Adspicit accensum, nec tantos sustinet æstus;
Ferventesque auras, velut e fornace profundâ,
Ore trahit, currusque suos candescere sentit; 230
Et neque jam cineres ejectatumque favillam
Ferre potest, calidoque involvitur undique fumo.
Quòque eat, aut ubi sit, piceâ caligine tectus,
Nescit, et arbitrio volucrum raptatur equorum.
Sanguine tum credunt in corpora summa vocato 235
Æthiopum populos nigrum traxisse colorem.
Tum facta est Libye, raptis humoribus æstu,
Arida; tum Nymphæ passis fontesque lacusque
Deflevere comis. Quærit Boeotia Dircen,
Argos Amymonen, Ephyre Pirenidas undas. 240
Nec sortita loco distantes flumina ripas
Tuta manent; mediis Tanaïs fumavit in undis,
Peneosque senex Teuthranteusque Caïcus
Et celer Ismenos cum Psophaïco Erymantho,
Arsurusque iterum Xanthus flavusque Lycormas, 245
Quique recurvatis ludit Mæandros in undis,
Mygdoniusque Melas et Tænarius Eurotas;
Arsit et Euphrates Babylonius, arsit Orontes,
Thermodonque citus Gangesque et Phasis et Ister;
Estuat Alpheos, ripa Spercheïdes ardent; 250
Quodque suo Tagus amne vehit, fluit ignibus, aurum;
Et, quæ
Mæonias celebrârant carmine ripas,
Flumineæ volucres medio caluêre Caÿstro.
Nilus in extremum fugit perterritus orbem,
Occuluitque caput, quod adhuc latet: ostia septem
Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles.
Fors eadem Ismarios, Hebrum cum Strymone siccat,
Hesperiosqueamnes, Rhenum Rhodanumque Padum-
Cuique fuit rerum promissa potentia, Thybrin. [que,
Dissilit omne solum ; penetratque in Tartara rimis
Lumen, et infernum terret cum conjuge regem; 261
Et mare contrahitur; siccæque est campus arenæ,
Quod modò pontus erat; quosque altum texerat
Exsistunt montes et sparsas Cycladas augent. [æquor,
Ima petunt pisces, nec se super æquora curvi 265
Tollere consuetas audent delphines in auras.
Corpora phocarum summo resupina profundo
Exanimata jacent; ipsum quòque Nerea fama est
Doridaque et natas tepidis latuisse sub antris.
Ter Neptunus aquis cum torvo brachia vultu 270
Exserere ausus erat: ter non tulit aëris æstus.
Alma tamen Tellus, ut erat circumdata ponto,
Inter aquas pelagi contractosque undique fontes,
Qui se condiderant in opacæ viscera matris,
Sustulit omniferos collo tenus arida vultus,
Opposuitque manum fronti; magnoque tremore
Omnia concutiens paulùm subsedit; et infrà,
Quàm solet esse, fuit; siccâque ita voce locuta est;
Si placet hoc, meruique, quid ô tua fulmina cessant,
Summe Deûm? liceat perituræ viribus ignis, 280
Igne perire tuo clademque auctore levare.
Vix equidem fauces hæc ipsa in verba resolvo;
Presserat ora vapor; tostos en adspice crines,
Inque oculis tantum, tantum super ora favillæ.
Hosne mihi fructus, hunc fertilitatis honorem 285
Officiique refers, quòd adunci vulnera aratri
Rastrorumque fero, totoque exerceor anno?
Quòd pecori frondes, alimentaque mitia, fruges,
Humano generi, vobis quòd thura ministro?
Sed tamen exitium fac me meruisse: quid undæ, 290
Quid meruit frater? cur illi tradita sorte
Equora decrescunt et ab æthere longiùs absunt?
Quòd si nec fratris, nec te mea gratia tangit;
At cœli miserere tui. Circumspice utrumque;
Fumat uterque polus; quos si vitiaverit ignis, 295
Atria vestra ruent. Atlas en ipsi laborat,
Vixque suis humeris candentem sustinet axem.
Si freta, si terræ pereunt, si regia cœli;
In Chaos antiquum confundimur. Eripe flammis,
Si quid adhuc superest, et rerum consule summæ. 300
Dixerat hæc Tellus; neque enim tolerare vaporem
Ulteriùs potuit, nec dicere plura; suumque
Retulit os in se propioraque Manibus antra.
At pater omnipotens Superos testatus et ipsum, Qui dederat currus, nisi opem ferat, omnia fato 305 Interitura gravi, summam petit arduus arcem, Unde solet latis nubes inducere terris;
Unde movet tonitrus, vibrataque fulmina jactat.
Sed neque, quas posset terris inducere, nubes
Tunc habuit, nec, quos cœlo demitteret, imbres. 310
Intonat, et dextrâ libratum fulmen ab aure
Misit in aurigam, pariterque animâque rotisque
Expulit, et sævis compescuit ignibus ignes.
Consternantur equi, et saltu in contraria facto
Colla jugo eripiunt, abruptaque lora relinquunt. 315
Illic frena jacent, illic temone revulsus
Axis, in hac radii fractarum parte rotarum;
Sparsaque sunt latè laceri vestigia currûs.
At Phaethon, rutilos flammâ populante capillos,
Volvitur in præceps, longoque per aëra tractu 320
Fertur; ut interdum de cœlo stella sereno,
Etsi non cecidit, potuit cecidisse videri.
Quem procul a patrià diverso maximus orbe
Excipit Eridanus, fumantiaque abluit ora.
FAB. II.-THE SISTERS OF PHAETHON. NAIDES Hesperiæ trifidâ fumantia flammâ Corpora dant tumulo, signantque hoc carmine saxum:
Hic situs est Phaethon, currûs auriga paterni;
Quem si non tenuit, magnis tamen excidit ausis.
Nam pater obductos, luctu miserabilis ægro,
Condiderat vultus; et, si modò credimus, unum
Isse diem sine Sole ferunt: incendia lumen
Præbebant; aliquisque malo fuit usus in illo.
At Clymene, postquam dixit quæcumque fuerunt
In tantis dicenda malis; lugubris et amens
Et laniata sinus totum percensuit orbem;
Exanimesque artus primò, mox ossa requirens,
Reperit ossa tamen peregrinâ condita ripâ,
Incubuitque loco; nomenque in marmore lectum
Perfudit lacrimis et aperto pectore fovit.
Nec minùs Heliades fletus et, inania morti
Munera, dant lacrimas; et cæsæ pectora palmis
Non auditurum miseras Phaëthonta querelas
Nocte dieque vocant; adsternunturque sepulcro.
Luna quater junctis implêrat cornibus orbem: 20
Illæ more suo, nam morem fecerat usus,
Plangorem dederant. E quis Phaethusa sororum
Maxima, quum vellet terræ procumbere, questa est
Diriguisse pedes; ad quam conata venire
Candida Lampetie, subitâ radice retenta est. 25
Tertia, quum crinem manibus laniare pararet,
Avellit frondes; hæc stipite crura teneri,
Illa dolet fieri longos sua brachia ramos.
Dumque ea mirantur, complectitur inguina cortex, Perque gradus uterum pectusque humerosque ma30
Ambit, et exstabant tantum ora vocantia matrem.
Quid faciat mater, nisi, quò trahat impetus illam,
Huc eat atque illuc, et, dum licet, oscula jungat?
Non satis est: truncis avellere corpora tentat,
Et teneros manibus ramos abrumpere; at inde 35
Sanguineæ manant tanquam de vulnere guttæ.
Parce, precor, mater, quæcumque est saucia, clamat;
Parce, precor: nostrum laniatur in arbore corpus.
Jamque vale. Cortex in verba novissima venit.
Inde fluunt lacrimæ, stillataque Sole rigescunt 40
De ramis electra novis; quæ lucidus amnis
Excipit, et nuribus mittit gestanda Latinis.
ADFUIT huic monstro proles Stheneleïa Cycnus,
Qui tibi materno quàmvis a sanguine junctus,
Mente tamen, Phaethon, propior fuit. Ille relicto,
Nam Ligurum populos et magnas rexerat urbes,
Imperio ripas virides amnemque querelis
Eridanum implêrat silvamque sororibus auctam :
Quum vox est tenuata viro, canæque capillos
Dissimulant plumæ, collumque a pectore longum
Porrigitur, digitosque ligat junctura rubentes;
Penna latus vestit; tenet os sine acumine rostrum: 10
Fit nova Cycnus avis, nec se cœloque Jovique
Credit, ut injustè missi memor ignis ab illo:
Stagna petit patulosque lacus, ignemque perosus,
Quæ colat, elegit contraria flumina flammis.
Squalidus interea genitor Phaëthontis et expers 15
Ipse sui decoris, qualis, quum deficit orbem,
Esse solet, lucemque odit seque ipse diemque,
Datque animum in luctus, et luctibus adjicit iram
Officiumque negat mundo. Satis, inquit, ab ævi
Sors mea principiis fuit irrequieta; pigetque
Actorum sine fine mihi, sine honore, laborum.
Quilibet alter agat portantes lumina currus.
Si nemo est, omnesque Dei non posse fatentur;
Ipse agat; ut saltem, dum nostras tentat habenas,
|