Cætera sunt hominis: partem damnatur in unam:
Induiturque aures lentè gradientis aselli.

90

Ille quidem celat, turpique onerata pudore Tempora purpureis tentat velare tiaris.

Sed, solitus longos ferro resecare capillos,

Viderat hoc famulus. Qui, cùm nec prodere visum

95

Dedecus auderet, cupiens efferre sub auras,

Nec posset reticere tamen, secedit; humumque

Effodit: et, domini quales adspexerit aures,

Voce refert parvâ; terræque immurmurat haustæ.
Indiciumque suæ vocis tellure regestâ

100

Obruit, et scrobibus tacitus discedit opertis.

Creber arundinibus tremulis ibi surgere lucus
Cœpit et, ut primùm pleno maturuit anno,

Prodidit agricolam. Leni nam motus ab Austro
Obruta verba refert; dominique coarguit aures.

105

CEYX ET HALCYONE IN AVES MUTATI.

v. 410.

Interea fratrisque sui, fratremque secutis
Anxia prodigiis turbatus pectora Cëyx.
Consulat ut sacras, hominum oblectamina, sortes,
Ad Clarium parat ire deum: nam templa profanus
Invia cum Phlegyis faciebant Delphica Phorbas.

Portubus exierant; et moverat aura rudentes.
Obvertit lateri pendentes navita remos:
Cornuaque in summâ locat arbore; totaque malo
Carbasa deducit; venientesque excipit auras.

110

Aut minus, aut certè medium non amplius æquor

115

6

Puppe secabatur; longèque erat utraque tellus;
Cùm mare sub noctem tumidis albescere cœpit
Fluctibus; et præceps spirare valentiùs Eurus.
'Ardua,' jamdudum, demittite cornua,' rector
Clamat; et antennis totum subnectite velum.'
Hic jubet; impediunt adversæ jussa procellæ :
Nec sinit audiri vocem fragor æquoris ullam.
Sponte tamen properant alii subducere remos,
Pars munire latus; pars ventis vela negare.
Egerit hic fluctus, æquorque refundit in æquor:
Hic rapit antennas. Quæ dum sine lege geruntur,
Aspera crescit hiems; omnique e parte feroces
Bella gerunt venti, fretaque indignantia miscent.

Ipse pavet; nec se, qui sit status, ipse fatetur
Scire ratis rector; nec quid jubeatve, vetetve:
Tanta mali moles, totâque potentior arte est.
Quippe sopant clamore viri, stridore rudentes,
Undarum incursu gravis unda, tonitribus æther.
Fluctibus erigitur, cœlumque æquare videtur
Pontus, et inductas adspergine tingere nubes.
Et modò, cùm fulvas ex imo verrit arenas,
Concolor est illis; Stygiâ modò nigrior undâ :
Sternitur interdum, spumisque sonantibus albet.
Ipsa quoque his agitur vicibus Trachinia puppis:
Et modò sublimis, veluti de vertice montis,
Despicere in valles, imumque Acheronta videtur:
Nunc, ubi demissam curvum circumstetit æquor,
Suspicere inferno summum de gurgite cœlum.
Sæpe dat ingentem fluctu latus icta fragorem:
Nec leviùs pulsata sonat, quàm ferreus olim
Cùm laceras aries ballistave concutit arces.
Utque solent, sumptis in cursu viribus, ire

120

125

130

135

140

145

Pectore in arma feri, prætentaque tela leones;
Sic ubi se ventis admiserat unda coortis,
Ibat in arma ratis; multòque erat altior illis.
Jamque labant cunei, spoliataque tegmine ceræ
Rima patet; præbetque viam letalibus undis.
Ecce cadunt largi resolutis nubibus imbres:
Inque fretum credas totum descendere cœlum:
Inque plagas cœli tumefactum adscendere pontum.
Vela madent nimbis; et cum cœlestibus undis
Equoreæ miscentur aquæ. Caret ignibus æther;
Cacaque nox premitur tenebris hiemisque suisque.
Discutiunt tamen has, præbentque micantia lumen
Fulmina fulmineis ardescunt ignibus undæ.
Dat quoque jam saltus intra cava texta carinæ
Fluctus et, ut miles, numero præstantior omni,
Cùm sæpe adsiluit defense moenibus urbis,
Spe potitur tandem; laudisque accensus amore
Inter mille viros, murum tamen occupat unus:
Sic ubi pulsârunt acres latera ardua fluctus ;
Vastiùs insurgens decimæ ruit impetus undæ :
Nec priùs absistit fessam oppugnare carinam,
Quàm velut in captæ descendat moenia navis.
Pars igitur tentabat adhuc invadere pinum;

Pars maris intus erat. Trepidant haud segniùs omnes,
Quàm solet urbs, aliis murum fodientibus extrà,
Atque aliis murum, trepidare, tenentibus intus.
Deficit ars animique cadunt: totidemque videntur,
Quot veniant fluctus, ruere atque irrumpere mortes.
Non tenet hic lacrymas: stupet hic: vocat ille beatos,
Funera quos maneant: hic votis numen adorat:
Brachiaque ad cœlum, quod non videt, irrita tollens
Poscit opem: subeunt illi fratresque parensque;

150

155

160

165

170

175

Huic cum pignoribus domus, et quod cuique relictum est.
Halcyone Cëyca movet: Ceycis in ore

Nulla nisi Halcyone est: et, cùm desideret unam,
Gaudet abesse tamen. Patriæ quoque vellet ad oras
Respicere, inque domum supremos vertere vultus.
Verùm ubi sit nescit. Tantâ vertigine pontus
Fervet: et inductâ piceis e nubibus umbrâ
Omne latet cœlum: duplicataque noctis imago est.
Frangitur incursu nimbosi turbinis arbos:
Frangitur et regimen: spoliisque animosa superstans
Unda, velut victrix, sinuatas despicit undas.
Nec leviùs, quàm si quis Athon, Pindumve, revulsos
Sede suâ, totos in apertum everterit æquor,
Præcipitata ruit: pariterque et pondere et ictu
Mergit in ima ratem: cum quâ pars magna virorum
Gurgite pressa gravi, neque in aëra reddita, fato
Functa suo est. Alii partes et membra carinæ

Trunca tenent. Tenet ipse manu, quâ sceptra solebat,
Fragmina navigii Ceyx, socerumque patremque
Invocat (heu!) frustrà. Sed plurima nantis in ore
Halcyone conjux. Illam meminitque refertque:
Illius ante oculos ut agant sua corpora fluctus,
Optat; et exanimis manibus tumuletur amicis.
Dum natat; absentem, quoties sinit hiscere fluctus,
Nominat Halcyonen, ipsisque immurmurat undis.
Ecce super medios fluctus niger arcus aquarum
Frangitur: et ruptâ mersum caput obruit undâ.
Lucifer obscurus, nec quem cognoscere posses,
Illâ nocte fuit: quoniamque excedere Olympo
Non licuit, densis texit sua nubibus ora.

Æolis interea tantorum ignara malorum
Dinumerat noctes: et jam, quas induat ille

181

185

190

195

200

205

210

Festinat vestes jam quas, ubi venerit ille,
Ipsa gerat: reditusque sibi promittit inanes.
Omnibus illa quidem superis pia thura ferebat:
Ante tamen cunctos Junonis templa colebat :
Proque viro, qui nullus erat, veniebat ad aras.
Utque foret sospes conjux suus, utque rediret,
Optabat; nullamque sibi præferret. At illi
Hoc de tot votis poterat contingere solum.

At dea non ultrà pro functo morte rogari
Sustinet; utque manus funestas arceat aris;
Iri, meæ,' dixit, 'fidissima nuncia vocis,
Vise soporiferam Somni velociter aulam:
Exstinctique jube Ceycis imagine mittat
Somnia ad Halcyonen, veros narrantia casus.'
Dixerat. Induitur velamina mille colorum
Iris, et arquato cœlum curvamine signans
Tecta petit jussi sub rupe latentia regis.

Est prope Cimmerios longo spelunca recessu,
Mons cavus, ignavi domus et penetralia Somni:
Quò nunquam radiis oriens, mediusve, cadensve
Phoebus adire potest. Nebula caligine mixtæ
Exhalantur humo, dubiæque crepuscula lucis.
Non vigil ales ibi cristati cantibus oris

Evocat Auroram: nec voce silentia rumpunt
Sollicitive canes, canibusve sagacior anser.
Non fera, non pecudes, non moti flamine rami,
Humanæ ve sonum reddunt convicia linguæ.
Muta quies habitat. Saxo tamen exit ab imo

215

220

225

230

235

Rivus aquæ Lethes: per quem cum murmure labens 240 Invitat somnos crepitantibus unda lapillis.

Ante fores antri fœcunda papavera florent,