Seu libeat curvo brevius convertere gyro; 95 orbem minore spatio arctius contendere? Quisnam major aptius, quam tu, possit celeri funda notatos scopos ferire, sive cupiat scuto dextram, sive sinistram partem defendere, undecumque longæ hastæ violentia feratur? Insuper statim atque acce maj. min. Bartol. et vulgg. directo contendere passu; H. Voss. dedit ex ingenio, directo propellere cursu; Reg. Guelf. 3. Witt. 1. 2. Berol. 1. novem ap. Stat. habent etiam cursu, quod primum receptum in Ald. 2.-94 Seu liceat Berol. 2. Nunc libeat Exc. Pocc. et Perr. cum Vatt. Heins. 1. 2. probante Handio in Gron. Diatr. Stat. tom. I. p. 472. Vulgata Seu, i. e. vel si, solicitari non debet.' Bach. Pro curvo Ayrman. malebat parvo; in nonnullis codd. torro, unde idem Bach conj. torto: cf. Ovid. Am. i. 14. 26. Rem. 186. Cæs. B. G. IV. 33. melius Witt. 1. 2. unus Broukh. Exc. Perr. Beroll. 1. 3. Angll. 2. 3. 4. lerius unus Stat. brevius Guelff. 2. 3. Berol. 2. duo Stat. duo Broukh. Vatt. Heins. 1. 2. Voss. 1. 2. Bern. Vindob. Monac. ed. pr. maj. Venet. 2. et Rheg. melius contendere ed. pr. min. Bartol. Venett. cum Comment. Cyll. et Aldd. brevius contendere cod. Lips. et Par. contendere habent etiam Beroll. 1. 2. 3. Guelff. Corv. Reg. &c. Broukh. emendavit compellere, quod nunc Voss. 1. 2. Vindob. Bern. et Monac. exhibent, et Heyn, ceterique recentt. edd. servant. Crusius in Prob, Crit. 26. legebat, Seu libeat cursum medio convertere gyro. 'Ex his nil verum est, nisi convertere. Hoc tenendum.' Huschk. Cf. Sil. Ital. IX. 644. Tacit. Germ. cap. 6. et Cic. de Cynosura Acad. 11. 20.-95 Ex omnibus Sæculi xv. edd. una Bartol. an. 1472. (quam nonnulli falso putant eandem esse cum ejusdem anni ed. pr. min.) nostram hodieque comprobatam habet lectionem; hanc etiam, quam reposuit Scal. et reduxit Heyn. testantur Beroll. 1. 2. 3. Exc. Perr. Witt. 1. 2. Broukh. 2. 3. Laud. nonnulli Stat. Corv. Guelff. 2. 3. Reg. Cuj. Dat. Angll. 3. 4. 5. Par. Monac. Bern. Ask. alii. Ed. pr. maj. anni ejusdem, Venet. 2. et Rheg. habent Pervia seu quis; et sic codd. Lips. aliquot Stat. et Angl. 1. At ed. pr. min. ed. Lips. ap. Heyn. &c. Pervia seu quos: Vicent. Brix. Venett. 1487. 1491. ut et in Broukh. 1. Parma seu quis; sed Venet. 1493. Parva seu quis. Voces Parma et Pervia vix in codd. dignosci possunt, propter similitudinem Longobardicorum characterum a et e, et m et ri. Quis parmam seu Rom. Devia seu quis Rheg. ap. Broukh. Seu parma quis Vatt. Heins. 1. 2. et Vat. Ursini; Parma seu quos alii ap. Stat. et vulgg, ante Broukh. scil. Aldd. Mur. Stat. Plantt. Gryph. et Gebh. Verum Broukh. ut in libello Varr. multa turbavit, ita in contextu omnia corrupit probata hac Heinsii scriptura, Quid, parma seu dextra velis,...(Sive hac...hasta) An prior,....funda?-96 Cod. Lips. Par. Beroll. 1. 2. 3. Witt. ì. 2. Broukh. 1. 2. 3. Colb. omnes Guelff. Corv. Reg. Stat. edd. pr. maj. min. Bartol. Venet. 2. Brix. Rheg. Vicent. Rom. Lips. &c. grandis venit; Scal. ex suis reposuit veniat gravis, quod nunc exhibent Voss. 1. et Ask. grandem vehat legit Ayrman. in Vita Tibulli § 29.—97 Amplius plerique ap. Stat. et sic Ald. 2. et, quæ ab NOTE 94 Curvo convertere gyro] Equum in orbem flectere et circumagere primi docuere Lapithæ, ut ait Virgil. Georg. III. 'Fræna Pelethronii Lapithæ gyrosque dedere Impositi dorso, atque equitem docuere sub armis Insultare solo, et gressus glomerare superbos.' Illud exercitii genus egregie expressit Manil. lib. v. 'flectere equorum Prævalidas vires, et torto stringere gyro.' Vide etiam Lucan. Paneg. ad Pison, Jam, simul audacis veniunt certamina Martis, 100 dunt prælia Martis intrepidi, et exercitus inter sese instituunt collatis signis confligere: tunc facile tibi est formam certaminis ordinare; sive conveniat, ut cohortes stent in aciem quadratam, quo recta series æqualibus frontibus extendatur; sive hac pendent, edd. Eminus Ayrman. I. c. An prior Broukh. e conj. Heinsii; Aptior Scal. 1. in corrigend. ad calcem seu signata velit Beroll. 1.3. Reg. aut signata velit Witt. 1. 2. unus Broukh. Colb. Dat. et Angll. 3. 4. aut signata velis Land. aut signata cito ed. Lips. ap. Heyn.-98 Cod. Lips. Par. Berol. 2. Guelff. 2. 3. Colb. Exc. Pocc. Statiani, Vat. Heins. 2. Angll. 1. 5. ed. pr. maj. min. Bartol. Lips. Vicent. et Rheg. venient; Beroll. 1. 3. Angl. 2. et ed. Rom. veniunt; quod reposuit Broukhusius; Scal, veniant: unus ap. Voss. discrimina.-99 Cod. Lips. Beroll. 1. 2. 3. Par. Corv. Guelff. 2. 3. aliique, cum edd. pr. maj. min. Bartol. Vicent. Rheg. &c. parent; unus Broukh. parant; hoc dedit Broukh. illud Scal. acres pro acies Berol. 3. contendere signis cod. Lips. consurgere signis Goth.-100 Tum Witt. 1. 2. Beroll. 1. 3. unus Broukh. Angll. 3. 4. Reg. Brix. et Venett. 1491. 1493. defit reposuit Broukh. ex suo tertio, uno Stat. et Vat. Heins. 1. quibus accedit Voss. 5. Sed cf. Sil. Ital. VII. 497. Rubink. ad Rutil. Lup. p. 132. et Cort. ad Sall. Jug. cap. 110. Abest hic etiam versus a cod. Lips.-101 Ed. pr. min. facies pro acies: Schelius in Diss. Polyb. cap. 11. ita hunc versum laudat, Seu sit opus, acies quadratum sistat in agmen: Bartol. habet, quod conj. Huschk. consistere in agmen: in Guelff. 1. 4. et ed. Rom. legitur in orbem: verbum agmen est in Reg. in litura.-102 Rectus inæquatis Beroll. 1. 3. Witt. 1. 2. Broukh. 1. 2. 3. Colb. Statiani, Angl. 2. multi alii, cum Venet. 2. Brix. Rheg. ap. Broukh. Venett. 1487. 1491. 1493. et vulgg. inde ab Ald. 2. inæquatis Passer. idem cum æquatis esse contendit: in æquatis divisim exhibent Berol. 2. Guelff. 1. 4. edd. pr. maj. min. Rom. Vicent. et Rheg. ap. Heyn. an æquatis Vat. Heins. 2. Colot. Par. Bartol. et Ald. 1. ut æquatis etiam in Vet. Heins. 2. Colot. Monac. et Bern. Pro decurrat Exc. Perr. et Pocc. Vat. Heins. 2. Colot. cum aliis, habent seu currat; Reg. Beroll. 1. 3. Witt. 1. 2. Vat. Heins. 1. Colot. et Rom. concurrat; Colb. consistat; Berol.2. decurrit fontibus ; cod. Lips. Par. Angl.5. &c. decurrat.— NOTE 98 Certamina Martis] Mars Deus belli præses, alio nomine dicitur Gradivus. Eodem quo Tibullus sensu Virgil. dixit Æn. XII. 790. Assistunt contra, certamine Martis anheli.' 99 Adversis concurrere signis] Acie directa pugnare. Lucan. lib. 1. 7. 'Infestisque obvia signis Signa, pares aquilas, et pila minantia pilis.' Tria sunt genera signorum militarium ex Veget. lib. I. cap. 5. vocalia, semivocalia, et muta. Vocalia signa sunt, quæ voce humana dantur a Ducibus, ut, Apollo, Victoria, Palma : Gallice, le mot. Semivocalia, quæ dantur per tubam, buccinam, aut tympanum, &c. Muta sunt, quæ non percipiuntur auribus, sed referuntur ad oculos, ut, Aquilæ, Aper, Leo, Dracones, Lilia, Vexilla, &c. 100 Faciem pugnæ] Forma, modus, et prospectus totius exercitus dicitur facies, seu ordinatio antequam manns conserantur. Dixit etiam Virgil. Æn. ' armorum facies,' et Æn. v. * maris facies.' II. Seu libeat duplici sejunctim cernere Marte, 105 placeat separatum seu commistum conspicere Martem, et quomodo miles dexter sinistrum, et lævus dextrum tueatur, et sit duplicis casus duplex victoria. Sed versus mei non vagantur per incertas virtutes. Bellis enim comprobata refero. Testis est mihi generosus Iapydiæ debellatæ miles; testis etiam est dolosus Panno 103 Seu libeat duplicem seu vinctum c. Martem Beroll. 1. 2. 3. alii, cum edd. pr. maj. min. Bartol. Venet. 2. Brix. Vicent. et Rheg. sic in Par. cod. Lips. aliis; nisi quod Par. ut est in Ald. 2. Scal. et vulgg. ante Broukh, habet seu junctum, et in codd. nihil interest inter hoc et illud, ut sæpe demonstravimus; et cod. Lips. cum Angl. 2. ed. Lips. aliisque, seu victum, quod etiam legi possit (seu victum) seu vinctum; sive, (seu jūctum) seu junctum; sive, sejunctum, quod exhibent Witt. 1. et Angl. 4. Codex Regius exhibet seu junctim, i. e. seu jūctim, quod, si apiculus abesset, idem foret in codd. cum sejunctim: sic ex Marte, vel Martem, fit Marte; hinc vox duplici facile corruptum erat in duplicem. Salmasius de Re Milit. Rom. cap. 7. nostram restituit lectionem. Ita pereunt conj. Heins. Seu libeat duplici seu juncto cernere Marte; vel, Seu libeat duplici sejunctum cernere Marte; vel, Seu subeat duplici sejunctum cernere Marte; et Crasii in Prob. Crit. cap. 26. Seu libeat, duplicent, seu jungant cornua Martem, quam intelligere se negat Heyn.-104 Dextraque uti....sinistra Beroll. 1. 2. Dextraque ut lexum Berol. 3. cod. Lips. Par. Reg. edd. pr. maj. min. Bartol. Lips. ap. Heyn. et Ald. 2. Dexterque ut Angl. 5. Statiani, Guelff. 2. 3. et Rom. dexteramque sinister in eadem; dextrumque sinister Reg. Guelff. 2. 3. Berol. 3. cod. Lips. Par. alii: Dexter uti ex Cuj. suisque Exc. restituit Scal. et sic Vat. Heins. 1. Colot. et Voss. 5.--105 Hic versus abest a Berol. 2. gemini....casus Beroll. 1. 3. Par. cod. Lips. Guelff. 2. 3. alii, cum edd. pr. maj. min. Bartol. Venet. 2. Brix. Rheg. Vicent. Venet. 1500. Aldd. &c. ante Broukh. gemmis v. casus Venett. 1491. 1520. geminis v. casus Guelff. 1. 4. geminis v. caussis legebat Crusius. At receptam primum a Broukh. lectionem confirmant Colb. Sfort. ap. Stat. Exc. Colot. Voss. 3. et Rom.-108 Par. Berol. 1. a marg. ed. pr. min. Bartol. et Ald. 1. iapigiæ; in nonnullis exemplaribus Ald. 1. etiam inpigia, forsan operarum culpa: iapygia ed. pr. maj. et Rheg. yapigia Berol. 2. iazygia Guelf. 3. iapidia Witt. 1. 2. Exc. Pocc. duo NOTE 105 Duplex geminis victoria castris [gemini...casus] Eventum prælii vocat 'casum.' Est enim casus, cum id quod ita vel ita accidit, aliter evenire potuit; quia nempe ex arbitrio pendet fortunæ. Victoriæ vero spem maxime in duplici facie pugnæ dicit Tibullus esse positam. Sed est, meo judicio, 'periculosæ plenum opus aleæ.' 108 Fortis lapydiæ miles] Iapydia, cujus incolæ Japydes Ptolemæo, Ia podes Straboni lib. VII. dicuntur, Illyriæ seu Illyrici regio est ad fontes fluvii Timavi sita, quam nonnulli volunt nunc vocari Istriam. Alii volunt eam regionem olim vocatam etiam fuisse Valeriam, nunc vero Croatiam. Iapydes cum sese undequaque extenderent, latrociniisque invalescerent, ab Augusto Cæsare, duce Messala, debellati sunt; ut cum Tibullo nostro Appianus Alexandri Pannonius, gelidas passim disjectus in Alpes ; 110 nius nivosas per Alpes huc illuc dispersus: testis quoque est inops ille genitus in bello Stat. Dat. Vat. Heins. 1. Guelff. 1.2.4. Brix. Vicent. et Venett. 1487. 1491. 1493. 1500. 1520. Ald. 2. Scal. 1. &c. iadipia Berol. 1. a m. pr. iapeie cod. Lips. hiapiglia Reg. Iapides Rom. Iapodes in aliis: Iapydia Florent. Sfort. et Berol. 3. Hæc vera scriptura est. Vide Drakenb. ad Liv. XLIII. 5. 3. et Reimar. ad Dion. XLIX. 34. Strab. 'Iamudía.-109 Lect. nostram servant omnes codd. Cf. Eleg. ad Liviam vs. 390. Mentio Salassorum gentis Inal. pinæ in citeriori Gallia cur non facta sit, cum inter populos ab Augusto ejusque ducibus domitos potissimum memorentur, mirantur Ayrmann. et H. Voss. (Vide Suet. Aug. 21. Eutrop. VII. 9.) Ille tentat, passim et disjectus; ut sit, Salassus a natura in Alpes disjectus; pro, qui passim Alpes incoluerit. Nimis obscurum et contrarium voci disjectus. H. Voss. in textum importavit Pannonius, gelidaque Salassus tectus ab Alpe, improbantibus Bach et Husclik. Nam præpositio ab' vela' post verba tegi,' protegi,'' defendi,' &c. notionem præp. " contra' accipit. Cf. Liv. vII. 6. Cæs. B. C. II. 9. III. 26. et Tursel. de Part. p. 13.-110 Testis et Hirpinis Beroll. 1. 3. Reg. a marg. Witt. 2. et Angl. 3. et Arpinis cod. Lips. Berol. 3. Reg. a marg. Par. Witt. I. Broukh. 1. Laud. Vat. ap. Stat. alter ejusdem, Angll. 1. 2. 4. 5. ed. pr. min. et Bartol. et Alpinis unns Stat. Reg. unus Broukh. Colb. Florent. et Sfort. in Alpinis Vat. Heins. 1. 2. ed. pr. maj. Vicent. Venet. 2. et Rheg. et Aprinis unus Broukh. Arupinus Guelff. 1. 4. Brix. cum aliis edd. ante Scal. quod cum Cant. et H. Voss. suadente id Strabone, qui 'Apovivos dicit, reposuit Bach. Harapinus Vat. Ursini; et Hyrpinas Scal. rec. et Arapinis unus Stat. Arupinis Cuj. Arupinas malebat Scal. forma, ut Vossius monet, insolita. Pro armis NOTÆ nus et Strabo Geograph. lib. iv. referunt. Iapydum civitates loco laudato numerat Strabo, inter quas Metulum, Arupinum seu Arupenum, Monettium, et Vendrum ponit. Fallax Pannonius] Pannonii infidi, rebelles, et fœdifragi, quia nempe fidem datam frangunt, facileque post deditionem rebellant. De populis Pannoniorum et Pannonia agunt pluribus Strabo Geograph. lib. vit. Plin. lib. III. cap. 25. et Appian. de Illyrico, Dio. lib. XLIX. LIV. et LV. Sueton. in Augusto, cap. 21. et in Tiberio cap. 9. et 20. Duplex autem est Pannonia, superior et inferior. Pannonia superior ab occasu Norico, a septemtrione Germania et Istro terminatur; ab oriente habet Pannoniam inferiorem, a meridie Illyrium. Hæc autem Pannoniæ pars hodie Austria, Stiria, Carinthia, et Carniola dicitur, caput habens Vien. nam, urbem celeberrimam ad Danubium sitam. Pannonia vero inferior, quam totam hodie Hungaria occupat, habet a Borea Germaniam et Danubium, ab occasu Pannoniam superiorem, a meridie Liburniam seu Illyricum, ab ortu Mœsiam, quæ nunc Servia et Bulgaria dicitur. 109 Alpes] Montes altissimi Galliam inter et Italiam, quam claudunt a mari infero ad mare superum, qui perpetuis nivibus albescunt. 110 Testis Arupinas pauper] Arupinum, sive Arupenum, urbs est Iapydum, quam expugnavit Messala; nbi natum quendam hominem ait Tibullus infimo et pauperrimo loco, qui tamen annosior et senior omnia durissima fortissime perferebat. Quem si quis videat vetus ut non fregerit ætas, Ipse tamen velox celerem super edere corpus Gaudet equum, validisque sedens moderatur habenis. 115 Arupino, quem si aliquis conspiciat quomodo longa series annorum non debilitarit, minus admiretur tria sæcula Pyliæ laudis. Quamvis enim ex quo senex ille diuturna vita tempora percurrit, Titan centum annos fertiles redintegraverit; attamen ipse expeditus audet in equum citatum corpus injicere, et in eo firmis retinaculis insidet, nonnulli habent arvis, ut Broukh. 1. 2. 3. Colb. Vat. Heins. 1. Colot. unus Stat. et Rom. In marg. Rheg. ap. Huschk. inter alia hæc leguntur, 'Natus ad militem Romanum Messallæ ducis referendum videtur. Lego, Testis inulpinis te præside (principe) natus.... Melius, Testis in Alpinis (h. e. Italicis) duce te veteranus in armis....puero te natus.' Ayrmann. legeret, Arupinis.,..in arvis. Quod si vera lectio est Arupinus, nihil obstat, quo minus versum ita constituamus, Testis Arupinus pauper sed natus in armis.' Huschk.-112 Abest vox Pylie a cod. Lips. pro fame in Goth. extat vita. Post hunc versum in nonnullis libris, scil. in Dat. Berol. 2. Angll. 4. 5. Witt. 1. 2. Guarn. Vat. ap. Stat. alio ejusdem, cum ed. pr. min. Bartol. Mur. Stat. Gryph. Basil. et Vulp. 1. legitur hic, Namque senex longæ peragit dum sæcula vitæ; in Corv. Namque senex longa spargit dum secula famæ. Hunc versum Editores veteres non admiserunt; certe abest ab ed. pr. maj. Venet. 2. Brix. Rheg. Rom. Vicent. Venett. 1487. 1491. 1493. 1500. 1520. et Ald. 1. ex ed. pr. min. venisse videtur in Ald. 2. Omisit iterum Scaliger, probantibus Broukh. Vulp. et Heyn. Vidit etiam H. Voss. non posse versum admitti, nisi correctum. Igitur substituit tempora vita. Huschkio spurius videtur.-113 Tres libri Phabus pro Titan: Par. renoverat, cui simillimum est revoverat in Angl. 4. renovaverat habent Beroll. 1. 2. 3. Guelf. 3. Witt. 1. 2. unus Broukh. Colb. plerique Stat. Dat. Angll. 1. 2. 3. 5. ed. pr. maj. Venet. 2. Rheg. et Vicent. renovaverit cod. Lips. Guelff. 1. 4. tres ap. Voss. ed, pr. min. Bartol. Venett. 1487. 1491. 1493. 1500. 1520. Aldd. Gryph. Mur. Stat. Scal. Broukh. Vulp. Heyn. Voss. &c. revocaverat Guelf. 2. Laud. unus Stat. Vat. Heins. 1. Vat. Ursini; revocaverit Angl. 2. Florent. et Goth. et sic Wund. in ed. 1. Lips. 1812. et Bach. id etiam Heyn. probasse videtur. Cf. Ovid. Met. vi. 439. Propert. 1. 15. 25. Sil. Iv. 15. Lucan. 1. 599. Gronov. Obss. 11. 9. Feam in Proëm. Horat. p. XVII. et Senec. Ep. 93. Solennis autem est librariorum permutatio verborum renovare' et revocare.' Vide Oudend. ad Lucan. IV. 204. et Kuin. ad Propert. III. 12. 35. Ceterum intellige quamvis.'-115 Audet Beroll. 1. 2. 3. Par. cod. Lips. Guelff. Corv. Reg. Statiani, omnes Broukh, et Heins. edd. pr. maj. min. Bartol. &c. omnes; Gaudet ex emend. Heins. receperunt Broukh. et Bauer. et hoc testantur Ask. et Goth. non Berol. 1. ut H. Voss. et Wund. falso nuntiant. validusque Broukh. 1. 2. duo Stat. Angl. 2. Guelf. 3. Berol. 2. cod. Lips. et unus H. Voss. Audet equum: validisque sedet moderatur NOTE 112 Pyliæ fama] Gloriæ, laudis Nestoreæ. De Pylo Nestoris patria in Peloponneso jam supra pluribus egimus. Celebratur autem Nestor non tantum propter sapientiam, fortitudinem, ceterasque virtutes, quibus excelluit, sed propter ætatis diuturniDelph. et Var. Clus. tatem, utpote qui per tria sæcula vitam produxisse dicatur. 113 Titan] Sol, de quo jam supra. 114 Ipse tamen velox] Significat Poëta, quod licet ille senex et pauper, effœtus jam esset propter annorum ingentem numerum; facile ta Tibul. U |