Nomine Gargaphiae, succinctae sacra Dianae: Cujus in extremo est antrum nemorale recessu, Arte laboratum nulla: simulaverat artem Ingenio Natura suo; nam pumice vivo Et levibus tophis nativum duxerat arcum. Fons sonat a dextra tenui perlucidus unda, Margine gramineo patulos incinctus hiatus. Hic Dea silvarum venatu fessa solebat Virgineos artus liquido perfundere rore.
Quò postquam subiit, Nympharum tradidit uni 165 Armigerae jaculum, pharetramque, arcusque retentos; Altera depositae subjecit brachia pallae.
159. Pumice vivo. Naturali. Pumex autem lapis est levis, cavernosus, poliendis rebus accommodatus.
160. Et levibus tophis. Tophus lapis est cavernosus.
Detta Gargafia è quella nobil parte, Di cui tenea la Dea silvestre cura; Non è la grotta fabbricata ad arte, Ma ben l'arte imitato ha la natura : Un nativo arco quell' antro comparte, Ch'in mezzo è posto alle native mura: Tutta d'un fragil tufo è la caverna, La fronte, i lati, e ancor la volta interna.
Goccia per tutto intorno la spelonca, E un chiaro fonte fa dal destro lato, Dove più basso a guisa d'una conca, La natura quel tufo avea cavato; Forma la goccia il tondo, e poi si tronca, Nè stillamento v'è continovato:
Ma per più goccie sparse un ruscel cresce, Ch' empie quel vaso, e poi trabbocca e n'esce. 57
Dell' antro il ciel che natura compose, Dalle goccie, e dal gel diviso e rotto V'ha mille varie forme e capricciose, Ch'esser mostran d'artefice ben dotto; Tronchi ovati, e piramidi spugnose Vi pendon, ch'al gocciar fanno acquedotto; Compartimento ha tal, che lo scalpello Nol potria far più vago, nè più bello. 58
Qui star solea la Dea silvana spesso Per fuggir il calor del mezzo giorno, Dove giunta ora, e le compagne appresso, L'arco in man d'una diede, i dardi, e il corno. L'aureo sparso suo crin sottile e spesso Raccoglie un' altra, e poi l'avvoglie intorno: Poi glie lo lega in capo in un bel modo, Con un leggiadro e maestrevol nodo.
Vincla duae pedibus demunt. Nam doctior illis Ismenis Crocale, sparsos per
sparsos per colla capillos
Colligit in nodum; quamvis erat ipsa solutis. Excipiunt laticem Nepheleque, Hy aleque, Rhanisque, Et Psecas, et Phiale; funduntque capacibus urnis. Dumque ibi perluitur solita Titania lympha; Ecce nepos Cadmi dilata parte laborum (Per nemus ignotum non certis passibus errans) 175 Pervenit in lucum: sic illum fata ferebant. Qui simul intravit rorantia fontibus antra; Sicut erant, viso nudae sua pectora Nymphae Percussére viro: subitisque ululatibus omne Implevére nemus: circumfusaeque Dianam
168. Vincla. Cothurnos. Venus habitu venatricis assumpto. Æneid. 1. Purpureoque alte suras vincire cothurno.
169. Ismenis. Ismeni fluv. filia: ex re adaptat nomina de Graeco. xpozan calculus est litoralis, vel in imo fontis.
171. Excipiunt laticem Nepheleque. Nipteque Bersmannus and Sed recte vetustiores magno numero Nepheleque. Heinsius. Laticem, Aquam, a latendo, quod in terra venis lateat. Hyaleque: Pellucida, ab x55, vitrum. Rhanisque: A pzivo, aspergo.
173. Titania. Diana Titanii progenies, ut Sol Titan. Quae eadem esse cum Luna putatur, quae quidem ut Sol Titan, sic Titania Titanisque interdum a poëtis vocatur.
174. Ecce nepos Cadmi. Actaeon.
Chi le slaccia i coturni, e scopre il piede, Altra le spoglia la succinta veste, E l'una all'altra in ben servir non cede, Ma stanno pronte, vigilanti e preste : Come la Dea spogliata esser si vede, Non vuol ch'alcuna fuor vestita reste; E ignude se n'entrar ( come a lei piacque ) Nelle dolci tranquille e lucid'acque.
Mentre si stan le Ninfe ivi adunate Sensa sospetto alcun liete e sicure, E si lavan le membra delicate Nelle dolci acque cristalline e pure: E con parole accorte oneste e grate Passan quell'ore sì nojose e dure; Atteon, ch'a diporto iva soletto, Venne a caso in quest'antro a dar di petto. 61
Siccome piacque all' empio suo destino, S'era a'compagni l' infelice tolto;
Ch'altri prono, altri in fianco, altri supino Veduto avea nel sonno esser sepolto:
Entrò in quel bosco, che'l cipresso, e il pino Ed altri arbori fanno ombroso e folto, Tanto che 'l trasse il piacer, che n' avea, Dov'era ignuda la silvestre Dea.
Come son d' Atteon le Ninfe accorte, Ch'in lor tien gli occhi stupidi ed intenti, E veggon ch'egli le ha già ignude scorte, Con muti e rotti gemiti, e lamenti Batton le mani, e'l sen non però forte, Perch' han vergogna; e misere e dolenti Le parti ascondon che natura asconde, Dentro alle trasparenti e limpid'onde.
Corporibus texêre suis. Tamen altior illis Ipsa Dea est, colloque tenus supereminet omnes. Qui color infectis adversi Solis ab ictu Nubibus esset solet, aut purpureae Aurorae, Is fuit in vultu visae sine veste Dianae. Quae quanquam comitum turba stipata suarum; In latus obliquum tamen adstitit: oraque retro Flexit: et ut vellet promptas habuisse sagittas; Quas habuit, sic hausit aquas: vultumque virilem Perfudit, spargensque comas ultricibus undis, 190 Addidit haec cladis praenuntia verba futurae: Nunc tibi me posito visam velamine narres, Si poteris narrare, licet. Nec plura minata, Dat sparso capiti vivacis cornua cervi:
Dat spatium collo, summasque cacuminat aures: 195
183. Qui color. Pudicitiae tenerum florem, et expressum. Verecundiae tincturam comparat Iridis rubori et Aurorae.
192. Visam Actaeonis transmutati causa, inquit Diodorus lib. 5., traditur a nonnullis, quod Dianae concubitum, quum venaretur in montibus, adpetierit. Euripides, quod se illi Actaeon praetulerit venandi arte. Juno apud Lucianum illi exprobrat deformitatem: visam scilicet ab Actaeone, veritam, ne adolescens ipsius turpitudinem, alps evulgaret, immisisse illi canes.
« ZurückWeiter » |