QUÆRITUR interea, qui tantæ pondera molis
Sustineat, tantoque queat succedere regi.
Destinat imperio clarum prænuntia veri
Fama Numam. Non ille satis cognôsse Sabinæ
Gentis habet ritus: animo majora capaci
Concipit, et quæ sit rerum natura requirit.
Hujus amor curæ, patriâ Curibusque relictis,
Fecit, ut Herculei penetraret ad hospitis urbem.
Graja quis Italicis auctor posuisset in oris
Monia quærenti, sic è senioribus unus
Retulit indigenis, veteris non inscius ævi:
Dives ab Oceano bubus Jove natus Iberis
Litora felici tenuisse Lacinia cursu
Fertur: et, armento teneras errante per herbas,
Ipse domum magni, nec inhospita tecta, Crotonis
Intrâsse; et requie longum relevâsse laborem ;
Atque ita discedens, Evo, dixisse, nepotum
Hic locus urbis erit; promissaque vera fuerunt.
Nam fuit Argolico generatus Alemone quidam
Myscelos, illius Dîs acceptissimus ævi.
Hunc super incumbens pressum gravitate soporis
Claviger adloquitur: Patrias, age, desere sedes:
I, pete diversi lapidosas Æsaris undas.
Et, nisi paruerit, multa ac metuenda minatur.
Post ea discedunt pariter somnusque Deusque.
Surgit Alemonides, tacitâque recentia mente
Visa refert: pugnatque diu sententia secum.
Numen abire jubet : prohibent discedere leges:
Pœnaque mors posita est patriam mutare volenti.
Candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol,
Et caput extulerat densissima sidereum nox:
Visus adesse idem Deus est, eademque monere;
Et, nisi paruerit, plura et graviora minari.
Pertimuit; patriumque simul transferre parabat
In sedes penetrale novas: fit murmur in urbe,
Spretarumque agitur legum reus. Utque peracta est
Caussa prior, crimenque patet sine teste probatum,
Squalidus ad Superos tollens reus ora manusque,
O cui jus cœli bis sex fecere labores,
Fer, precor, inquit, opem: nam tu mihi criminis
Mos erat antiquus, niveis atrisque lapillis,
His damnare reos, illis absolvere culpæ.
Nunc quoque sic lata est sententia tristis: et omnis
Calculus immitem demittitur ater in urnam.
Quæ simul effudit numerandos versa lapillos,
Omnibus è nigro color est mutatus in album:
Candidaque Herculeo sententia munere facta
Solvit Alemoniden. Grates agit ille parenti
Amphitryoniada: ventisque faventibus æquor
Navigat Iönium: Lacedæmoniumque Tarentum 50
Præterit, et Sybarin, Salentinumque Neæthum,
Thurinosque sinus, Temesenque, et läpygis arva.
Vixque pererratis, quæ spectant litora, terris,
Invenit sarei fatalia fluminis ora:
Nec procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis
Ossa tegebat humus; jussâque ibi mœnia terrâ
Condidit: et nomen tumulati traxit in urbem.
Talia constabat certâ primordia famâ
Esse loci, positæque Italis in finibus urbis.
Vir fuit hic, ortu Samius: sed fugerat unà
Et Samon et dominos; odioque tyrannidis exsul
Sponte, erat. Isque, licèt cœli regione remotos,
Mente Deos adiit: et, quæ natura negabat
Visibus humanis, oculis ea pectoris hausit.
Cúmque animo, et vigili perspexerat omnia curâ,
In medium discenda dabat: cœtusque silentum,
Dictaque mirantum, magni primordia mundi,
Et rerum caussas, et quid natura, docebat:
Quid Deus; unde nives; quæ fulminis esset origo;
Jupiter, an venti, discussâ nube tonarent;
Quid quateret terras; quâ sidera lege mearent;
Et quodcumque latet. Primusque animalia mensis
Arguit imponi: primus quoque talibus ora
Docta quidem-solvit, sed non et credita, verbis:
Parcite, mortales, dapibus temerare nefandis
Corpora. Sunt fruges, sunt deducentia ramos
Pondere poma suo, tumidæque in vitibus uvæ:
Sunt herbæ dulces: sunt, quæ mitescere flammâ,
Mollirique queant. Nec vobis lacteus humor
Eripitur, nec mella thymi redolentia florem.
Prodiga divitias, alimentaque mitia tellus
Suggerit: atque epulas sine cæde et sanguine præbet.
Carne feræ sedant jejunia: nec tamen omnes.
Quippe equus, et pecudes, armentaque gramine vivunt.
At quibus ingenium est immansuetumque, ferumque,
Armeniæque tigres, iracundique leones,
Cumque lupis ursi, dapibus cum sanguine gaudent.
Heu quantum scelus est, in viscera viscera condi,
Congestoque avidum pinguescere corpore corpus;
Alteriusque animantem animantis vivere leto!
Scilicet in tantis opibus, quas optima matrum
Terra parit, nil te nisi tristia mandere sævo
Vulnera dente juvat, ritusque referre Cyclopum?
Nec, nisi perdideris alium, placare voracis,
Et malè morati poteris jejunia ventris ?
At vetus illa ætas, cui fecimus Aurea nomen,
Fotibus arboreis, et, quas humus educat, herbis
Fortunata fuit: nec polluit ora cruore.
Tunc et aves tutæ movêre per aëra pennas;
Et lepus impavidus mediis erravit in agris :
Nec sua credulitas piscem suspenderat hamo :
Cuncta sine insidiis, nullamque timentia fraudem,
Plenaque pacis erant. Postquam non utilis auctor
Victibus invidit, (quisquis fuit ille virorum)
Corporeasque dapes avidam demersit in alvum ;
Fecit iter sceleri: primâque è cæde ferarum
Incaluisse putem maculatum sanguine ferrum.
Idque satis fuerat: nostrumque petentia letum
Corpora missa neci, salvâ pietate, fatemur
Sed quàm danda neci, tam non epulanda fuerunt. 110
Longiùs inde nefas abiit: et prima putatur
Hostia sus meruisse mori, quia semina pando
Eruerit rostro, spemque interceperit anni.
Vite caper morsâ Bacchi mactandus ad aras
Ducitur ultoris. Nocuit sua culpa duobus.
Quid meruistis oves, placidum pecus, inque tuendos
Natum homines, pleno quæ fertis in ubere nectar?
Mollia quæ nobis vestras velamina lanas
Præbetis, vitâque magis, quàm morte juvatis.
Quid meruere boves, animal sine fraude dolisque, 120
Innocuum, simplex, natum tolerare labores?
Immemor est demum, nec frugum munere dignus,
Qui potuit curvi demto modò pondere aratri
Ruricolam mactare suum: qui trita labore
Illa, quibus toties durum renovaverat arvum,
Tot dederat messes, percussit colla securi.
Nec satis est, quòd tale nefas committitur: ipsos
Inscripsere Deos sceleri, numenque supernum
Cæde laboriferi credunt gaudere juvenci.
Victima labe carens, et præstantissima formâ,
(Nam placuisse nocet) vittis præsignis et auro,
Sistitur ante aras, auditque ignara precantem :
Imponique suæ videt inter cornua fronti,
Quas coluit fruges: percussaque sanguine cultros
Inficit in liquidâ prævisos forsitan undâ.
Protinus ereptas viventi pectore fibras
Inspiciunt, mentesque Deûm scrutantur in illis.
Unde fames homini vetitorum tanta ciborum ?
Audetis vesci, genus ô mortale? quod, oro,
Ne facite: et monitis animos advertite nostris.
Cúmque boum dabitis cæsorum membra palato,
Mandere vos vestros scite et sentite colonos.
Et quoniam Deus ora movet, sequar ora moventem
Rite Deum; Delphosque meos, ipsumque recludam
Æthera; et augustæ reserabo oracula mentis.
Magna, nec ingeniis evestigata priorum,
Quæque diu latuere, canam. Juvat ire per alta
Astra juvat, terris et inerti sede relictis,
Nube vehi; validique humeris insistere Atlantis:
Palantesque animos passim ac rationis egentes 150
Despectare procul, trepidosque, obitumque timentes
Sic exhortari; seriemque evolvere fati.
O genus attonitum gelidæ formidine mortis ! Quid Styga, quid tenebras, quid nomina vana timetis, Materiem vatum, falsique piacula mundi? Corpora sive rogus flammâ, seu tabe vetustas Abstulerit, mala posse pati non ulla putetis. Morte carent animæ: semperque, priore relictâ Sede, novis habitant domibus vivuntque receptæ. Ipse ego (nam memini) Trojani tempore belli Panthoïdes Euphorbus eram: cui pectore quondana Sedit in adverso gravis hasta minoris Atridæ. Cognovi clypeum, lævæ gestamina nostræ, Nuper Abanteïs templo Junonis in Argis. Omnia mutantur nihil interit. Errat, et illine Huc venit, hinc illuc, et quoslibet occupat artus Spiritus éque feris humana in corpora transit, Inque feras noster: nec tempore deperit ullo. Utque novis fragilis signatur cera figuris,
Nec manet ut fuerat, nec formas servat easdem; 170 Sed tamen ipsa eadem est: animam sic semper eamdem
Esse, sed in varias doceo migrare figuras.
Ergo, ne pietas sit victa cupidine ventris,
Parcite (vaticinor) cognatas cæde nefandâ
Exturbare animas: nec sanguine sanguis alatur.
Et quoniam magno feror æquore, plenaque ventis
|