„Perfidus, alta petens abducta virgine praedo?
,,At non sic Phrygius penetrat Lacedaemona pastor,
,,Ledaeamque Helenam Troianas vexit ad urbes!
„Quid tua sancta fides? quid cura antiqua tuorum, 365
,,Et consanguineo toties data dextera Turno?
,,Si gener externa petitur de gente Latinis,
,,Idque sedet, Faunique premunt te iussa parentis:
,,Omnem equidem sceptris terram quae libera nostris
,,Dissidet, externam reor, et sic dicere divos,
,,Et Turno, si prima domus repetatur origo,
,,Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae."
His ubi nequidquam dictis experta Latinum
Contra stare videt, penitusque in viscera lapsum
Serpentis furiale malum, totamque pererrat;
Tum vero infelix, ingentibus excita monstris,
Immensam sine more furit lymphata per urbem:
Ceu quondam torto volitans sub verbere turbo,
Quem pueri magno in gyro vacua atria circum
Intenti ludo exercent: ille actus habena
Curvatis fertur spatiis; stupet inscia supra
Impubesque manus, mirata volubile buxum;
Dant animos plagae. Non cursu segnior illo
Per medias urbes agitur populosque feroces.
Quin etiam in silvas, simulato numine Bacchi,
Maius adorta nefas maioremque orsa furorem,
Evolat, et natam frondosis montibus abdit,
Quo thalamum eripiat Teucris taedasque moretur,
Evoe Bacche fremens, solum te virgine dignum
Vociferans: etenim molles tibi sumere thyrsos,
Te lustrare choro, sacrum tibi pascere crinem.
Fama volat, furiisque accensas pectore matres
Idem omnes simul ardor agit nova quaerere tecta.
Deseruere domos; ventis dant colla comasque.
Ast aliae tremulis ululatibus aethera complent,
Pampineasque gerunt incinctae pellibus hastas.
Ipsa inter medias flagrantem fervida pinum
Sustinet, ac natae Turnique canit hymenaeos,
Sanguineam torquens aciem, torvumque repente
Clamat:,,Io matres, audite, ubi quaeque, Latinae! 400 ,,Si qua piis animis manet infelicis Amatae ,,Gratia, si iuris materni cura remordet; ,,Solvite crinales vittas, capite orgia mecum!" Talem inter silvas, inter deserta ferarum, Reginam Allecto stimulis agit undique Bacchi. Postquam visa satis primos acuisse furores, Consiliumque omnemque domum vertisse Latini; Protenus hinc fuscis tristis dea tollitur alis Audacis Rutuli ad muros, - quam dicitur urbem Acrisioneis Danaë fundasse colonis,
Praecipiti delata Noto. Locus Ardea quondam
Dictus avis et nunc magnum manet Ardea nomen;
Sed fortuna fuit. Tectis hic Turnus in altis
Iam mediam nigra carpebat nocte quietem:
Allecto torvam faciem et furialia membra
Exuit; in vultus sese transformat aniles,
Et frontem obscenam rugis arat; induit albos
Cum vitta crines, tum ramum innectit olivae;
Fit Calybe Iunonis anus templique sacerdos,
Et iuveni ante oculos his se cum vocibus offert:
,,Turne, tot incassum fusos patiere labores,
,,Et tua Dardaniis transscribi sceptra colonis?
,,Rex tibi coniugium et quaesitas sanguine dotes
,,Abnegat, externusque in regnum quaeritur heres.
,,I nunc, ingratis offer te, irrise, periclis;
,,Tyrrhenas, i, sterne acies; tege pace Latinos.
,,Haec adeo tibi me, placida quum nocte iaceres,
,,Ipsa palam fari omnipotens Saturnia iussit.
„Quare age, et armari pubem portisque moveri
,,Laetus in arma para, et Phrygios, qui flumine pulchro 430 ,,Consedere, duces pictasque exure carinas. ,,Coelestum vis magna iubet. Rex ipse Latinus, ,,Ni dare coniugium et dicto parere fatetur, ,,Sentiat et tandem Turnum experiatur in armis.“ Hic iuvenis, vatem irridens, sic orsa vicissim Ore refert:,,Classes invectas Thybridis undam, „Non, ut rere, meas effugit nuntius aures
,Ne tantos mihi finge metus-, nec regia Iuno ,,Immemor est nostri;
Sed te victa situ verique effeta senectus,
;,0 mater, curis nequidquam exercet, et arma
,,Regum inter falsa vatem formidine ludit.
,,Cura tibi divům effigies et templa tueri;
,,Bella viri pacemque gerant, quîs bella gerenda." Talibus Allecto dictis exarsit in iras.
At iuveni oranti subitus tremor occupat artus;
Deriguere oculi: tot Erinys sibilat hydris,
Tantaque se facies aperit. Tum flammea torquens
Lumina, cunctantem et quaerentem dicere plura
Repulit, et geminos erexit crinibus angues,
Verberaque insonuit, rabidoque haec addidit ore:
,,En, ego victa situ, quam veri effeta senectus
,,Arma inter regum falsa formidine ludit -
,,Respice ad haec-, adsum dirarum ab sede sororum; ,Bella manu letumque gero."
Sic effata, facem iuveni coniecit, et atro
Lumine fumantes fixit sub pectore taedas.
Olli somnum ingens rumpit pavor, ossaque et artus
Perfundit toto proruptus corpore sudor.
Arma amens fremit, arma toro tectisque requirit.
Saevit amor ferri, et scelerata insania belli,
Ira super: magno veluti quum flamma sonore
Virgea suggeritur costis undantis aheni,
Exsultantque aestu latices, furit intus aquai
Fumidus atque alte spumis exuberat amnis,
Nec iam se capit unda, volat vapor ater ad auras.
Ergo iter ad regem polluta pace Latinum
Indicit primis iuvenum, et iubet arma parari,
Tutari Italiam, detrudere finibus hostem:
Se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque.
Haec ubi dicta dedit, divosque in vota vocavit;
Certatim sese Rutuli exhortantur in arma:
Hunc decus egregium formae movet atque iuventae,
Hunc atavi reges, hunc claris dextera factis.
Dum Turnus Rutulos animis audacibus implet,
Allecto in Teucros Stygiis se concitat alis,
Arte nova speculata locum, quo litore pulcher
Insidiis cursuque feras agitabat Iulus.
Hic subitam canibus rabiem Cocytia virgo
Obiicit, et noto nares contingit odore,
Ut cervum ardentes agerent: quae prima laborum
Causa fuit, belloque animos accendit agrestes.
Cervus erat forma praestanti et cornibus ingens,
Tyrrhidae pueri quem matris ab ubere raptum
Nutribant Tyrrheusque pater, cui regia parent
Armenta et lati custodia credita' campi.
Assuetum imperiis soror omni Silvia cura
Mollibus intexens ornabat cornua sertis,
Pectebatque ferum, puroque in fonte lavabat.
Ille, manum patiens mensaeque assuetus herili,
Errabat silvis, rursusque ad limina nota
Ipse domum sera quamvis se nocte ferebat.
Hunc procul errantem rabidae venantis Iuli
Commovere canes, fluvio quum forte secundo
Deflueret ripaque aestus viridante levaret.
Ipse etiam, eximiae laudis succensus amore,
Ascanius curvo direxit spicula cornu;
Nec dextrae erranti deus afuit, actaque multo
Perque uterum sonitu perque ilia venit arundo.
Saucius at quadrupes nota intra tecta refugit,
Successitque gemens stabulis, questuque cruentus
Atque imploranti similis tectum omne replebat.
Silvia prima soror, palmis percussa lacertos,
Auxilium vocat et duros conclamat agrestes.
Olli- pestis enim tacitis latet aspera silvis -
Improvisi adsunt, hic torre armatus obusto,
Stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum
Rimanti, telum ira facit. Vocat agmina Tyrrheus,
Quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis
Scindebat, rapta spirans immane securi.
At saeva e speculis tempus dea nacta nocendi,
Ardua tecta petit stabuli, et de culmine summo
Pastorale canit signum, cornuque recurvo
Tartaream intendit vocem: qua protenus omne
Contremuit nemus et silvae insonuere profundae;
Audiit et Triviae longe lacus, audiit amnis
Sulfurea Nar albus aqua, fontesque Velini;
Et trepidae matres pressere ad pectora natos.
Tum vero ad vocem celeres, qua buccina signum
Dira dedit, raptis concurrunt undique telis
Indomiti agricolae; nec non et Troïa pubes
Ascanio auxilium castris effundit apertis.
Direxere acies. Non iam certamine agresti
Stipitibus duris agitur sudibusve praeustis;
Sed ferro ancipiti decernunt, atraque late
Horrescit strictis seges ensibus, aeraque fulgent
Sole lacessita et lucem sub nubila iactant:
Fluctus uti primo coepit quum albescere ponto,
Paullatim sese tollit mare et altius undas
Erigit, inde imo consurgit ad aethera fundo.
Hic iuvenis primam ante aciem stridente sagitta,
Natorum Tyrrhei fuerat qui maximus, Almo
Sternitur: haesit enim sub gutture vulnus, et udae
Vocis iter tenuemque inclusit sanguine vitam.
Corpora multa virûm circa, seniorque Galaesus,
Dum paci medium se offert, iustissimus unus
Qui fuit Ausoniisque olim ditissimus arvis:
Quinque greges illi balantum, quina redibant
Armenta, et terram centum vertebat aratris.
Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur, 540 Promissi dea facta potens, ubi sanguine bellum
Imbuit et primae commisit funera pugnae,
Deserit Hesperiam, et, coeli conversa per auras,
Iunonem victrix affatur voce superba:
,,En perfecta tibi bello discordia tristi!
„Dic, in amicitiam coëant et foedera iungant!
,,Quandoquidem Ausonio respersi sanguine Teucros,
,,Hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas:
,,Finitimas in bella feram rumoribus urbes,
,,Accendamque animos insani Martis amore,
,,Undique ut auxilio veniant; spargam arma per agros."
|