cum subito motu saepes tremuere sinistrae. Rettulit ille gradus, horrueruntque comae. Pulcher et humano maior trabeaque decorus 30 Romulus in media visus adesse via

et dixisse simul: "Prohibe lugere Quiritis,

nec violent lacrimis numina nostra suis. Tura ferant placentque novum pia turba Quirinum,

et patrias artis militiamque colant."

35 Iussit, et in tenuis oculis evanuit auras.

Convocat hic populos iussaque verba refert. Templa deo fiunt, collis quoque dictus ab illo est, et referunt certi sacra paterna dies.

He shows himself

to

Proculus

XXVII. LUCRETIA

Cingitur interea Romanis Ardea signis,

et patitur longas obsidione moras.

Dum vacat, et metuunt hostes committere pugnam, luditur in castris, otia miles agit;

5 Tarquinius iuvenis socios dapibusque meroque accipit. Ex illis rege creatus ait :

10

"Dum nos sollicitos pigro tenet Ardea bello,
nec sinit ad patrios arma referre deos,
ecquid in officio torus est socialis? Et ecquid
coniugibus nostris mutua cura sumus?"

Quisque suam laudat. Studiis certamina crescunt,
et fervet multo linguaque corque mero.
Surgit cui dederat clarum Collatia nomen;
"Non opus est verbis, credite rebus," ait.

I

The

Feast

before

Ardea

The

Visit tɔ

Rome

"Nox superest; tollamur equis urbemque petamus." 15
Dicta placent, frenis impediuntur equi.
Pertulerant dominos. Regalia protinus illi
tecta petunt. Custos in fore nullus erat.
Ecce nurus regis fusis per colla coronis
inveniunt posito pervigilare mero.
Inde cito passu petitur Lucretia. Cuius
ante torum calathi lanaque mollis erat.
Lumen ad exiguum famulae data pensa trahebant,
inter quas tenui sic ait illa sono:

20

Lucretia is

spinning

WOMAN SPINNING

(Vase-painting)

"Mittenda est domino (nunc, nunc properate,
puellae)

quam primum nostra facta lacerna manu.
Quid tamen auditis? Nam plura audire potestis.
Quantum de bello dicitur esse super?

Postmodo victa cades; melioribus, Ardea, restas,
improba, quae nostros cogis abesse viros.
Sint tantum reduces! Sed enim temerarius ille

est meus et stricto quolibet ense ruit.

25

30

Mens abit et morior, quotiens pugnantis imago me subit, et gelidum pectora frigus habet."

35 Desinit in lacrimas intentaque fila remisit,

in gremio vultum deposuitque suo. Hoc ipsum decuit; lacrimae decuere pudicam, et facies animo dignaque parque fuit. "Pone metum, veni," coniunx ait. Illa revixit, 40 deque viri collo dulce pependit onus.

And

full

of

Care

Her

former Fears

for

him

Troy has fallen

O utinam tum cum Lacedaemona classe petebat
obrutus insanis esset adulter aquis!

Nec mihi quaerenti spatiosam fallere noctem
lassasset viduas pendula tela manus.
Quando ego non timui graviora pericula veris?
Res est solliciti plena timoris amor.

In te fingebam violentos Troas ituros;

nomine in Hectoreo pallida semper eram. Sive quis Antilochum narrabat ab Hectore victum, Antilochus nostri causa timoris erat;

sive Menoetiaden falsis cecidisse sub armis,

flebam successu posse carere dolos.

Sanguine Tlepolemus Lyciam tepefecerat hastam ;
Tlepolemi leto cura novata mea est.

Denique, quisquis erat castris iugulatus Achivis,
frigidius glacie pectus amantis erat.

Sed bene consuluit casto deus

aequus amori.

Versa est in cineres sospite Troia viro.
Argolici rediere duces, altaria fumant,
ponitur ad patrios barbara praeda deos.
Grata ferunt nymphae pro salvis dona maritis;
illi victa suis Troica fata canunt.
Mirantur iustique senes trepidaeque puellae,
narrantis coniunx pendet ab ore viri.

Atque aliquis posita monstrat fera proelia mensa,
pingit et exiguo Pergama tota mero:

"Hac ibat Simois, hac est Sigeïa tellus,
hic steterat Priami regia celsa senis;

illic Aeacides, illic tendebat Ulixes;

hic alacer missos terruit Hector equos."

ΙΟ

15

20

235

330

5

35 Omnia namque tuo senior te quaerere misso
rettulerat nato Nestor, at ille mihi.
Rettulit et ferro Rhesumque Dolonaque caesos,
utque sit hic somno proditus, ille dolo.
Ausus es, O nimium nimiumque oblite tuorum,
Thracia nocturno tangere castra dolo
totque simul mactare viros, adiutus ab uno.

40

At bene cautus eras et memor ante mei? Usque metu micuere sinus, dum victor amicum dictus es Ismariis isse per agmen equis. 45 Sed mihi quid prodest vestris disiecta lacertis Ilios, et murus quod fuit esse solum, si maneo qualis Troia durante manebam, virque mihi dempto fine carendus abest? Diruta sunt aliis, uni mihi Pergama restant, incola captivo quae bove victor arat.

50

Iam seges est ubi Troia fuit, resecandaque falce luxuriat Phrygio sanguine pinguis humus; semisepulta virum curvis feriuntur aratris

ossa, ruinosas occulit herba domos.

55 Victor abes, nec scire mihi quae causa morandi

60

aut in quo

lateas ferreus orbe licet.

Ulysses'
Daring

Quisquis ad haec vertit peregrinam litora puppim, Penelope

ille mihi de te multa rogatus abit;

quamque tibi reddat, si te modo viderit usquam,

traditur huic digitis charta novata meis.

Nos Pylon, antiqui Neleïa Nestoris arva,
misimus; incerta est fama remissa Pylo.
Misimus et Sparten; Sparte quoque nescia veri.
Quas habitas terras, aut ubi lentus abes?

makes Inquiries