Illa quidem invita, sed produxit te quoque eo tempore, maxime Python: et eras horror recentibus populis, serpens ignote: tantam tegebas partem montis. Deus arcu insignis,

et nunquam usus antea

ejusmodi telis, nisi adversus damas et capreas fu gaces, interfecit bunc impeditum mille sagittis, pharetra propemodum exinanita, tabo exhausto per atra vulnera: Et ne tempus posset oblivioni mandare gloriam facti, insti

tuit sacros ludos claro cer

tamine, dictos Certamina Pythia a nomine serpentis interfecti. Quicunque ado

Illa quidem nollet, sed te quoque, maxime Python,
Tum genuit: populisque novis, incognite serpens,
Terror eras: tantum spatii de monte tenebas.
Hunc Deus arcitenens, et nunquam talibus armis
Antè, nisi in damis capreisque fugacibus, usus,
Mille gravem telis, exhaustâ penè pharetrâ,
Perdidit effuso per vulnera nigra veneno.
Neve operis famam posset delere vetustas;
Instituit sacros celebri certamine ludos,
Pythia de domiti serpentis nomine dictos.
His juvenum quicunque manu, pedibusve, rotâve
Vicerat; esculeæ capiebat frondis honorem.
Nondum laurus erat; longoque decentia crine
Tempora cingebat de quâlibet arbore Phoebus.

X. Primus amor Phœbi Daphne Peneïa; quem non
Fors ignara dedit, sed sæva Cupidinis ira.

440

445

450

lescentum victor discesserat pugilatu, cursu, aut curru, reportabat coronam ex ramis esculi. Laurus nondum extabat; et Apollo redimibat de quâvis arbore tempora insignia prolixa coma. X. Daphne Peneïa fuit primus amor Apollinis; quem non fortuna inscia, sed atrox ira cupidi

nis movit

NOTÆ.

438. Python.] Serpens fuit miræ magnatudinis, ex terræ corruptione, post diluvium, natus, quem Apollo interfecit. Quâ fabulâ gravissimas a diluvio exhalationes radiis suis solem attenuâsse significare voluerunt Mythologi: quanquam alia alii, ad libitum quisque comminiscuntur.

441. Arcitenens.] Apollo est seu Sol, jaculandi peritiâ, et radiantibus suis sagittis poetis decantatissimus.

443. Gravem Al. gravi; i. e. gravida, plena. Gravem telis.] Quæ in ipsum serpentem Apollo conjecerat.

444. Nigra.] Propter circumfusum sanguitem nigrum.

446. Instituit sacros.] Vide Scal. poet. lib. I. cap. 23. A Diomede tamen Pausanias in Corinthiacis Pythia instituta scribit; ab Eurylocho Thessalo; Pindari interpres; ab Apolline, noster poeta. Apud Græcos nobilitata sunt quatuor ludorum genera. Olympiaci, Pythii, Isthmii, Nemexi; de quibus Pausanias, lib. II. cap. 3.

448. Manu.] Id est, pugilatu, cursu, pedestri, et curuli. Quanquam et certamina,

et victorum præmia, et tempora variè immutata fuisse, hinc inde, ut est fabularum præsertim, et veteris historiæ, itemque hominum ingenium, apud varios legere poteris.

449. Esculee.] Ex esculi arboris fronde confectâ coronâ donabantur victores; quæ quidem esculus ex glandiferarum est genere, ita dicta, autore Servio, quòd ejus glandibus, ante fruges inventas, mortales, pro escá uterentur.

450. Longo.] Ira verò pingebatur, et pingi decuit propter radios.

450. Primus.] Lauri, aut ex eâ arbore consectæ coronæ, quâ donabantur victores, occasione, ad Phabi erga Daphnen amores poeta descendit, quæ in laurum, ejus nominis arbo

Delius hunc, nupèr victâ serpente superbus,
Viderat adducto flectentem cornua nervo ;
Quidque tibi, lascive puer, cum fortibus armis?
Dixerat: ista decent humeros gestamina nostros,
Qui dare certa feræ, dare vulnera possumus hosti;
Qui modò pestifero tot jugera ventre prementem
Stravimus innumeris tumidum Pythona sagittis.
Tu face nescio quos esto contentus amores
Irritare tuâ; nec laudes assere nostras
Filius huic Veneris: Figat tuus omnia, Phœbe;
Te meus arcus, ait: quantòque animalia cedunt
Cuncta tibi, tantò minor est tua gloria nostrâ.
Dixit: et, eliso percussis aëre pennis,

Impiger umbrosâ Parnassi constitit arce;

Eque sagittiferâ prompsit duo tela pharetrâ

Diversorum operum. Fugat hoc, facit illud amorem.

Quod facit, auratum est, et cuspide fulget accutâ:

460

Apollo, elatus ob nupèr 455 superatam serpentem, viderat bunc curvantem arcum nervo adducto; et dixerat, quid tibi cum duris armis, puer lascive? Ista gestamina conveniunt nostris humeris, qui possumus certas plagas inferre feris et hostibus; qui nuper occidimus infinitis spiculis Pythonem inflatum, tegentem tot jugera ventre venenato. Tibi satis sit incendere nescio quos amores face tuâ; nec tibi arroga nostram gloriam. Filius Veneris huic respondet: Apollo, arcus tuus cætera, transverberet, meus te figat: et

465

470

Quod fugat, obtusum est, et habet sub arundine plumbum. quantò animalia omnia

Hoc Deus in nymphâ Penëide fixit; at illo
Læsit Apollineas trajecta per ossa medullas.
Protinus alter amat; fugit altera nomen amantis,
Sylvarum latebris, captivarumque ferarum

Exuviis gaudens, innuptæque æmula Phœbes.
Vitta coërcebat positos sine lege capillos.
Multi illam petiêre: illa aversata petentes,

475

sunt te minora, tantò minores sunt tue laudes nostris. Absolverat, et celer, aëre percusso alis agitatis, pedem posuit in cacumine umbroso Parnassi, et sumpsit duas sagittas ex pharetra variorum effectuum. Hæc excutit, illa inducit amorem.

Que inducit aurata est, et splendet mucrone acuminato; quæ excutit est hebes, et habet plumbum rab canna. Deus immisit hancce in nympham Penëidem; at vulneravit illa medullas Apollinis per osan transfixa. Continuò alter amat; altera odit nomen amantis, sese oblectans antris silvarum, et spoliis ferarum captarum, et imitans Dianam virginem, vitta retinebat comam incompPlurimi illam concupiverunt: illa exosa ambientes,

t

NOTE.

D

471. Arundine.] Est arundo aquaticus frutex, quo fiebant sagittæ: unde pro ipsis per sæpe sumitur.

472. Nymphe.] Daphnen plumbo armâta sagittâ tetigit.

474. Fugit altera.] Fingitur Daphne Apollinem (seu Solem) fugere, quòd laurus umbram et loca opaca amet.

476. Phabes.] Dianam dicit Phœbi sororem, quæ virgo incorrupta et venatrix.

477. Vitta.] Fascia est, quâ matronæ pudicæ, virgines, vestalesque, crines coërcebant, et caput ornabant; sæpius pro pudicitiâ indicandâ Ovidius utitur.

478. Multi.] Prosi scilicet.

Impatiens

485

490

Impatiens, expersque viri, nemorum avia lustrat;
Nec quid Hymen, quid Amor, quid sint connubia curat. 480
Sæpe pater dixit; Generum mihi, filia, debes:
Sæpe pater dixit; Debes mihi, nata, nepotes.
Illa velut crimen tædas exosa jugales,
Pulchra verecundo suffunditur ora rubore;
Inque patris blandis hærens cervice lacertis,
Da mihi perpetuâ, genitor carissime, dixit,
Virginitate frui: dedit hoc pater antè Dianæ.
Ille quidem obsequitur: sed te decor iste, quod optas,
Esse vetat; votoque tuo tua forma repugnat.
Phoebus amat; visæque cupit connubia Daphnes:
Quæque cupit, sperat; suaque illum oracula fallunt.
Utque leves stipulæ demptis adolentur aristis ;
Ut facibus sepes ardent, quas fortè viator
Vel nimis admovit, vel jam sub luce reliquit;
Sic deus in flammas abiît: sic pectore toto
Uritur, et sterilem sperando nutrit amorem.
Spectat inornatos collo pendere capillos:
Et, Quid si comantur? ait. Videt igne micantes
Sideribus similes oculos. Videt oscula; quæ non
Est vidisse satis. Laudat digitosque, manusque,
Brachiaque, et nudos mediâ plùs parte lacertos.

495

500

ritur sublatis aristis; quemadmodum sepes flagrant tædis, quas fortè viator vel nimis admovit, vel jam deseruit sub die; sic deus conflagravit: sic æstuat totis visceribus, et alit sperando vanum amorem. Videt comam incomptam lapsam super collo: et dicit, Quid si componatur? Videt oculos radiantes luce pares astris. Videt os; quod non est satis vidisse. Probat digitos et manus, et brachia, et lacertos plùs dimidiâ parte nudos.

NOTE.

480. Hymen.] Fuit Hymen sive Hymenæus deus nuptiarum præses, Liberi patris et Veperis, vel, ut aliis placet, Uraniæ filius; qui etiam pro ipsis nuptiis fumitur.

483. Tades jugales.] Nuptias. Novis enim nuptis (que in maritorum domum noctù deducebantur) quinque faces præferebantur; ut scribit Plutarchus in Problematicis.

486. Da mihi perpetua.] Ita Diana ipsa apud Callimachum.

Δός μοι παρθενίην αιωνιον, άτλα, φυλάσσειν.

487. Pater.] Jupiter; quod jam sæpe vidi

mus.

488. Ille. Peneus filiæ obtemperans. Ib. Sed te.] Daphnem ipsam alloquitur poëta, ingenii sui non immemor.

489. Repugnat.] Quia a multis expetuntur quæ pulchræ sunt.

491. Suaque.] Notiora sunt Apollinis oracula, quàm ut totics recantata narrare instituamus. Negat Naso sibi poruisse consulere Apollinem, qui aliis ipsorum fata aparuerit.

492. Demptis.] Postquam pars major palea und cum aristis collecta est, manente in campo stipula.

494. Reliquit.] Viatores, adventante luce, facem nullius jam usus objiciunt negligenter; unde sepibus incendium.

Semustamque facem vigilatâ nocte viator Ponit.-Fast. lib. IV. ver. 164. 496. Sterilem.] Vanum, ex quo nullam voluptatem est habiturus.

499. Non est vidisse.] Quia enim non tantùm parva ora videre, sed ea osculari cupiebat.

510

Si quædam occultantur, credit formosiora. Illa celerior vento levi properat: neque remoratur ad hæs

verba revocantis: Nympha Peneia, quæso, expecta, inquit Apollo: non persequor infensus: Nympha, expecta. Sic agna fugit lupum, sic cerva leonem, sic columbæ seso surripiunt ab aquila alis timidis; singula suos hostes. Amor est mihi caussa insequendi. Me infelicem ! ne labaris prona, et vepres 515 lacerent pedes immeritos

Si qua latent, meliora putat. Fugit ocyor aurâ
Illa levi: neque ad hæc revocantis verba resistit.
Nympha, precor, Peneïa, mane: non insequor hostis.
Nympha, mane. Sic agna lupum, sic cerva leonem, 505
Sic aquilam pennâ fugiunt trepidante columbæ ;
Hostes quæque suos. Amor est mihi caussa sequendi.
Me miserum! ne prona cadas, indignave lædi
Crura secent sentes; et sim tibi causa doloris.
Aspera, quâ properas, Joca sunt. Moderatiùs, oro,
Curre, fugamque inhibe: moderatiùs insequar ipse.
Cui placeas, inquire tamen. Non incola montis,
Va ego sum pastor: non hîc armenta, gregesve
Horridus observo. Nescis, temeraria, nescis
Quem fugias: ideoque fugis. Mihi Delphica tellus,
Et Claros, et Tenedos, Pataræaque regia servit.
Jupiter est genitor. Per me quod eritque, fuitque,
Estque, patet. Per me concordant carmina nervis.
Certa quidem nostra est; nostrâ tamen una sagitta
Certior, in vacuo quæ vulnera pectore fecit.
Inventum medicina meum est; opiferque per orbem
Dicor; et herbarum subjecta potentia nobis :

Hei mihi, quòd nullis amor est medicabilis herbis ;
Nec prosunt domino, quæ prosunt omnibus, artes!
Plura locuturum timido Peneïa cursu

Fugit; cumque ipso verba imperfecta reliquit :
Tum quoque visa decens. Nudabant corpora venti,

vulnerari; et sim tibi caussa maroris. Loca quà festinas, sunt difficilia: curre, quæso, leniùs, et cohibe fugam: ipse persequar le520 niùs. Quære tamen cui

grata sis. Ego non sum monticola, non sum pas tor; non bic custodio birsutus armenta vel greges. Nescis, inconsulta, quem 525 vites: ideoque vitds. Terra Delphica, et Claros, et Tenedos, et regia Pataræa mihi paret. Jupiter pater est. Quodcunque fuit, est,

et erit, apparet per me. Per me versus consonant chordis. Nostrum quidem spiculum certum ext; attamen unum certius, quod læsit cor liberum. Medicina est reperta a me, et vocor auxiliaris per mundum; et vires plantarum nobis subjiciuntur. Hei mihi, quòd amor nullis berbis est sanabilis; neque scientia, quæ omnes, juvat magistrum! Daphne fugit cursu pavido plura dicturum ; es destituit verba incompleta cum ipso: Tum etiam visa est pulchra: aura detegebat corpus,

NOTE.

505. Sic agna.] Non minùs Phœbum Daphne fugiebat, quam agna lupum, &c.

507. Amor.] Verba sunt Phobi Daphnen fugientem sequentis.

515. Delphica.] Fuit urbs Delphi Phocidis in Achaiâ, ad Parnassum, Apollinis oraculo clarissima.

516. Claros.] Oppidum fuit Ioniæ, ubi mons et lucus Apollini sacer: itemque insula in mari Myrtoo, de quâ hîc sermonem esse voluerunt nonnulli.

Ib. Tenedos.] Insula fuit e regione Troja, in mari Ægæo.

Ib. Patareaque.] Sita fuerant Patara juxta mare Lycium in minore Asiâ, ubi delubrum

fuit Apollini sacrum oraculum fide celeberrimum.

518. Concordant.] Quia musica et lyræ in

ventor.

519. Certa quidem nostra.] Se peritum quidem sagittarium profitetur; sed Cupidinem, a quo erat percussus, peritiorem esse ait.

520. Vacuo.] Libero ab amoris affectu. 522. Herbarum.] Quia medicina inventor. Herbas autem in medicinâ potentes sol (seu Apollo) e terrâ elicit. Hinc Apollo dicitur medicinæ inventor.

526. Imperfecta.] Quæ nondum Apollo plura dicturas, absolverat.

Obviaque

et venti oppositi agitabant amictus reluctantes: et lenia flamina rejiciebant in humeros comam incomptam: et forma speciosior fuit fuga. Verùm juvenis deus non potest ampliùs profundere sua blandimenta: et pro impulsu ipsius amoris sequitur vestigia festino gressu. Quemadmodum canis Gallicus, cùm vidit leporem in campo aperto; et hic quarit rapinam pedibus, ille incolumitatem: alter similis correpturo, jam jamque credit apprehendere, et instat vestigiis porrecto rostro: alter dubitat, an sit correptus; et avellitur ipsis morsibus; et destituit rictus pertingentes. Sic deus et puella est: hic spe velox, illa metu. Qui tamen persequitur, sustentatus pennis amoris, celerior est, neque dat spatium respirandi: et instat tergo fugaci: et ventilat spiritu "capillos diffusos per collum. Illa expalluit, viribus exhaustis, et, supe

535

540,

Obviaque adversas vibrabant flamina vestes;
Et levis impexos retro dabat aura capillos;
Auctaque forma fugâ est. Sed enim non sustinet ultra 530
Perdere blanditias juvenis deus: utque movebat
Ipse amor, admisso sequitur vestigia passu.
Ut canis in vacuo leporem cùm Gallicus arvo
Vidit; et hic prædam pedibus petit, ille salutem :
Alter inhæsuro similis, jam jamque tenere
Sperat, et extento stringit vestigia rostro :
Alter in ambiguo est, an sit deprênsus; et ipsis
Morsibus eripitur; tangentiaque ora relinquit.
Sic deus, et virgo est: hic spe celer, illa timore.
Qui tamen insequitur, pennis adjutus amoris,
Ocyor est, requiemque negat: tergoque fugaci
Imminet: et crinem sparsum cervicibus afflat.
Viribus absumptis, expalluit illa; citæque
Victa labore fuge, spectans Peneïdas undas,
Fer, pater, inquit, opem, si flumina numen habetis.
[Quâ nimiùm placui, tellus, aut hisce, vel istam,
Quæ facit ut lædar, mutando perde figuram.]
Vix prece finitâ, torpor gravis alligat artus:
Mollia cinguntur tenui præcordia libro :
In frondem crines, in ramos brachia crescunt:
Pes, modò tam velox, pigris radicibus hæret :
Ora cacumen obit: remanet nitor unus in illâ.
Hanc quoque Phœbus amat: positâque in stipite dextrâ,

545

550

rata labore celeris fuge, aspiciens aquas Peneïdas, dixit, Genitor succurre, si vos fluvii`habetis aliquam potestatem. Vel hisce, o Terra, in qua nimis grata fui, vel dele formam, quæ causa est ut offendar, eam transformando. Vix absoluta oratione, gravis stupor coërcet membra: tenera viscera coarctantur subtili cortice. Capilli augentur in frondes, lacerti in ramos: Pes, modò tam celer, affixus est segnibus radicibus: fastigium habet vultus: solus splendor superest in illa. Apollo amat etiam hanc: et manu admota trunco,

Quâ nimiùm placui, mutando perde figuram.

549. Libro.] Cortice: nam ea est primaria vocis significatio; quamvis posteaquam in libris seu arborum tenuissimis corticibus scribi captuin, frequentiùs pro ipsis voluminibus usurpetur.

553. Amat.] Atque etiam Apollini dicta est laurus: ut paulo infrà,

Arbor eris certè, dixit, mea.