,,Non prius adspicies, ubi fessum aetate parentem ,,Liqueris Anchisen, superet coniuxne Creüsa ,,Ascaniusque puer, quos omnes undique Graiae „Circum errant acies, et, ni mea cura resistat, Iam flammae tulerint inimicus et hauserit ensis, ,,Non tibi Tyndaridis facies invisa Lacaenae „Culpatusve Paris, divûm inclementia, divûm, ,,Has evertit opes sternitque a culmine Troiam. ,,Adspice - namque omnem, quae nunc obducta tuenti ,,Mortalis hebetat visus tibi et humida circum

Caligat, nubem eripiam: tu ne qua parentis
„Iussa time, neu praeceptis parere recusa!-,
,,Hic ubi disiectas moles avulsaque saxis
,,Saxa vides mixtoque undantem pulvere fumum,
,,Neptunus muros magnoque emota tridenti
,,Fundamenta quatit, totamque a sedibus urbem
,,Eruit; hic Iuno Scaeas saevissima portas
,,Prima tenet, sociumque furens a navibus agmen
,,Ferro accincta vocat.

,,Iam summas arces Tritonia, respice, Pallas
"Insedit, nimbo effulgens et Gorgone saeva;
,,Ipse pater Danais animos viresque secundas
,,Sufficit, ipse Deos in Dardana suscitat arma.
,,Eripe, nate, fugam, finemque impone labori.

600

605

610

615

,,Nusquam abero, et tutum patrio te limine sistam." 620 Dixerat, et spissis noctis se condidit umbris; Apparent dirae facies inimicaque Troiae

Numina magna deûm.

Tum vero omnę mihi visum considere in ignes
Ilium et ex imo verti Neptunia, Troia,

Ac veluti summis antiquam in montibus ornum
Quum ferro accisam crebrisque bipennibus instant
Eruere agricolae certatim; illa usque minatur
Et tremefacta comam concusso vertice nutat,
Vulneribus donec paullatim evicta supremum
Congemuit traxitque iugis avulsa ruinam.

Descendo, ac ducente deo flammam inter et hostes
Expedior: dant tela locum, flammaeque recedunt.

625

630

Atque ubi iam patriae perventum ad limina sedis
Antiquasque domos; genitor, quem tollere in altos 635
Optabam primum montes primumque petebam,
Abnegat excisa vitam producere Troia

Exsiliumque pati.,,Vos o, quibus integer aevi
,,Sanguis" ait,,solidaeque suo stant robore vires,
,Vos agitate fugam;

,,Me si coelicolae voluissent ducere vitam,
,,Has mihi servassent sedes. Satis una superque
,,Vidimus excidia et captae superavimus urbi.
,,Sic o, sic positum affati discedite corpus.

640

,,Ipse manu mortem inveniam; miserebitur hostis
,,Exuviasque petet. Facilis iactura sepulcri.
,,Iam pridem invisus divis et inutilis annos

645

„Demoror, ex quo me divûm pater atque hominum rex ,,Fulminis afflavit ventis et contigit igni."

650

Talia perstabat memorans, fixusque manebat; Nos contra effusi lacrimis coniuxque Creüsa Ascaniusque omnisque domus, ne vertere secum Cuncta pater fatoque urgenti incumbere vellet. Abnegat, inceptoque et sedibus haeret in îsdem. Rursus in arma feror, mortemque miserrimus opto. 655 Nam quod consilium aut quae iam fortuna dabatur? ,,Mene efferre pedem, genitor, te posse relicto ,,Sperasti, tantumque nefas patrio excidit ore? ,,Si nihil ex tanta superis placet urbe relinqui, ,,Et sedet hoc animo, perituraeque addere Troiae ,,Teque tuosque iuvat; patet isti ianua leto, ,,Iamque aderit multo Priami de sanguine Pyrrhus, Gnatum ante ora patris, patrem qui obtruncat ad aras. "Hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignes ,,Eripis: ut mediis hostem in penetralibus, utque ,,Ascanium patremque meum iuxtaque Creüsam, „Alterum in alterius mactatos sanguine cernam? ,,Arma, viri, ferte arma: vocat lux ultima victos! Reddite me Danais! sinite instaurata revisam

660

665

Proelia! Numquam omnes hodie moriemur inulti." 670 Hinc ferro accingor rursus, clipeoque sinistram

"

Insertabam aptans meque extra tecta ferebam;
Ecce autem complexa pedes in limine coniux
Haerebat, parvumque patri tendebat Iulum.
,,Si periturus abis, et nos rape in omnia tecum;
,,Sin aliquam expertus sumtis spem ponis in armis,
Hanc primum tutare domum. Cui parvus Iulus,
"Cui pater et coniux quondam tua dicta relinquor
Talia vociferans gemitu tectum omne replebat,
Quum subitum dictuque oritur mirabile monstrum.
Namque manus inter maestorumque ora parentum
Ecce levis summo de vertice visus Iuli
Fundere lumen apex, tactuque innoxia molles
Lambere flamma comas et circum tempora pasci.
Nos pavidi trepidare metu, crinemque flagrantem
Excutere et sanctos restinguere fontibus ignes.
At pater Anchises oculos ad sidera laetus
Extulit, et coelo palmas cum voce tetendit:
,,Iupiter omnipotens, precibus si flecteris ullis,

675

680

685

riuk.

,,Adspice nos: hoc tantum; et, si pietate meremur, 690
"Da deinde auxilium,pater, atque haec omina firma.qu
Vix ea fatus erat senior, subitoque fragore
Intonuit laevum, et de coelo lapsa per umbras
Stella facem ducens multa cum luce cucurrit.
Illam, summa super labentem culmina tecti,
Cernimus Idaea claram se condere silva,
Signantemque vias; tum longo limite sulcus
Dat lucem, et late circum loca sulfure fumant.
Hic vero victus genitor se tollit ad auras,

695

Affaturque deos et sanctum sidus adorat.

700

„Iam iam nulla mora est: sequor et, qua ducitis, adsum. ,,Dî patrii, servate domum, servate nepotem!

‚Vestrum hoc augurium, vestroque in numine Troia est. ,,Cedo equidem nec, nate, tibi comes ire recuso

Dixerat ille, et iam per moenia clarior ignis
Auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
,,Ergo age, care pater, cervici imponere nostrae;
,,Ipse subibo humeris, nec me labor iste gravabit:

705

,,Quo res cumque cadent, unum et commune periclum,

,,Una salus ambobus erit. Mihi parvus Iulus ,,Sit comes, et longe servet vestigia coniux.

Vos, famuli, quae dicam, animis advertite vestris.
‚Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
,,Desertae Cereris, iuxtaque antiqua cupressus
,,Religione patrum multos servata per annos:
,,Hanc ex diverso sedem veniemus in unam.
,,Tu, genitor, cape sacra manu patriosque Penates:
,,Me bello e tanto digressum et caede recenti
,,Attrectare nefas, donec me flumine vivo
,,Abluero."

Haec fatus, latos humeros subiectaque colla
Veste super fulvique insternor pelle leonis,
Succedoque oneri; dextrae se parvus Iulus
Implicuit sequiturque patrem non passibus aequis;
Pone subit coniux. Ferimur per opaca locorum;
Et me, quem dudum non ulla iniecta movebant
Tela neque adverso glomerati ex agmine Graii,
Nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis
Suspensum et pariter comitique onerique timentem.
Lamque propinquabam portis omnemque videbar
Evasisse viam, subito quum creber ad aures

710

715

720

725

730

Visus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram A Prospiciens,,Nate," exclamat,,fuge, nate; propinquant: ,,Ardentes clipeos atque aera micantia cerno." Hic mihi nescio quod trepido male numen amicum 735 Confusam eripuit mentem: namque avia cursu Dum sequor et nota excedo regione viarum, Heu, misero coniux fatone erepta Creüsa Substitit, erravitne via, seu lassa resedit, Incertum; nec post oculis est reddita nostris ; Nec prius amissam respexi animumve reflexi, Quam tumulum antiquae Cereris sedemque sacratam Venimus: hic demum collectis omnibus una

Defuit, et comites natumque virumque fefellit.

740

Quem non incusavi amens hominumque deorumque, 745 Aut quid in eversa vidi crudelius urbe?

Ascanium Anchisenque patrem Teucrosque Penates

Commendo sociis, et curva valle recondo;
Ipse urbem repeto, et cingor fulgentibus armis :
Stat casus renovare omnes, omnemque reverti
Per Troiam, et rursus caput obiectare periclis.
Principio muros obscuraque limina portae,
Qua gressum extuleram, repeto, et vestigia retro
Observata sequor per noctem et lumine lustro :
Horror ubique animos, simul ipsa silentia terrent.
Inde domum, si forte pedem, si forte, tulisset,

Me refero: irruerant Danai et tectum omne tenebant.
Ilicet ignis edax summa ad fastigia vento

750

755

Volvitur; exsuperant flammae, furit aestus ad auras. Procedo et Priami sedes arcemque reviso:

760

Et iam porticibus vacuis Iunonis asylo

Custodes lecti Phoenix et dirus Ulixes

Praedam asservabant: huc undique Troïa gaza
Incensis erepta adytis, mensaeque deorum,
Crateresque auro solidi, captivaque vestis

765

Congeritur; pueri et pavidae longo ordine matres

Stant circum.

Ausus quin etiam voces iactare per umbram,
Implevi clamore vias, maestusque Creüsam

Nequidquam ingeminans iterumque iterumque vocavi. 770
Quaerenti et tectis urbis sine fine furenti,

Infelix simulacrum atque ipsius umbra Creüsae
Visa mihi ante oculos et nota maior imago-

Obstupui, steteruntque comae et vox faucibus haesit-,
Tum sic affari et curas his demere dictis:

,,Quid tantum insano iuvat indulgere dolori,
,,O dulcis coniux? non haec sine numine divûm
„Eveniunt; nec te comitem hinc portare Creüsam

,,Fas, aut ille sinit superi regnator Olympi.

775

,,Longa tibi exsilia, et vastum maris aequor arandum; 780 ,,Et terram Hesperiam venies, ubi Lydius arva ,,Inter opima virûm leni fluit agmine Thybris. ,,Illic res laetae regnumque et regia coniux ,,Parta tibi: lacrimas dilectae pelle Creüsae.

,,Non ego Myrmidonum sedes Dolopumve superbas 785