. 135. wigua phayo ap. Hom. notum. pars densa ferarum Tecta rapit silvas. rapit cursu, rapido cursu perlustrant silvas, ut vel fontem aquæ investigent, vel ferarum prædam ad epulas exquirant. ut lib. I. 192. sq. Sic campum rapere dicitur equus, et æquora rapere navis.

9-12 Ad templum Apollinis, quod antiquissimum fuit ad Cumas, monti impositum, et ad subjacens Sibyllæ antrum tendit Æneas. Facit autem id ex Heleni (III. 441. sqq.) et umbræ Anchisæ monitu V. 731. sqq. arces; erat templum in montium jugis: hinc Apollo altus. Porro Sibylla horrenda, epitheto translato; erant secreta (h. e. secretum) horrenda. cf. VII. 172. mentem animumque Homerico more xalà pęéva nai nalà Juuév. inspirat m. mentem, seu, indit mentem valde commotam, yŵoav, ut inspirare amorem, ignem En. I. 688. sive afflat ejus mentem, movet incitat furore: et hoc melius.

13 Iter ad Apollinis templum (aurea tecta) erat per lucum, quo illud ambiebatur; ex more vetere. Hecatæ autem ille lucus cum toto Averno sacer, vel, ut loquuntur alii, Proserpina.

14-19 Videntur Siculi et Itali, quicquid

apud se miræ vel præclaræ artis haberent, ad Dadalum retulisse. Habuitque adeo forte horum populorum ars ædificandi et sculpendi originem suam e Creta. Communis narratio est, Dædalum ex Creta profugum in Sicilia a Minoë fuisse oppressum. At poëta Dædalum ex Sicilia quoque fuga evasisse statuit. Præclare Servius: Dedalus vero primum Sardiniam, post delatus est Cumas: et templo Apollini condito sacratisque ei alis in foribus hæc universa pinxit. v. 15. Horat. I. Öd. 3. 34. præpes, celer, velox. 16. Ad Arctos cf. Ge. I. 245. 246. Sane Dedalus volatu versus septemtrionalem plagam contendit dum Cumas advolavit. enavit usitata illa metaphora inter volatum et navigationem. cf. Ge. IV. 59. Sic mox remigium alarum ut sup. I. 301. Chalcidica arce, Cumis. levis ornat epitheton volantem. sacravit tamquam donarium ex voto. Cogita notum morem eorum, qui ex mari erant servati. Etiam templum ex voto factum videri potest.

20 sqq. Observa, quam callide narrationem in sculpture argumentum mutavit, et ad hoc cognoscendum otium fecit Æneæ, præmisso Achate ad arcessendam Sibyllam. Talia autem anaglypha in templorum foribus ex metallo pretiosiore, antiquitas probare solebat. Fabulam cognoscant, quibus opus est, ex Ovid. Met VII. 456. sqq. et VIII, 133. sqq.

Contra elata mari respondet Gnosia tellus:
Hic crudelis amor tauri, suppostaque furto
25 Pasiphaë, mixtumque genus, prolesque biformis
Minotaurus inest, Veneris monumenta nefandæ ;
Hic labor ille domus, et inextricabilis error;
Magnum reginæ sed enim miseratus amorem
Dædalus, ipse dolos tecti ambagesque resolvit,
30 Cæca regens filo vestigia. Tu quoque magnam
Partem opere in tanto, sineret dolor, Icare, haberes.
Bis conatus erat casus effingere in auro:

Bis patriæ cecidere manus. Quin protenus omnia
Perlegerent oculis: ni jam præmissus Achates
35 Adforet, atque una Phoebi Triviæque sacerdos,
Deiphobe Glauci; fatur quæ talia regi:
Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit.
Nunc grege de intacto septem mactare juvencos
Præstiterit, totidem lectas de more bidentis.
Talibus adfata Ænean (nec sacra morantur

40

septena corpora natorum, pro, nati, elegantius, ut sæpe. stat, adstat, urna, graphice hoc ad sortitionem eorum, qui mittendi erant, declarandam. Jam v. 20-22. in unis forium-valvis expressas puta Athenas, Androgeo necem et sortitionem puerorum; a v. 23. sqq. autem in alteris valvis Cretam, taurum, Pasiphaën, Minotaurum, Labyrinthum, Ariadnen, Dædalum.

23-33 Gnosia tellus, ut Gnosia regna jam vidimus III. 115. elata mari, perpetuum insularum epitheton, alta; respondet, in alteris valvis ex adversa, opposita, parte expressa est. crudelis amor, violentus: eodem modo savum et sic porro dictum accipe pro magnus, nimius. supposta furto P. pro supposita tauro adultero, per furtum, nuplos jáμas miyetoa, ex nota Musæi formula. Nolim tamen putare ipsam vaccam ligneam ipsumque flagitium expressum fuisse; sed Pasiphae v. c. demulcens taurum inest, tamquam pars argumenti expressa. Veneris m. nefanda, nefandi amoris. Videtur fabula simpliciter ex symbolo aliquo antiquitus in Creta obvio ducta, quod figuram humanam cum capite tauri exhibebat. 27. Labyrinthus Dadali opus, in Pasiphaes gratiam susceptum, ut Minotaurum in eo absconderet. Sic Ovid. VIII. Met. 157. Apud Homerum

vero Dædalus in Ariadna gratiam chorum seu saltationem Labyrintho similem effinxisse narratur Il., 591. sqq. Homeri locum respicit Virgilius h. 1. et sup. V. 588. sqq. at idem noster rem hactenus variavit, ut nunc Dædalum narret in regina, regis Minois filiæ, Ariadna, gratiam Theseo iter per Labyrinthum filo monstravisse, quod inventum alii poëtæ simpliciter ad Ariadna sollertiam referunt. doli et ambages, flexus viæ et errores Labyrinthi. hos resolvit, reditu et egressu monstrato. cæca, etiam h. 1. obscura, ambigua, dvovónta; regit ille glomere iter incertum. Versuum 30-33. de Icaro suavitatem et vim facile sentis ex affectu et ex apostrophe ad Icarum proficisci. Quin xal μùv xai, et vero sane reliqua signa perlustrassent. Mox 38. grege de intacto, grege boum jugo intactorum. Deiphobe Glauci filia non male editur, quoniam ille inter deos fatidicos habebatur.

40 sqq. Templum Apollinis erat monti impositum, qui mox urbi conditæ pro acropoli fuit. Quod nunc memoratur antrum Sibylla, in latere ejus montis excisum, non longe ab eo loco abesse debuit. Ad hoc nunc ex Apollonis templo abducit Æneam Sibylla. alta templa nunc non sunt Apollonis ædes, sed antrum Sibyllæ.

Jussa viri) Teucros vocat alta in templa sacerdos.
Excisum Euboicæ latus ingens rupis in antrum :
Quo lati ducunt aditus centum, ostia centum ;
Unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllæ.
45 Ventum erat ad limen, quum virgo, Poscere fata
Tempus, ait: deus, ecce, deus. Cui talia fanti
Ante fores, subito non voltus, non color unus,
Non comtæ mansere comæ ; sed pectus anhelum,
Et rabie fera corda tument; majorque videri,
50 Nec mortale sonans; adflata est numine quando
Jam propiore dei. Cessas in vota precesque,
Tros, ait, Ænea? cessas? neque enim ante dehiscent
Adtonitæ magna ora domus. Et talia fata
Conticuit. Gelidus Teucris per dura cucurrit
Ossa tremor, funditque preces rex pectore ab imo:
Phoebe, gravis Troja semper miserate labores,
Dardana qui Paridis direxti tela manusque
Corpus in acidæ; magnas obeuntia terras
Tot maria intravi, duce te, penitusque repostas
60 Massylum gentis, prætentaque Syrtibus arva;
Jam tandem Italiæ fugientis prendimus oras.
Hac Trojana tenus fuerit Fortuna secuta.
Vos quoque Pergameæ jam fas est parcere genti,
Dique deæque omnes, quibus obstitit Ilium et ingens

55

42-44 Euboica rupis: montium Cumanorum (v. ad v. 2.), in quibus est antrum, excisum in latere montis; doctius: latum excisum in antrum. aditus, puta, subterranei meatus, gyys, ut in Egypto appellabantur. Quod si itaque in interiore antro, adyto, Sibylla vaticinia effaretur, remeabat vox per infinitos hos canaliculos, seu spiramenta et exitus; quæ res ad religiosum horrorem valde accomodata esse debuit.

45-54 Tempus ad oraculum precibus poscendum, ut ex v. 51. apparet; deus, ecce deus: Sentit enim illa furore divino se corripi sub templi aditum. Nec comte mansere come: atqui erant illæ resolutæ, ut in sacris mos erat, igitur nunc non mausere ut erant, in suo positu naturali, sed aut factæ sunt horrentes; aut jactata quod malim. majorque

videri, uežav sioideïv, ut solent majora visu esse, quæ animum sensusque miratione percellunt, nec mortale simans, adeoque divinum quid; v. V. 649. Cessas in vota, ad vota, exquisitius dictum, quam cessas facere vota. 52. enim, ut alias pro, vero, scil. nisi vota feceris. attonite magna ora domus, interioris majoris antri, tamquam adyti, fores. attonitæ ; ut rei inanimatæ tribuatur sensus idem, qui est in iis, qui repente revelli fores audiunt. Nec tamen male Serv.: facientis attonitos, stupendæ, ut mors pallida, tristis senectus. Scilicet debebat esse attonito tibi propter fores, ubi revellentur : transfertur doctius epitheton ad fores.

56-62 Semper a Trojanorum partibus stat Apollo, in Homero. 57. Fundus II. x, 359. 58-60. omnia in majus aucta; pro

65 Gloria Dardaniæ. Tuque, o sanctissima vates,
Præscia venturi, da, non indebita posco

Regna meis fatis, Latio considere Teucros,
Errantisque deos, agitataque numina Troja.

Tum Phobo et Triviæ solido de marmore templum, 70 Instituam festosque dies de nomine Phoebi.

Te quoque magna manent regnis penetralia nostris :
Hic ego namque tuas sortis, arcanaque fata,
Dicta meæ genti, ponam, lectosque sacrabo,
Alma, viros. Foliis tantum ne carmina manda;
75 Ne turbata volent rapidis ludibria ventis.
Ipsa canas oro. Finem dedit ore loquendi.

At, Phoebi nondum patiens, inmanis in antro
Bacchatur vates, magnum si pectore possit
Excussisse deum: tanto magis ille fatigat

80 Os rabidum, fera corda domans, fingitque premendo.
Ostia jamque domus patuere ingentia centum
Sponte sua, vatisque ferunt responsa per auras:
O tandem magnis pelagi defuncte periclis !
Sed terra graviora manent. In regna LavinI
85 Dardanide venient; mitte hanc de pectore curam ;
Sed non et venisse volent. Bella, horrida bella,

Poenis Massylos tamquam vicinos, et Syrtes, tamquam Africæ adjacentem oram. penitus repostas gentes: positas, habitantes in interiore Africa. Italiæ fugientis vid. sup. V. 629. Trojana fortuna, adversa sc. Mox obstitit; quæ consiliis nostris obsistunt, invisa

sunt.

65-68 Vid. v. 84. sqq. Da, fac, effice, ut passim. v. c. XII. 97. Pro fac nos considere, quam graviter ista v. 67. 68!

69-74 Ad templum in Palatio ab Augusto factum respici, ut Æneas ex posterorum persona vota faciat, jam Servius notavit. festos dies, ludos Apollinares ab eodem institutos. 71-73. libros Sibyllinos et quindecem viros iis inspiciendis. Servati autem illi libri primum in Capitolio, ab Augusto vero sub Apollinis Palatini basi conditi; ut ex Sueton. notum Octav. 31. Tibull. II. 5. 1. Phœbe fave, novus ingreditur tua templa sacerdos, hæc igitur sunt penetralia.

74-76 Exsequitur Æneas Heleni præ

ceptum sup. III. 443. 457. Ipsa canas. Nunc igitur more suo relicto non foliis inscribit dicta, sed ore profert.

77-80 Ornate omnia; a domandis equis translata verba, ad vatem, quæ nollet deum recipere, ivdiv, cum divina vis crederetur corpus mortale, tamquam sui non capax, graviter vexare. bacchatur pro simplici discurrit. Fingitur equus a magistro premendo, h. e. pressus frenis, compressus, coercitus. ergo fingit premendo pro premit. Est autem brevitatis laus in tanto magis: subintell. sed quanto magis illa bacchatur, adeoque reluctatur, tanto magis etc.

81. 82 Ostia domus, aditus ad interiores recessus antri: v. sup. 45. sq. Putanda autem nunc est Sibylla adytum ingressa, deo plena, ex adyto hæc vociferari, voce per cava antri resonante.

83-89 Dicta hæc secundum Heleni prædictionem sup. III. 458. sqq. in regna Lavinl, ad Lavinium; hoc tandem manifestum

Et Thybrim multe spumantem sanguine cerno.
Non Simois tibi, rec Xanthus, nec Dorica castra
Defuerint. Alius Latio jam partus Achilles,
90 Natus et ipse dea. Nec Teucris addita Juno

Usquam aberit. Quum tu supplex in rebus egenis
Quas gentis Italum, aut quas non oraveris urbis !
Caussa mali tanti conjunx iterum, hospita Teucris,
Externique iterum thalami.

95 Tu ne cede malis: sed contra audentior ito, Qua tua te Fortuna sinet. Via prima salutis, Quod minime reris, Graia pandetur ab urbe. Talibus ex adyto dictis Cumaa Sibylla Horrendas canit ambages, antroque remugit, 100 Obscuris vera involvens: ea frena furenti

Concutit, et stimulos sub pectore vertit Apollo.
Ut primum cessit furor, et rabida ora quierunt ;
Incipit Æneas heros: Non ulla laborum,
O virgo, nova mi facies inopinave surgit.
105 Omnia præcepi, atque animo mecum ante peregi.
Unum oro; quando hic inferni janua regis
Dicitur, et tenebrosa palus Acheronte refuso:
Ire ad conspectum cari genitoris et ora
Contingat; doceas iter, et sacra ostia pandas.

de aditus ad Italiam loco vaticinium. 87. 100 Eventa rerum obscuris verbis prodit. jam Homero frequentata rei imago. Il., 329. Dorica castra, sup. II. 27. ubi vid. Not. 88. Eadem calamitatum series renascetur. Alius Achilles, Turnus Veniliæ f.

90 Nec Teucris addita Juno Usquam aberit. Interpretatio loci e veteribus nobis servata est. Macrob. Sat. VI. 4. unum ex iis locis esse docet in quibus vestustum verbum servaverit poëta. addita, id est, affixa, et per hoc infesta. Hoc jam dixerat Lucilius lib. XIV. his versibus: "Si mihi non prætor siet additus atque agitet me," etc.

91-97 quum tu pro vulgari, tum tu. oraveris: v. lib. VIII. scil. Evandrum et Agyllinos Etruscos. in rebus egenis, angustis, periculosis. conjunx Lavinia, ut olim Helena. 96. qua via et ratione, quo modo, . Graia ab urbe, Pallanteo Evandri.

involvere obscuris, est obscurare; ut invol vere caligine, nocte. 100. 101. ea frena f., de concitato animi impetu; ut alias de cursu. ea, Tola, tam valida, pro: nam admodum valida frena. cf. 79. 80. stimulos sub p. vertit, h. e. in pectore figit. Sed plus inest alteri verbo; continuato sc. ictu. 104. facies est species, genus; surgit, exquisite, evenit, occurrit. Scilicet audierat Eneas omnia a patre V. 730. 731. et Heleno III. 458. 103. peregi pro vulgari, exegi, perpendi.

106-109 janua regis h. e. palatii vel regni aditus. tenebrosa palus Acheronte refuso. Fuit in his ipsis locis ad Cumas palus Acherusia: ad quam Virgilius respicere debuit: etsi in ea designanda usus forte est iis, quæ de Acheronte in inferis narrari solent: cui astus tribuitur inf. v. 296. 297. ita ut

« ZurückWeiter »