Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

Perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
Sicine discedens neglecto numine divum
Inmemor a devota domum periuria portas?
Nullane res potuit crudelis flectere mentis
Consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,
Inmite ut nostri vellet miserescere pectus?
At non haec quondam blanda promissa dedisti
Voce mihi, non haec misere sperare iubebas,
Sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos:
Quae cuncta aerii discerpunt inrita venti.
Tum iam nulla viro iuranti femina credat,
Nulla viri speret sermones esse fideles;
Quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
Nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
Sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
Dicta nihil metuere, nihil periuria curant.
Certe ego te in medio versantem turbine leti

[ocr errors]

senen Dido), Ovid her. 10, f. 3, 459 ss.,
namentlich v. 473 ss. dicebam, me
mini, periure et perfide Theseu!'
ille abiit: eadem crimina Bacchus
habet. nunc quoque nulla viro'
clamabo 'femina credat!'
= v. 132
und 143. perfidus] (aus per
fidem entstanden, 'widerrechtlich',
wie παράσπονδος von παρὰ σπον-
dás) heifst Theseus auch Aetna 584;
Ov. f. 3, 473. arae] die Pena-
ten. c.68b, 102 penetralis deseruisse
focos; Hor. c. III 27, 49 inpudens
liqui patrios penates (von der flüch-
tigen Europa); Val. Fl. Arg. 1, 42.

139 ss. Beachte die doppelte Epanaphora non haec.. non haec, sed

sed. Ebenso bei Nonnos von der Ariadne 47, 368 s. oử táde μοι κατέλεξεν ἐμὸν μίτον εἰσέτι πάλλων· οὐ τάδε μοι κατέλεξε παρ' ἡμετέρῳ λαβυρίνθω.

140. misere] Mit dem Adv. beim absolut gebrauchten Verb. vgl. Wendungen wie bene sperare, b. polliceri.-sperare] eine vox media, wird in gutem (erwarten, hoffen) und bösem (fürchten) Sinne gebraucht; Verg. A. 4, 292. Ŏd. 21, 314 ἔλπομαι (Ameis).

135

140

145

[blocks in formation]

Eripui, et potius germanum amittere crevi,
Quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.
Pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
Praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.
Quaenam te genuit sola sub rupe leaena,
Quod mare conceptum spumantibus expuit undis,
Quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Charybdis,
Talia qui reddis pro dulci praemia vita?

Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,

[blocks in formation]

153. iniacta] alte Form für iniecta; superiacta Sall. h. 2; Tac. h. 3, 29; 5, 6. Die Seele eines unbestatteten Toten mufste am Ufer der Styx umherirren und konnte nicht zur Ruhe gelangen. Verg. A. 6, 327 ss. nec ripas datur horrendas et rauca fluenta transportare prius, quam sedibus ossa quierunt. Centum errant annos volitantque haec litora circum; tum demum admissi slagna exoptata revisunt, und II. 23, 71 ss. θάπτε με όττι τάχιστα, πύλας Αίδαο περήσω κτλ.

Die

Stelle erinnert an Soph. Ant. 29 s. ἐᾶν δ ̓ ἄκλαυτον ἄταφον, οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς xáow Booâs u. hom. Wendungen wie ἑλώρια κύνεσσιν οἰωνοῖσί τε лãow; Verg. A. 9, 484.

154 ss. Ein Gemeinplatz römischer Poesie, der auch bei Catull wiederkehrt; vgl. c. 60, 1 ss. num te leaena montibus Libystinis aut Scylla

150

155

[blocks in formation]

155. So bereits bei Homer II. 16, 33§. οὐκ ἄρα σοί γε πατὴρ ἦν ἱππότα Πηλεύς, οὐδὲ Θέτις μήτηρ γλαυκὴ δέ σε τίκτε θάλασσα. Verg. A. 4, 365 ss. nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, perfide, sed duris genuit te cautibus horrens Caucasus, Hyrcanaeque admorunt ubera tigres. Schiller Wall. Tod 4, 8 'ihr seid von Menschen menschlich nicht gezeugt'.

156. Cat. (c. 60, 2) schildert die Scylla als ein Mädchen, deren Leib mit wilden Hunden umgürtet ist; ebenso Lygdamus (4, 89), Properz (Nr. II 40), Virgil (buc. 6, 77; A. 3, 426 ss.), Ovid (met. 13, 732 s.; 14, 60 ss.; ex P. IV 10, 25), Lukrez (5, 890 s.), Seneca (Med. 351 s.) u. Cicero (Verr.V56,146). Anders in der älteren Sage: Od. 12, 85 ss., wo nur das Geheul der Scylla mit dem Bellen eines Hundes (σκύλαξ verglichen wird. Vgl. mit diesem Vers Verg. A. 7, 302 u. Lygd. 4, 85 ss. — vasta] riesengrofs, ein alles verschlingendes Seeungeheuer; Prop. II 26, 54. So nennt sie Hom. Od. 12, 260; 428, 430 ολοήν und δεινὴν Χάρυβδιν.

Saeva quod horrebas prisci praecepta parentis,
At tamen in vestras potuisti ducere sedes,
Quae tibi iocundo famularer serva labore,
Candida permulcens liquidis vestigia lymphis
Purpureave tuum consternens veste cubile.
Sed quid ego ignaris nequiquam conqueror auris,
Externata malo, quae nullis sensibus auctae
Nec missas audire queunt nec reddere voces?
Ille autem prope iam mediis versatur in undis,
Nec quisquam adparet vacua mortalis in alga.
Sic nimis insultans extremo tempore saeva
Fors etiam nostris invidit questibus auris.
Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
Indomito nec dira ferens stipendia tauro

159. parentis] des Ägeus.

160 ss. Auch dieser Gedanke findet sich wiederholt bei griech. und röm. Dichtern; zuerst Il. 3, 409 ɛis 8 κέ σ' ἢ ἄλοχον ποιήσεται ἢ δ ye Sovlny. Nonnos 47, 390 ss. Prop. Nr. 1 55 ss.

161. fam.] vgl. familia, Gesinde. 162. Sie will ihm als Dienerin (Jalaunлókos) die Füfse (vestigia, xvos) waschen. Od. 19, 387; II. 22, 442 ss.

163. veste] z. v. 50.

164. ignaris neq.] z. v. 103 u. 111. 165. auctae] 'beglückt', 'gesegnet'.

166. missas] τὴν φωνὴν ἱέναι (Plat. leg. 890 d; 934d; Phaedr. 259 d. Schiller Bürgsch. u. Kr. d. Ib. 'die Stimme schicken'). missas deutet an, dafs sie es vergeblich thut; vgl. ῥίπτειν ἔπος, λόγους (Eur. Med. 1371 Elmsl.), häufig mit uárηv verbunden. audire et reddere voces] Verg. A. 1, 409 u. 6, 689.

[blocks in formation]

168. Ι. 23, 693 θίν ̓ ἐν φυκιόquisquam adjekt. nur bei Personennamen und persönlichen Kollektivsubstantiven (64, 343). mortalis dichter.; bei Cic. findet es sich nur in Verbindung mit omnes, multi u. cuncti.

169. extr. temp.] z. v. 151.

170. etiam] verb. mit auris.

[blocks in formation]
[merged small][ocr errors]

172. Gnossus] Stadt auf Kreta, die Residenz des Minos Κνωσός oder Krwooós: die Römer schrieben neben Cnosus auch Gnosus, weil das Latein kein cn im Anlaut kennt. puppes] z. v. 53: ‘o dass überhaupt kein Schiff von Athen hierher gekommen wäre'.

173. stip.] 'Sühne'; eigentl. 'Strafzahlung".

174. religare f. in: ebenso Ov. met. 14, 248; sonst mit ab (Verg. A. 7, 106), auch mit dem blofsen Abl. (Hor. c. I 32, 7; Ov. m. 13, 439; 14, 248) oder ad (Caes. b. c. 3, 15;39) verbunden. δέω ἐν Od. 12, 161. Sen. Med. 614 s. barbara funem religavit ora.

Perfidus in Creta religasset navita funem,
Nec malus hic celans dulci crudelia forma
Consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
Nam quo me referam? quali spe perdita nitor?
Idaeosne petam montes? at gurgite lato
Discernens ponti truculentum ubi dividit aequor?
An patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui
Respersum iuvenem fraterna caede secuta?
Coniugis an fido consoler memet amore?
Quine fugit lentos incurvans gurgite remos?
Praeterea nullo litus, sola insula, tecto,
Nec patet egressus pelagi cingentibus undis:
Nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
Omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
Non tamen ante mihi languescent lumina morte,
Nec prius a fesso secedent corpore sensus,
Quam iustam a divis exposcam prodita mulctam,
Caelestumque fidem postrema conprecer hora.
Quare, facta virum mulctantes vindice poena
Eumenides, quibus anguino redimita capillo
Frons expirantis praeportat pectoris iras,

177 ss. sind fast wörtlich von Eurip. Med. 502 ss. entlehnt: võv ποῖ τράπωμαι; πότερα πρὸς πατρὸς δόμους; οὓς σοὶ προδοῦσα καὶ πάτραν ἀφικόμην; ἢ πρὸς ταλαίνας Πελιάδας; κτλ. Οv. met. 8, 113 ss. Ennius Andr. 75 ss. u. Med. 231 ss., C. Gracchus bei Cicero de or. 3, 214; Verg. A. 2, 69 ss.; Cic. p. Mur. 88. nam] begründet den

zu ergänzenden Gedanken: durch die Schuld des Theseus ist mir jede Rettung abgeschnitten. perdita] perdere, aлollóvaι, in den Zustand der tiefsten Trauer versetzen (Ter. Andr. 803; Cic. p. Rosc. A. 12, 33).

179. aequor bedeutet ursprünglich nur die glatte Fläche; daher wird öfter noch eine genauere Bestimmung hinzugefügt, wie maris (Tib. Nr. IV 19), salis, campi; Ov. m. 1, 41; 11, 356. trucul. vom Meer c. 63, 16; Tac. ann. 2, 24.

[ocr errors]

180. quemne] statt eiusne quem;

175

180

185

190

ebenso Verg. A. 4, 598; 9, 175; buc. 2, 71. So v. 183 quine = eiusne qui. Caes. b, c. III 83, 4 (Hofm.); Liv. X 38, 3.

181. fraterna caede] z. v. 150. Übersetze das Adj. durch einen Genetiv. caedes = Blut, φόνος (Eur. Iph. T. 72; Verg. A. 9, 818; Prop. II 8, 34).

183. lentos] 'biegsam'.

184. sola] z. v. 57. S. ins. ist Apposition zu nullo litus tecto; es finden sich viele Beispiele derartiger künstlicher Wortstellung bei röm. Dichtern. Hier wird in der Appos. das Ganze dem Teil eingefügt, sonst umgekehrt.

186. nullá] ähnlich Nr. III 9. 187. Verg. A. 1, 91 praesentemque viris intentant omnia mortem. 188. ante] neben prius: Verg. A. 4, 24s. u. o.

192. vindice] adj. 'rächend'.

193. Bei Aschylus finden wir zuerst das Haar der Eumeniden

Huc huc adventate, meas audite querellas,
Quas ego, vae, misera extremis proferre medullis
Cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
Quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo,
Vos nolite pati nostrum vanescere luctum,
Sed quali solam Theseus me mente reliquit,
Tali mente, deae, funestet seque suosque.

Has postquam maesto profudit pectore voces,
Supplicium saevis exposcens anxia factis,
Adnuit invicto caelestum numine rector,
Quo nutu tellus atque horrida contremuerunt
Aequora concussitque micantia sidera mundus.
Ipse autem caeca mentem caligine Theseus
Consitus oblito dimisit pectore cuncta
Quae mandata prius constanti mente tenebat,
Dulcia nec maesto sustollens signa parenti
Sospitem Erectheum se ostendit visere portum.

mit Schlangen durchflochten. Vgl. Choeph. 1045 πεπλεκτανημέναι πυκνοῖς δράκουσιν (Paus. 1 28, 6) ; Hor. c. Il 13, 35 (Kiefsl.); Verg. ge. 4,481s.-198. quoniam] Cat. und Lucr. gebrauchen Partikeln, die später allein der Prosa angehören, wie utpote, porro, praeterea, quandoquidem u. a.

199s. nostrum. . . me] ein derartiger Wechsel des Numerus findet sich häufig bei Catull.

205 s. Eine Nachahmung der berühmten Worte Hom. II 1, 528 ss. ᾖ, καὶ κυανέῃσιν ἐπ ̓ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων· ἀμβρόσιαι δ' ἄρα χατται ἐπερρώσαντο ἄνακτος κρατὸς ἀπ ̓ ἀθανάτοιο· μέγαν δ ̓ ἐλέλιξεν "Оlvμлov. Vgl. Verg. A. 9, 106; 10, 115; Ov. f. 2, 489 s.; met. 1, 179 s.; 8, 780; Hor. c. I 34, 9; III 1, 8. Dagegen Verg. A. 1, 254 ss. olli subridens hominum sator atque deorum voltu, quo caelum tempestatesque serenat, oscula libavit natae. Shakesp. Caes. 1, 2 that eye, whose bend doth awe the world.

206. mundus] der Himmel. Das Wort bedeutete ursprünglich 'rein',

195

200

205

210

'sauber', geschmückt. Seitdem sich die griech. Philosophie in Rom eingebürgert hatte, bezeichnete man damit, dem griech. xóouos der Pythagoreer entsprechend, den Himmel und das Weltall (Plin. n. h. 2, 4 quem xóoμov Graeci nomine ornamenti appellaverunt, eum nos a perfecta absolutaque elegantia mundum; Plut. plac. phil. 2, 1 Πυθαγόρας πρῶτος ὠνόμασε τὴν τῶν ὅλων περιοχὴν κόσμον ἐκ τῆς ἐν αὐτῷ τάξεως). Die Bedeutung 'Erdkreis', die von Menschen besiedelte Welt, hat das Wort erst seit Horaz und Properz. Ov. met. 13, 292 Oceanum et terras cumque alto sidera caelo (nicht mundo!), u. 6, 188 s. (caelum, humus, aquae mundus); 2, 95 s.

207s. ment. cons.] der sich den Sinn mit Finsternis hat umnachten lassen; II 3, 31 κατεπλήγη φίλον ἦτος; Eur. Med. 3 ἔρωτι θυμὸν ἐκπλαγεῖσ ̓ Ἰάσονος.

209's. mandata und dulcia signa werden v. 231 ss. erklärt.

211. Erectheum] von Athen, so genannt nach 'Eoexeus, einem alten Könige von Athen.

« ZurückWeiter »