Quisquis eris, paullum a turba seductior audi :
,, O bone, num ignoras? missa est a Caesare laurus
Insignem ob cladem Germanae pubis et aris
Frigidus excutitur cinis: ac iam postibus arma,
Iam chlamydes regum, iam lutea gausapa captis
Essedaque ingentesque locat Caesonia Rhenos.
Dis igitur Genioque ducis centum paria ob res
Egregie gestas induco. - Quis vetat? aude!
Vae! nisi connives! oleum artocreasque popello

Largior. An prohibes? dic clare!" "Non adeo," inquis.
Exossatus ager iuxta est. Age, si mihi nulla

55

Iam reliqua ex amitis, patruelis nulla, proneptis
Nulla manet patrui, sterilis matertera vixit,
Deque avia nihilum superest, accedo Bovillas
Clivumque ad Virbi; praesto est mihi Manius heres."
„Progenies terrae?” — „Quaere ex me, quis mihi quartus
Sit pater, haud prompte, dicam tamen. Adde etiam unum,
Unum etiam: terrae est iam filius et mihi ritu
Manius hic generis prope maior avunculus exit. —
Qui prior es, cur me in decursu lampada poscis?
Sum tibi Mercurius: venio deus huc ego, ut ille
Pingitur. An renuis? vin tu gaudere relictis?"
Deest aliquid summae.", Minui mihi: sed tibi totum est,
Quidquid id est. Ubi sit, fuge quaerere, quod mihi

>>

quondam

60

65

56. Clioumque ad Virbi] Quattuor millibus ab urbe est Virbii clivus qua iter est ad Ariciam et ad nemus Dianae, ubi Virbius colitur, id est, Hippolytus, quod bis in vitam prolatus sit. Nota autem apud Virgilium fabula est. (Aen. 7, 765. 777.) Ib. Manius] Manium dicit deformem et ignotum hominem, eo quod Maniae dicuntur indecori vultus personae, quibus pueri terrentur. 61. Qui prior es, cur me] Apud Athenas quom iuvenes ludos cursu celebrabant, qui victor esset, primus facem tollebat, deinde sequenti se tradebat et secundus tertio: similiter omnes, donec currentium, numerus impleretur.

Legarat Stadius; neu dicta repone paterna :

Fenoris accedat merces; hinc exime sumptus!"

,,Quid reliquom est?" Reliquom? nunc, nunc impen

sius unge,

Unge, puer, caules. Mihi festa luce coquatur
Urtica et fissa fumosum sinciput aure,

Ut tuus iste nepos olim satur anseris extis,
Quom morosa vago singultiet inguine vena,
Patriciae immeiat vulvae? mihi trama figurae

70

Sit reliqua, ast illi tremat omento popa venter?"

Vende animam lucro: mercare atque excute sollers
Omne latus mundi: ne sit praestantior alter
Cappadocas rigida pingues plausisse catasta:

75

Rem duplica. Feci: iam triplex, iam mihi quarto,
Iam decies redit in rugam. Depunge, ubi sistam."
Inventus, Chrysippe, tui finitor acervi.

Ib.

66.

69.

74.

77.

Staius E.
nec dicta R. Ib.
coquetur RVEM.
Est reliqua F.
Cappadoces T.

in marg. al. clausisse R.

meiat T. lucro et mercare TA. 76. nec sit V.

Ib. plausisse] V. clausisse E.
pavisse TAM. 78.

in rugas A. Iam redit in rugam decies V.
80.
depinge Omnes mei.

Ib. nec dicta r. 72. singultiat pP. 77. pavisse 79. Depinge p.

67. Fenoris accedat merces] Tractum est hoc a patribus, qui dicunt filiis suis Hoc, quod vobis lucri de fenore accessit, ad fructum, id est, ad usum vitae vobis proficiat: reliquom vero pecuniae reservate integrum. 77. Cappadocas] Gladiatores dicit. Nam apud antiquos venales gladiatores in catasta ponebantur, ut in eis possent omnia membra inspici. Vel quia Cappadoces dicerentur habere studium naturale ad falsa testimonia proferenda : qui nutriti in tormentis a pueritia, equuleum sibi facere dicuntur, ut in eo se invicem torqueant, et quom in poena perdurarent, ad falsa testimonia se bene venundarent. Ib. Pavisse] Legitur et plausisse: quoniam venales, antequam in catasta imponantur, cantant universi pariter more gentis suae. 80. Inventus, Chrysippe] Chrysippus philosophus Stoicus syllogismum owgirηv vocavit, quem per adiectionem et detractionem ex acervi frumentarii similitudine ostendit.

SULPICIAE SATIRA.

Musa, quibus numeris heroas et arma frequentas,
Fabellam permitte mihi detexere paucis:

Nam tibi secessi, tecum penetrale retractans
Consilium. Quare nec carmine curro Phalaeco
Nec trimetro iambo nec, qui pede fractus eodem
Fortiter irasci didicit duce Clazomenio.
Cetera quin etiam, quot denique milia lusi
Primaque Romanas docui contendere Graiis
Et salibus variare novis, constanter omitto;
Teque, quibus princeps et facundissima calles,
Aggredior precibus descende clientis et audi.

Dic mihi, Calliope, quidnam pater ille deorum
Cogitat? an terras et patria secula mutat?
Quasque dedit quondam, morientibus eripit artes?
Nosque iubet tacitos et iam rationis egenos
Non aliter, primo quam quom surreximus aevo,

SULPICIAE SATIRA.

5

10

15

2. pacis Heins. 4. Phalaeceus hendecasyllabus. v. c. Quoi dono lepidum novum libellum? 5. Scazon Hipponacteus v. c. ὁ μουσοποιὸς ἐνdás Iññávaš xeitai. Male Wernsd. volebat tractus; v. Huschk. ad Tib. p. 679. 6. discit Ald. Clazomenius dicitur Hipponax, quia, quum esset Ephesius, propter Athenagorae et Comae tyrannidem se contulit Clazomenas. Floruit circa Olymp. LXX. 7. quo Ald. quod Werns. coni. Reliqui quot. quae mol. lia Burm. 8. Romanos Ald. Schwarz. Romanas debetur Vineto. 10. polles dubitanter coni. Burm. Petron. c. 135. his ego callens artibus. 13. in patria Heins. Bouhier.

exhibet Ald. Nosque

Sed genus

Quid- Roma
In freta

14. maerentibus Bouh. 15. seqq. versus hoc ordine Sed virtus Non Glandibus An Ceteraque. Recte eos transposuit Douza, nisi quod v. 24. collocavit ante 23. scribens cetera quae. 15. etiam Ald. 17. procurrere Ald. procumbere debetur Pithoeo. 19. Romulique Ald. Romlique Sciopp. Remique Florent. exemplar, Remulique Douza, cuius formae aliud exemplum nullum exstat. Hinc tamen in Epigr. Cyzic. 19. 2. (Anth. Pal. I. p. 65.) pro Ρῆμόν τε ξυνῶν καὶ Ρωμύλον λεχέων Viscontius Museo Pio-Clement. 5. p. 48. Ed. Rom. legit Poμóv te čuvæv καὶ ̔Ρέμυλον λεχέων: duplici licentia. Sed quia vix inducor, ut statuam indulsisse sibi quandoque Latinos in prosodia v. Romulus, ut in Sicania cet.

Glandibus et purae rursus procumbere lymphae?
An reliquas terras conservat amicus et urbes,
Sed genus Ausonium Romique exturbat alumnos?

Quid reputemus enim? Duo sunt, quibus extulit ingens 20
Roma caput virtus belli et sapientia pacis.

Sed virtus agitata domi et socialibus armis
In freta Sicaniae et Karthaginis exiit arces
Ceteraque imperia et totum simul abstulit orbem.
Deinde, velut stadio victor qui solus Achaeo
Languet et immota secum virtute fatiscit,

25

Sic itidem Romana manus, contendere postquam
Destitit et pacem longis frenavit habenis,

Ipsa domi leges et Graia inventa retractans,
Omnia bellorum terra quaesita marique
Praemia consilio et molli ratione regebat.

30

Stabat in his; neque enim poterat constare sine ipsis:

Nunc igitur, qui res Romanas imperat inter,
Non trabe, sed tergo prolapsus et ingluvie albus,
Et studia et sapiens hominum nomenque genusque
Omnia abire foras atque Urbe excedere iussit.
Quid facimus? Graios hominumque reliquimus urbes,
Ut Romana foret magis his instructa magistris :

35

40

malui edere ex Vineti emend. Romique; v. Fest. in Romam et Serv. ad Aen. 1, 277. v. Burm. 25. studio Ald. 26. emota Burm. coni. Ib. facessit Ald. prob. Wernsd. 34. Apud Virg. Aen. 1, 276. verba sunt Iovis ad Venerein. Pro aut C. H. A. in Observatt. Misc. 6, 2, p. 367. proposuit haud, Bouh. at: sed aut interdum habet fere negandi vim, alioquin. 35. inferat Ald. 36. tabe Ald. Proverbium graecum οὐκ ἀπὸ δοκοῦ ἔπεσεν, ἀλλ' ἀπ' ovov (= ȧлò vov) Aristoph. Nub. 1273. miro modo vertit; sed prorsus ridicule interpretes cogitarunt de trabe caelesti i. e. si diis placet, Olympo. Cfr. Gronov. Diatr. p. 389. H. Nuper Beier ad Cic. de Off. 1. p. 193. tentabat: qui rem Romanam in perniciem infert Non trubs, sed tergo prolapsus et ingluvie anguis. Cfr. Plin. Paneg. c. 48. de Domitiano: femineus pallor in corpore; in ore impudentia multo rubore suffusa. 38. v. Suet. Dom. 10. Gell. 15, 11. 39. relinquimus Ald. reliquimus est a Pithoeo. Burm. coni. Quid facimus Graii? dominamne relinquimus urbem? Ne Romana foret manus Anon. Graiorum hominumne reliquimus, ut Graius homo Lucret. 1, 67. Veram duco Monardi V. C. explicationem : „Que faisons-nous? (nos Romani?) quelle est notre inconséquence? Lorsque nous avons soumis la Grèce par la force des armes, nous avons laissé subsister ses villes, ses lois, ses sciences, afin qu'elle pút fournir à Rome des savans et des philosophes, et maintenant ces hommes utiles sont Eclogae Poët. Lat. 15

Nunc Capitolino veluti turbante Camillo
Ensibus et trutina Galli fugere relicta,`
Sic nostri palare senes dicuntur et ipsi
Ut ferale suos onus exstirpare libellos.
Ergo Numantinus Libycusque erravit in isto
Scipio, qui Rhodio crevit formante magistro,
Ceteraque illa manus bello fecunda secundo,
Quos inter prisci sententia dia Catonis
Scire adeo magni fecisset utrumne secundis,
An magis adversis staret Romana propago?

Scilicet adversis: nam quom defendier armis

Suadet amor patriae et captiva penatibus uxor,

45

50

Convenit, ut vespis, quarum domus arce Monetae,
Turba rigens strictis per lutea corpora telis.
Ast ubi apes secura redit, oblita favorum
Plebs patresque una somno moriuntur obeso.
Romulidarum igitur longa et gravis exitium pax.
Hoc fabella modo pausam facit. Optima posthac
Musa, velim moneas, sine qua mihi nulla voluptas
+Vivere, uti quondam Smyrnalibus peribat,
Nunc itidem migrare velit vel denique quidvis,
Ut Dea, quaere aliud: tantum Romana Caleno
Moenia, iucundos pariterque tuere Sabinos.
Haec ego: tum paucis Dea me dignarier infit:
„Pone metus aequos, cultrix mea. Summa tyranno
Haec instant odia et nostro periturus honore est:
Nam laureta Numae fontesque habitamus eosdem
Et comite Egeria ridemus inania coepta."

55

60

65

Vive, vale; manet hunc pulchrum sua fama dolorem:
Musarum spondet chorus et Romanus Apollo.

70

condamnés à l'exil." (La Satire de Sulpicia traduite en vers français avec des notes par Ch. Monard. Paris 1816. 8. p. 51.) 41. 42. Non Ald. Ib. Capitolinis Mercibus Bouh. Ensibus Ald. alii Lancibus. 43. palare suspectum erat Bouhierio, qui suspicabatur fugitare, sed propius ad Codd. scripturam accederet pavitare. 44. suo sonus Ald. Ib. exsecrare C. H. A. exportare Schwarz. Burm. coni. 46. Rhodio Ald. intelligitur Panaetius Rhodius: Male Schwarz Rudio i. e. Ennio. 47. Ceteraque Ald. Cetera et Burm. Wernsd. (bello fecunda foecunda Ald.) secundo, i. e. quae in bella prospere gerenda semper succrescebat. Ita Liv. 5, 49. artem belli, secundum suis; secundissima proelia Caesar B. G. 7, 62. et secundius proelium dixit ib. 2, 9. Sulpicia imitata est illud Horatii Od. 4, 4, 45. Post hoc secundis usque Jaboribus Romana pubes crevit.

Alii cum Wernsd. facunda legentes expo