par aut eadem nocturnæ forma Dianæ Esse potest unquam semperque hodierna sequente, Si crescit, minor est; major, si contrahit orbem. Quid? non in species succedere quatuor annum Adspicis, ætatis peragentem imitamina nostræ ? Nam tener, et lactens, puerique simillimus ævo Vere novo est. Tunc herba nitens, et roboris expers Turget, et insolida est, et spe delectat agrestem. Oinnia tum florent ; florumque coloribus almus Ridet ager: neque adhuc virtus in frondibus ulla est. Transit in statem, post Ver, robustior Annus: Fitque valens juvenis: neque enim robustior ætas Ulla, nec uberior, nec, quæ magis æstuet, ulla est. Excipit Autumnus, posito fervore juventæ Maturus, mitisque, inter juvenemque senemque Temperie medius, sparsis per tempora canis. Inde senilis Hiems tremulo venit horrida passu; Aut spoliata suos, aut, quos habet, alba capillos. Nostra quoque ipsorum semper, requieque sine ullâ, 155 Corpora vertuntur: nec, quod fuimusve, sumusve, Cras erimus. Jacuit primò sine viribus infans: Mox quadrupes, rituque tulit sua membra ferarum :
Paulatimque tremens, et nondum poplite firmo
Constitit, adjutis aliquo conamine ervis.
Inde valens veloxque fuit: spatiumque juventæ
Transit : et, emensis medii quoque temporis annis,
Labitur occiduæ per iter declive senectæ.
Subruit hæc ævi demoliturque prioris
Robora fletque Milon senior, cùm spectat inanes
Illos, qui fuerant solidorum mole tororum
Herculeis similes, fluidos pendere lacertos.
Flet quoque, ut in speculo rugas adspexit aniles,
Tyndaris et secum, cur sit bis rapta, requirit.
Tempus edax rerum, tuque, invidiosa vetustas,
Omnia destruitis: vitiataque dentibus ævi
Paulatim lentâ consumitis omnia morte.
Ne tamen oblitis ad metam tendere longè
Exspatiemur equis; cœlum, et quodcunque sub illo est,
Immutat formas, tellusque, et quicquid in illâ est.
Nos quoque pars mundi, (quoniam non corpora solùm,
Verùm etiam volucres animæ sumus, inque ferinas
Possumus ire domos, pecudumque in pectora condi,)
Corpora, quæ possint animas habuisse parentum,
Aut fratrum, aut aliquo junctorum fœdere nobis,
Aut hominum certè, tuta esse et honesta sinamus:
Neve Thyesteïs cumulemur viscera mensis.
Quàm malè consuescit, quàm se parat ille cruori
Impius humano, vituli qui guttura cultro
Rumpit ; et immotas præbet mugitibus aures !
Aut qui vagitus similes puerilibus hædum
Edentem jugulare potest; aut alite vesci,
Cui dedit ipse cibos ! quantum est, quod desit in istis
Ad plenum facinus ! quò transitus inde paratur!
Bos aret, aut mortem senioribus imputet annis :
Horriferum contra Borean ovis arma ministret :
Ubera dent saturæ manibus pressanda capella.
Retia cum pedicis, laqueosque artesque dolosas
Tollite: nec volucrem viscatâ fallite virgâ:
Nec formidatis cervos includite pinnis :
Nec celate cibis uncos fallacibus hamos.
Perdite, si qua nocent: verùm hæc quoque perdite tantùm. Ora vacent epulis, alimentaque congrua carpant."
JULIUS CESAR IN COMETEN MUTATUS.
Cæsar in Urbe suâ deus est: quem Marte togâque
Præcipuum, non bella magis finita triumphis,
Resque domi gestæ, properataque gloria rerum
In sidus vertêre novum, stellamque comantem,
Quàm sua progenies. Neque enim de Cæsaris actis
Ullum majus opus, quàm quòd pater exstitit hujus.
Scilicet æquoreos plus est domuisse Britannos,
Perque papyriferi septemflua flumina Nili
Victrices egisse rates, Numidasque rebelles,
Cinyphiumque Jubam, Mithridateïsque tumentem
Nominibus Pontum, populo adjecisse Quirini,
Et multos meruisse, aliquos egisse triumphos,
Quàm tantum genuisse virum, quo præside rerum
Humano generi, superi, cavistis abundè.
Ne foret hic igitur mortali semine cretus,
Ille deus faciendus erat. Quod ut aurea vidit
Æneæ genitrix; vidit quoque triste parari
Pontifici letum, et conjurata arma moveri.
Palluit et cunctis, ut cuique erat obvia, divis,
'Adspice,' dicebat, 'quantâ mihi mole parentur
Insidiæ: quantâque caput cum fraude petatur,
Quod de Dardanio solum mihi restat Iülo.
Solane semper ero justis exercita curis?
Quam modò Tydidæ Calydonia vulneret hasta,
Nunc malè defensæ confundant monia Trojæ :
Quæ videam natum longis erroribus actum,
Jactarique freto, sedesque intrare silentûm,
Bellaque cum Turno gerere, aut, si vera fatemur,
Cum Junone magis. Quid nunc antiqua recordor
Damna mei generis? timor hic meminisse priorum
Non sinit. In me acui sceleratos cernitis enses;
Quos prohibete, precor; facinusque repellite : neve 230 Cæde sacerdotis flammas exstinguite Vestæ.'
Talia nequicquam toto Venus anxia cœlo
Verba jacit, superosque movet. Qui rumpere quanquam
Ferrea non possunt veterum decreta Sororum,
Signa tamen luctûs dant haud incerta futuri.
Arma ferunt inter nigras crepitantia nubes,
Terribilesque tubas, auditaque cornua cœlo
Præmonuisse nefas. Phoebi quoque tristis imago
Lurida sollicitis præbebat lumina terris.
Sæpe faces visæ mediis ardere sub astris:
Sæpe inter nimbos guttæ cecidêre cruenta.
Cærulus et vultum ferrugine Lucifer atrâ
Sparsus erat sparsi Lunares sanguine currus.
Tristia mille locis Stygius dedit omina bubo :
Mille locis lacrymavit ebur : cantusque feruntur
Auditi, sanctis et verba minacia lucis.
Victima nulla litat: magnosque instare tumultus
Fibra monet; cæsumque caput reperitur in extis.
Inque foro, circumque domos, et templa deorum
Nocturnos ululâsse canes; umbrasque silentûm
Erravisse ferunt, motamque tremoribus urbem.
Non tamen insidias, venturaque vincere fata
Præmonitus potuêre deûm: strictique feruntur
In templum gladii: neque enim locus ullus in Urbe
Ad facinus, diramque placet, nisi Curia, cædem.
Tum verò Cytherea manu percussit utrâque
Pectus et æthereâ molitur condere nube,
Quâ priùs infesto Paris est ereptus Atridæ,
Et Diomedeos Æneas fugerat enses.
Talibus hanc genitor: Sola insuperabile fatum,
Nata, movere paras? intres licèt ipsa Sororum
Tecta trium, cernes illic molimine vasto
Ex ære, et solido rerum tabularia ferro:
Quæ neque concursum cœli, neque
Nec metuunt ullas tuta atque æterna ruinas.
Invenies illic incisa adamante perenni
Fata tui generis: legi ipse, animoque notavi,
Et referam ne sis etiamnum ignara futuri.
Hic sua complevit (pro quo, Cytherea, laboras)
Tempora, perfectis, quos terræ debuit, annis.
Ut deus accedat cœlo, templisque colatur,
Tu facies, natusque suus, qui nominis hæres,
Impositum feret Urbis onus, cæsique parentis
Nos in bella suos fortissimus ultor habebit.
Illius auspiciis obsessæ monia pacem
Victa petent Mutinæ : Pharsalia sentiet illum,
Emathiâque iterum madefacti cæde Philippi :
Et Magnum Siculis nomen superabitur undis :
Romanique ducis conjux Ægyptia, tædæ
Non bene fisa, cadet : frustràque erit illa minata,
Servitura suo Capitolia nostra Canopo.
Quid tibi Barbariem, gentes ab utroque jacentes
Oceano, numerem? Quodcunque habitabile tellus
Sustinet, hujus erit: pontus quoque serviet illi.
Pace datâ terris, animum ad civilia vertet
Jura suum, legesque feret justissimus auctor :
Exemploque suo mores reget: inque futuri
Temporis ætatem, venturorumque nepotum,
Prospiciens, prolem sanctâ de conjuge natam
Ferre simul nomenque suum curasque jubebit.
|