liber tamen ingenium magis poeticum quam cæteri fere omnes spirat. Hunc autem in modum post rosarum violarumque frigidam mentionem insistit. Forma loci superat flores: curvata tumore Regio ipsa non invenuste depingeretur, nisi eadem culpa laborasset quam in Statio notavimus, ut rem eo melius depictam putet, quo plures ducat lineas. Neque elegantiæ laudem negaverim iis ubi buxum fluctuare et post paullo lacum pallescere ait. Cæteri poetæ lacus habent dulces, gelidos, vivos, vitreos, at qui propriam eorum speciem in prospectu ruris refert ante Claudianum novi a neminem. Contra, in summi illius artificis opere frustra quæremus exempla quæ pariter lasciviunt in locorum specie referenda. Non sane quod illi defuit ingenii ubertas aut fluminum sylvarumque amor, qui quam fuerit in eo vehemens satis constat, sed quia veræ poeseos memor ad movendos aliorum affectus totum se composuit, non ad frivolam artis suæ ostentationem. Quicquid in hoc genere habet, virile est, et a Habet hanc imaginem Statius quoque: SYLV. I. 3. 65. simplex, et verecundum, nec tamen lætitia ac lumine expers. Quanam in pictura clarius elucere poterat sinus ille Africanus, quam in his Virgilii? Est in secessu longo locus: insula portum Raro autem in hæc spatia excurrit Virgilius, uno fere contentus aut duobus versibus quo regionis formam exprimat. Nequeo tamen mihi temperare quin alterum vobis exemplum proferam, quod in suo genere mihi semper visum est egregium. Italiæ oram prætervectus Æneas jam rubente Aurora Tybris adit ostia, Cum venti posuere, omnisque repente resedit EN. VII. 27. Quantas hic haberemus nugas de variis arborum et volucrum forsan et florum generibus, de remigum motu et aquarum murmure, si Ovidio aut Claudiano eadem permissa res esset! At levi quasi adumbratione facta quam in Virgilio omnia subjecta sunt oculis! atque ita subjecta ut nequaquam fabulæ obliviscamur, sed Æneam ipsum leni et placido perfusum gaudio cernamus. Flectere iter sociis, terræque advertere proras Eleganter item eandem rem interdum attigit Horatius, artem quasi dissimulans, et brevitatis studiosus. Qua pinus ingens albaque populus Lympha fugax trepidare rivo. OD. II. 3. 9. De Homero nollem in hac parte loqui, quoniam in regionis forma describenda, ejusmodi dico qualem sibi sumerent pictores, neque est frequens neque admodum felix: quanquam admirabilis illa vis animi qua viget semper, ut hæc vix desideremus efficit; et si quando in his versatur, longissime abest ab effœta illa exanimique rerum imitatione quam paulo ante diximus. Quinimo in eorum sententiam non invitus cedo, qui rura ac regiones cum venustate quadam in carminibus describere rem esse aiunt ante Augusti tempora pene ignotam-causam simul non ineptam adferentes, quod Pictores (quos Poetis fuisse duces volunt) tunc primum in hoc genus pingendi suam impenderint operam. Jam vero, ut unde egressi sumus revertamur, eadem fere in omnium externorum imitatione danda sunt præcepta, quæ valent in locorum descriptione. Infinitus prope essem si plena exempla adferrem ex Ovidio, Lucano, aliisque quorum ingenio vix unquam frænum imposuit docta et castigata simplicitas. Meminerit modo, qui hæc cupiat, quam pueriliter in diluvio exspatietur Ovidius, quam incendium b Vid. Plin. Hist. Nat. xxxv. 10. illud a Phaetonte exortum ambitiose persequatur, singula singulis adjiciens, quæ adeo non vim addunt ut priora conturbent penitus et obruant. Unum ex millibus adferam, ubi pro integra imagine dissitas tantum partes animo proponit, Æneæ navium in nymphas conversionem. Robore mollito, lignoque in corpora verso, Lina comæ molles, antennæ brachia fiunt. OVID. MET. XIV. 549. Quas habet ille ineptias de brachiis, coma, digitis, solito judicio præterit Virgilius, qui rem paucis absolvit. Delphinumque modo demersis æquora rostris Nota sunt in hoc genere Lucani vitia. Ovidio certe gravior est, et generosum magis sapit: sed poesim plane addidicit tanquam artificium quoddam, non divino munere delatum accepit. Singulas partes aliquando non infeliciter designat: hæret autem in his usque ad fastidium, et sicut cæteri qui in eo laborant suam ut fœcunditatem monstrent, mentem lectoris dimittit frigidam. Quot exiguas res ingerit in pugnam illam navalem in Tertio Pharsaliæ, haud sane vi quadam ingenii destitutam! Ista autem nimia sollicitudo a summa rerum avertit aciem, et ne aliquid desideretur confundit omnia. Iterum in sexto ejusdem carminis, asperrimum in propugnaculis certamen hac rerum enarratione conatur efficere perspicuum magis et terribilius. Nunc sude, nunc duro contraria pectora conto LUC. PHARS. VI. 174. Prope ad hæc accedit Statii densissimæ pugnæ imago. Exclusere diem telis, stant ferrea cœlo STAT. THEB. VIII. 412. Facillime poterant plura hujusmodi ex utroque poemate congeri. Aut si quis κakońλov istius exemplar adhuc perfectius requirat, adeat tempestatem illam in quinto Pharsaliæ per centum versus deductam; ubi captat fere omnia Lucanus quæ nos fugienda ducimus. 66 Sin autem pulcherrima artis exempla in hoc genere imitationis quæramus, ex eo petenda sunt, quem (ut Scaligeri verbis utar) "unum censeo scivisse, 'quid esset non ineptire." Unus profecto mihi videtur Virgilius satis perspectum habuisse, qui modus in descriptione sit servandus-quam diversæ penitus sint res totum dicere, et omnia-et quam sit animo gratum a dictis ad non dicta transire. |