Item, van wederwerck, van sloten, van lantscharinghe, van schouwinge, zel wesen nae ouder gewoonten. Gecollat. dese voorsz. copie tegens den register, inde titule der zelfde copie gementioneert, is daer mede t'accorderen gevonden.

XIX.

Allen den ghenen etc., doe wy verstaen Zweed. v. Rumelaer, bail. v. Meyert, ende Folp. Meynertss, als segsluyden vd. nederslach v. Jan Gerritsz., ende Oentgen Claessz. ende Will. Jacobsz. als zegsl. v. Henr. Jacobsz. wegen hantdadighe v. Jan Gerritsz. voorsz., dat voor ons gekomen zyn Will. Toenesz. ende Dirck Claesz. als vierendeelen van Jan Gerritsz. vader wegen, ende Dirck Joostensz. ende Ysbrant Gerritsz., als vierendeelen van Jan Gerritsz. moeder wegen, mitten gemeynen magen, ende hebben dezen nederslach, gebleven aen deze vier zegsl. voorscr., ende Henr. Jacobsz, als hantdadige, dat mede gedaen by eenre penen van vyftich gouden Vranckrycksche schilden, dat zeggen te houden, welcke zeggen wy zeggers eendrachtelicken ut gesprocken hebben; soo syn die vier vierend. voorsz. gecomen voor ons zegsl., ende hebben daer bekent, dat Henr. Jacobsz. dye zoene achtervolcht ende den lesten penninck mitten yersten wel betaelt heeft, ende geloofden voor ons, voor hem ende voor horen magen Henr. Jacobsz. ende zyne magen the staen ende te waeren nae allen zoenen recht, ende hebben Henr. Jacobsz., daer quyt off geschouden. Hyer hebben over geweest Will. Ghysbertsz., schout tot Meyert, ende Jan Dircksz. ende Meynert Willemsz., als buerluede tot Meyert; soe hebben wy vyerendeelen ende Henr. Jacobsz. als hantdadige Will. Ghysbertsz., schout, Jan Dircksz. ende Meynert Willemsz. als buerlude, ende wy segslude voorsz. gebeden Zwed. v. Rumelaer, bail. v. Meyert, deze bryeff voor ons te willen bezegelen, dat ick Zwed. v. Rumelaer etc. gedaen heb. Gegeven xv. 1, opten XI. dach in Meerte. Ick Zweder van Rumelaer bekenne oock betaelt te weesen van des heren wegen,

Ick Beernt vd. Haar, bail., v. wegen hr. Jo. Ingenwinckel, proost S. Jans t'Utrecht etc., doen kondt etc., alzoe P. Ariaensz., God betert, eenen nederslach gedaen heeft in dye proostye voorsz. aen Claes Jansz., zal. ged., daer mede hy verbeurt hadde ende gevallen was tot 's proosten voorsz. behoeff, in een bruecke, als gewoontelick en recht is in die proostye voorsz., soe belye ick bailiu van wegen des proosts voorsz., dat my Peter Adriaensz., off zoe hy mit recht genoemt, Van die Broecke, tot behoef des proost voorsz., wel te vreden gestelt heeft, zoe dat ick des zynre, soe veer als 't die proostye aengaet, een goet genoegen hebbe, bekenne hem daer aff remissie ende quytscheldinge, behoudelicken anders die zuene van denzelven nederslach gemaeckt ende gededinckt, in volcomenre machte te blyven etc., in kennisse der waerheyt, zoo hebbe ick etc., mynen zegel aen dezen bryeff gedaen. Gegev. XV. XXI, opten 18. dach in Meert.

Ick Dyrck van Wulven, bael. v. Mydrecht etc., van wegen des hr. Jo. Ingenwinckel, proost S. Jans t'Utrecht, ende heeren van Mydrecht etc., doe kondt, alsoe Jan Snuc, gewont ende gesteecken heeft Pet. Janssoon, in myn h. heerlycheyt, daer hy aen gestorven is, ende soe by my blyct, dat Jan Snuc, den vrynden vande doden versoent heeft, soe is 't, dat ick D. v. Wulven, bail., vergeven ende remytteert hebbe etc., ut sonderlinge gratie,

myts dezen, den dootslach etc., mytsg. alle peyne, coerporelle, cryminelle ende civyle, daerinne hy ter cause voorsz. tegens my als bail. myns h. ende zynre justicie verbeurt mach hebben, ende heb hem als daer off wederom gestelt ende gerestitueert etc. tot zynder goeder fame ende name, ende tot alle der heerlycheden ende landen myns E. h. ende tot synen onverbuerden goeden, indyen hy eenige heeft, gelyck ende alsoe hy was voor den voorsz. dootslach, imponerende hyerop een ewich swygen, allen schouten ende anderen officieren myns E. h. voorsz,, dye dit aengaen sel, satisfactie ende beterynge yerst ende al voer gedaen der perthye geintresseerde, indyen dye noch nyet gedaen en syn etc. In kennisse der waerheyt etc. XV. XXXIV, 20 Oct.

XX.

Ick Adam Ram, bail. myns E. h. Kaerle Perrenot, proost der kercken S. Jans t'Utrecht, ende vryheer tot Mydrecht etc., doen kondt allen etc., dat ick ontfangen hebbe dye ootmoedige supplicatie van Hans Sebastiaenssoon, wonende op Scholpen, inden gerechte van Achtienhoven, in myns E. h. voorsz. jurisdictie ende heerlicheyt, inhoudende, hoe dat zekere jaeren geleden, eenen Joost Wynantsz., omme zeekere delicten, hem opgeleyt, by myn h. Jo. v. Culemborch, ritter, schout der stadt Utrecht, geapprehendeert ende incarereert is geweest, zoe is des suppleants huisvr., ghen. Anna, als doen wonende binnen Utrecht, van weghen des schouten voorn., omme informatie vd. saecke te hebben, gerechtel. geboden geworden, the compareren aldaer voorden gerechte, ende der waerheyt getuy chenisse te geven van eenighe fortsten, tot hoeren huyse, by denselven Joost Wynantsoen gedaen, 't welcke te doen, des suppl. huysvr., overmits rigueur van justicie, nyet en heeft cunnen weygeren nyettemyn ende heeft Joost nyet belast, mer merckelicken geëxcuseert, als myn h. schout ende gerechte der stadt Utrecht kennelicken is, ende blycken mach by de depositie, by haer gedaen, waeromme Joost Wynandtsz. op die tyt ontslagen is geweest, ende hoewel dieselve Joost, in't gundt voorsz. is, nyet te kort geschyet en was, waeromme hy geoorsaeckt mocht wezen, den armen suppliant, noch zynder huysfrouwen yet te misdoen, des nyettegenstaende, 't heeft belyeft denzelven Joost voor hem te nemen ende tot diverschen tyden ende luyden nuchterens monts dick ende menichmael te zeggen, hoe hy eertyts gevangen was geweest, doer oersaecke van Anna des suppliants huysfrouw, ende dat hy daeromme den suppl. duersteecken zoude, ofte die suppl. zoude hem duersteecken; op welcke woorden eenige luyden, daer present wezende, zeyden tot Joost, dat hy zoude schuwen des suppl. gezelschap ende huys, daer Joost voornoempt mit strengen woorden weder op zeyde: ick en zel's nyet doen, mer het valt cort of lanck, ick sal hem duersteecken off hy zel't my doen, soe is 't gebuert des maenendaechs nae Pinxteren lestleden, dat die voorn. Joost gecomen is ten huyse vanden suppl., suekende alle commoditeyt, om zyn quaet voornemen ten effect te brengen. Ten laesten, zyende Joost den suppl., die met anderen den cloot geschoten hadde, thuys comen, en staende buyten den huyse, heeft synen degen van scheyde getoegen, slaende ende houdende naer den suppl., soe heeft die suppl., overdenckende 't quaet opset vande voorn. Joost, denselven ontweecken ende geloopen in zyn huys ende voorts in syn slaapcamer, staende binnen den huyse voorsz., alwaer Joost den suppl. nagelopen is mitten bloten degen in zyn handt hebbende, slaende tot meermalen ende zonder ophouden nae den suppl., ende zyn aldaer eenighe vrouwen mede inde camer gelopen, dye de camerduer aen smeten, om vechtens ende 't quaet, daer wt comen mochte, te schuwen. Dye voorn. Joost Wynantsz. nyet willende cesseren noch vrede gheven, mer persevererende in syn boosheyt ende quaet opset, is voor die camerduere, daerinne die suppl. ontweecken was, blyven staen, houdende

III.

18

den bloten deghen in syn handt. Dye suppl., zyende, dat hy nyet ontloopen ende wycken in zyn zelfs huys ende slaepcamer nyet voldoen noch volstaen, ende dat hy oock wt zyn camere nyet comen en mochte, zonder duersteecken ofte dootgeslagen te worden, als die voornoemden Joost voor hem genomen ende opgezet hadde, heeft wt verhitheyt van bloede ende mogende alsulcke fortse ende overdaet in syn huys ende slaepcamer nyet langer verdragen, gecregen een geweer, gelick als Keyz. Mats, trouwanten, genaempt een goedsge, ende daer mede tusschen den camerdoer uytgesteecken, ende daer mede den voorn. Joost (die mitten bloten deghen voor die camer stondt, om den suppliant te duersteecken) geraeckt in zyn borst, zoe is Joost voorn., mitten bloten deghen in zyn handt hebbende, wtten huyse geloopen ende nedergevallen, ende van derselver quetsuer deser werelt overleden, wyens zyele Godt Almachtich genadich zy; welcken nederslach den suppl. hartelyck leet is, ende heeft daeromme seer ootmoedel. doen versuecken ende diversche daghen doen houden, omme te versoenen mitten vrunden ende maghen vanden nedergeslagen, ende wel ende souffisantelick doen presenteren, nae de gelegenheyt vande saecke ende faculteyt van synen goederen, mer en can mitten selven nyet accordeeren, overmits hoeren excessiven eysch, nyet willende aenmercken, het quaet voornemen ende opset vanden nederslagen, ende dat die suppl. 't feyt verwerens lyffs heeft moeten doen. Ende hoewel 't selve feyt alsoe gescheyet voor geen doodtslach en behoort geacht te worden, heeft nochtans die suppl., vresende rigueur van justicie, hem getransporteert, wt uwer myn heeren landen, in anderen vreemden heerlicheyden ende bedryven, daer hy moet gaan doolen in grooter armoede ende miserien, ende en soude daer inne nyet weder derven comen, converseeren noch frequenteeren, tot grooter prejudicie van zynen creditueren ende schuldenaers, dye in sulcken gevalle van hueren schulden gansselicken gefrustreert souden blyven, then ware hem snppl. hyer inne versyen ende verleent en worde van U myn heeren gratie ende remissie voor riguer van justicie etc., my Adam Ram, bail., daeromme zeer ootmoedel. om Gots wille biddende; Soe is 't, dat ick Ad. Ram, bail., die saecke voorsz. aengemerckt, ende hyer op gehadt advys van leenmannen myns E. h., den suppl. Hans Sebastiaenssoon, genegen wezende t' zynre beede ende willende hem in dit stuck gratie ende ghenade prefereren voor rigeur ende strenckheyt van justitie, hebbe ick Adam Ram, bail. voorsz. in dyen gevalle vergheven etc., wt sonderlinge gracie, mits desen 't feyt ende dootslach boven geruert, mitsgaders alle peyne ende bruecken, corporelle ende criminelle, dye hy ter cause van dyen, mit dieser aencleeft, jegens my als bail. ende dye justicie mesdaen, gebruyckt ende verbuert mach hebben, etc. Des t'oirconde, soe hebbe ick Ad. Ram, bail. voorscreven, myn zegel aen dezen brief gedaen. Gegev. XV. XLV, 1 Spt.

XXI.

Kaerle, etc. Den eersten onsen deurwaerder, of sergeant van wapenen, hierop versocht, saluyt. Van wegen de proest van S. Jans, binnen onser stede van Utrecht, ende synder bailliu vander selver prostie mitsgaders, Hans Sebastiaensz., jegenwoordichlyck gevangen binnen onser stede van Utrecht, elck in syn respect, is ons verthoont etc. geweest, hoe dat de voorsz. proest heeft ende hem toebehoort in zyndre heerlicheden der voorsz. proostyen, als Eversdorp, nu genaempt Achtienhoven, Miert, Wilnis ende Bloclant, met hueren toebehoren, alle hoecheyt ende jurisdictie, hoedanich die wesen mach, ende merckelyk, van te geven remissye ende pardoen van alrehande delicten, daervan die voorsz. proest ende zyn voorsaten zyn ende hebben geweest in etc. possessie van soe langen tyde, dat gheen memorie ter contrarien ende gedinck, genoech zynde, om prescriptie vercregen te hebben, jegens een yegelycke. Ende dien achtervolgende is gebeurt, dat alzoe de voorsz. Hans Sebastiaensz.,

wonende ор Schulpen, in de prostye v. S. Jans, zekere tyt geleden, een nederslach gedaen
hadde, soe heeft hem de voorsz. baillu, v. wegen etc. zynen meester, remissie ende par-
doen gegeven etc. Ende hoewel nyemant geoorlooft en is, den voorsz. proest etc. inde selve
syne rechten etc. eenich turbel of molestatie te doene, 'theeft nochtans belieft de substituten
v. onsen proc. generael t'Utrecht, ende v. onsen schout aldaer, de voorsz. H. Sebastiaensz.,
opten 2. dach v. April lestled., met hueren dienres, op Schulpen voorsz. te doen vangen,
ende binnen onser voorsz. stadt v. Utrecht, op Vredenborch, buyten de jurisd. vd. voorscr.
proestye te doen brengen, ende aldaer te doen leggen, in meynonge zynde, tegens hem
criminelick te procederen, al uyt dien, dat de voorsz. proc. gen. ende schout verstaen die
voorsz. proost etc. sulke auctoriteyt, als van remyssie ende pardoen te mogen geven, nyet te
hebben, onder 't decxel, dat onder anderen, by de sententie gepronuncieert, in ons. gro-
ten rade, op zekere geschil, hebbende aldaer gehangen tussch. ons. proc. gen. ende wyl.
Mr. Albertus Pigge, doen proost v. S. Jan, gezegt zoude syn, dat, aengaende die overheyt
ende regalen, gepretendeert etc. by de voorsz. wyl. proost, hy verklaert werde nyet ont-
fanckelyck, inder vorme ende manieren, soe hy geconcludeert etc. hadde, willende sustine-
ren, remissie ende pardoen te geven, gecomprehendeert te zyne tusschen die regalien, ten
welcken nochtans (genomen het sulcx ware) ende bysunder ter specien van remissie ofte
pardoen te geven, men naer rechten wel vermach te prescriberen, zoe ongetwyfelt byden
proest v. S. Jans, inder tyt zynde, gedaen is geweest, gemerct heurl. immemoriale possessie,
ende wel te presumeren staet, sulcx by onsen etc. president ende luyden v. onsen grooten
rade bevonden geweest te zyne, verclarende den voorsz, wyl. proest, diesaengaende nyet ont-
fanckelyck inder vormen ende maniere etc., want anders souden hem absolutelyck verclaert
hebben, nyet ontfanckelyck noch gefundeert. Waeromme, gemerckt 't selve zoude groote-
lyck redonderen tot achterdeel vd. thoonders, soe hebben sy ons oitmoedelyck gebeden,
dat wy hem hier inne souden willen versien, met onse behoerlyke provisie ende remedie v.
justicie; Soe is 't, dat wy de zaken voorsz. overgemerckt, u ontbieden ende bevelen, daer-
toe committerende by dezen, dat, zoe verre u blyct, van 't gene des voorsz. is, zoe veele
dat's genouch zy, ghy in sulcken gevalle, ten versoucke vd. voorsz. suppl., doet scerp bevel,
van onsent wegen, den voorsz. substituten van onsen voorn. proc. gen. ende van onsen schout
v. Utrecht etc. op sekere groote peynen jegens ons te verbueren, dat sy terstont ende son-
der vertreck den voorsz. Hans Sebastiaensz., gevangen, stellen ter plaetsen ende in sulcken
staet, als hy was ter stonden, als zyluyden hem geapprehendeert hebben etc., ende nyet
vordere tegens hem en procederen, heml. ende elcken v. hem daer toe bedwingende by
allen wegen ende manieren v. bedwange, redelycke ende tamelycke, ende in gevallen v. op-
positie etc.

Gegeven inde stadt van Bins, den v. der maent van Junio, in 't jaer ons Heren, XVo. sess ende veertich, van ons. keyzeryke 't xxvII., ende v. ons rycke van Castil. en andere 't xxxI. Aldus onderscreven: Byden Keyser, in zyne rade, ende onderteyk.. VLIERDEN.

Dit jegenwordich mandement es geëxecuteert geweest by Henr. Ingersmitten, eersten deurwaerder vd. camer 's hoofs v. Utrecht, aenden persoon van Mr. Marcelis van Alendorp, substitut vd. proc. generael, ende aen Dirc van Wulven, substitut vd. schout v. Utrecht, soe blyckt by zynen relatie, geteckent, den XIII. Jul., anno XV. XLVI.

XXII.

In nomine Dni Amen. Cunctis pateat evidenter etc., quod anno Dni xv. decimo nono,

ind. vII, etc. prima mensis Dec. etc., ego nts public. infrascriptus pro parte etc., prepositi, decani et capituli eccl. S. Joannis Traj. requisitus et versus locum Achtienhoven jurisdict. eorund. Dominorum ad infrascripta notandum et conscribendum missus et destinatus etc., comparuit etc. validus vir, Bernardus Verhaer, armiger, dicti prepositi balivus, ibidem supra pontem tres malefactores super furto per eos commisso accusatos, juxta certos articulos, per eund. Balivum malefactoribus publici lectos et per ipsos malefactores et eorum quemlibet, coram Ricoldo Lubberti, pref. dominorum Sculteto, nec non Wilhelmo Gerardi, Jo. Joannis, Ghysb. Frederici, Henr. Gerardi, Gerardo Byl, Jo. Ghysberti et Corn. Adriani, scabinis in Achlienhoven confessatos, in utriusque sexu hominum multitudine, ibidem ad hoc congregata, in medium produxit; qui quidem scabini, maturis deliberationibus super articulis lectis et confessatis prehabitis, tandem per eorund. sententiam prefatos malefactores et fures adjudicarunt morti. Qua sententia lata, illico prefati scult. et scabini, flexis genubus, dictum bailivum humiliter et propter Deum rogarunt, quatenus, pro hac primaria vice, misericordiam cum dictis malefactoribus propter corundem malefactorum juvenilem aetatem facere velit et dignetur. Qui quidem balivus, petitionibus antedictorum sculteti et scabinorum condescendens, dictis tribus malefactoribus, morti adjudicatis, vitam donavit et facinus per ipsos commissum remisit, pia tamen correctione, videl.: flagellatione per spiculatorem civitatis Traj. ibidem publice facta, juramento finaliter per dictos malefactores et eorum quemlibet prestito de non vindicando per se vel alium ullo unquam tempore in aliquem mortalium, neque revertendo ad illum locum, neque ad unum milliare prope, sub pena mortis, recepto uno albo pane per scultetum unicuique illorum provrecto, illinc abierunt, et sine mora ante solis occasum, juxta mandatum etc. recesserunt, plurimas gratiarum actiones dictis Bailivo, sculteto et scabinis de misericordia ipsis concessa referentes. Super quibus etc., ego Notarius etc. Acta sunt hec in Achtienhoven, super ponte ibidem, sub anno etc. presentibus Wilh. de Kessel et Petro de Muers, civibus Traj. testibus etc. Sic. subscriptum: Et ergo Ardus Zelam (!) de sancto Trud. clericus etc.

XXIII.

ma

In nomine Dni Amen. Anno a Nativ. ejusd. XIV. septuagesimo nono, ind. XII, die vero dom. tercia mens. Oct. etc., in mei Notarii etc. presentia, personaliter constitutus vir, gist. Jo. Nyss, prepos. etc. S. Jo. Traj., villarum et locorum de Mydrecht, Wilnis, Achtienhoven, Thamen, Cudelstert et Sevenhoven, in spirit. et temporalibus dominus, convocatis omnibus suis vasallis et subditis dict. villarum, exposuit, quod cum dicti subditi locorum et villarum predict. alias pretendebant, quod ex antiqua consuetudine nullam precariam ipsi dno preposito etc., eorum in spirit. et temp. domino pro tempore existenti, dare aut concedere tenerentur, nisi personaliter ad exigendum illam in Mydrecht comparuit. Et preterea, cum prefat. dn. prepositus quendam, Gerardum Mulert de Hasselt, de et super certis injuriis et violentiis ac dampnis sibi et suis subditis illatis, traxisset in causam; et pro defensione dicte cause aut alias forsan circa preposituram vel jurisdictionem hujusmodi contingen. tuitione, ac certis aliis de causis animum suum moventibus, ad Romanam curiam se personaliter conferre haberet, preterea si ipsum forte in annis, scil. bisextilibus, quibus juxta antiquam et hactenus observatam consuetudinem, dn. preposito dicte ecclesie pro tempore existenti precariam ipsam solvere consueverint, ut tenentur ad petendum ipsam precariam amplius in loco predicto comparere non contigerit, quod ex tunc prout ex nunc, ipsi dno preposito dict. precariam in terminis consuetis, si supervixerit, solvere essent obligati; qua quidem barones, incolae de Mydrecht, subditi et vasalli dicti dni prepositi ibi