in scelus addendum scelus est, in funera funus;

per coacervatos pereat domus impia luctus.
an felix Oeneus nato victore fruetur,
Thestius orbus erit? Melius lugebitis ambo.
vos modo, fraterni manes, animaeque recentes,
officium sentite meum, magnoque paratas
accipite inferias, uteri mala pignora nostri.

Ei mihi quo rapior? fratres ignoscite matri! deficiunt ad coepta manus. Meruisse fatemur illum, cur pereat: mortis mihi displicet auctor. ergo impune feret, vivusque et victor et ipso successu tumidus regnum Calydonis habebit? vos cinis exiguus gelidaeque jacebitis umbrae? haud equidem patiar. Pereat sceleratus, et ille spemque patris regnique trahat patriaeque ruinam. mens ubi materna est? ubi sunt pia jura parentum? et quos sustinui bis mensum quinque labores? O utinam primis arsisses ignibus infans, idque ego passa forem! Vixisti munere nostro : nunc merito moriere tuo. Cape praemia facti, bisque datam, primum partu, mox stipite rapto, redde animam, vel me fraternis adde sepulcris.

485

490

495

500

505

Et cupio, et nequeo: quid agam? modo vulnera
fratrum

ante oculos mihi sunt, et tantae caedis imago:
nunc animum pietas maternaque nomina frangunt.
me miseram! male vincetis, sed vincite, fratres:
dummodo quae dedero vobis solacia, vosque
ipsa sequar.' Dixit, dextraque aversa trementi
funereum torrem medios conjecit in ignes.
aut dedit, aut visus gemitus est ille dedisse

510

stipes, ut invitis correptus ab ignibus arsit.

Inscius atque absens flamma Meleagros ab illa

515

uritur, et caecis torreri viscera sentit

VIII. 545.]

Death of Meleager.

ignibus, ac magnos superat virtute dolores.

quod tamen ignavo cadat et sine sanguine leto, maeret, et Ancaei felicia vulnera dicit:

87

grandaevumque patrem fratresque piasque sorores 520 cum gemitu, sociamque tori vocat ore supremo ; forsitan et matrem. Crescunt ignisque dolorque, languescuntque iterum: simul est exstinctus uterque, inque leves abiit paulatim spiritus auras paulatim cana prunam velante favilla.

Alta jacet Calydon: lugent juvenesque senesque, vulgusque proceresque gemunt, scissaeque capillos planguntur matres Calydonides Eueninae. pulvere canitiem genitor vultusque seniles foedat humi fusus, spatiosumque increpat aevum. nam de matre manus diri sibi conscia facti exegit poenas, acto per viscera ferro.

525

530

535

non mihi si centum deus ora sonantia linguis, ingeniumque capax, totumque Helicona dedisset, tristia persequerer miserarum dicta sororum. inmemores decoris liventia pectora tundunt; dumque manet corpus, corpus refoventque foventque ; oscula dant ipsi, posito dant oscula lecto; post cinerem cineres haustos ad pectora pressant ; adfusaeque jacent tumulo, signataque saxo nomina complexae lacrimas in nomina fundunt. quas Parthaoniae tandem Latonia clade exsatiata domus, praeter Gorgenque nurumque nobilis Alcmenae, natis in corpore pennis allevat, et longas per bracchia porrigit alas, corneaque ora facit, versasque per aëra mittit.

540

545

ト

XII. PHILEMON AND BAUCIS.

[BOOK VIII.-622-724.]

[HERCULES, returning from the Calydonian Hunt, is entertained with his friends by the river-god Achelous, who recounts the fate of certain nymphs, turned into rocks and islands. These prodigies are mocked by Pirithous, son of Ixion, who is among them. To silence his cavil, Lelex relates the following tale (589-619).]

Jupiter and Mercury, journeying once in Phrygia, were refused hospitality by all the inhabitants of a certain place, except two pious rustics, Philemon and his wife Baucis, who provide such entertainment as they are able (620-688). While the inhospitable town was drowned in a marsh, the poor hut of Philemon became a temple, of which he and his wife were made attendants; until in a good old age they were both transformed to trees, he to an oak and she to a linden (689-724).

ILIAE contermina quercus

TILIAE

630

collibus est Phrygiis, modico circumdata muro. haud procul huic stagnum est, tellus habitabilis olim, nunc celebres mergis fulicisque palustribus undae. 625 Juppiter huc specie mortali, cumque parente venit Atlantiades, positis caducifer alis. mille domos adiere, locum requiemque petentes: mille domos clausere serae. Tamen una recepit, parva quidem, stipulis et canna tecta palustri : sed pia Baucis anus parilique aetate Philemon illa sunt annis juncti juvenilibus, illa consenuere casa; paupertatemque fatendo effecere levem, nec iniqua mente ferendo. nec refert, dominos illic, famulosne requiras: tota domus duo sunt, idem parentque jubentque. Ergo ubi caelicolae parvos tetigere penates, summissoque humiles intrarunt vertice postes, membra senex posito jussit relevare sedili,

635

VIII. 676.]

Their Humble Hospitality.

89

640

quo superinjecit textum rude sedula Baucis,
inde foco tepidum cinerem dimovit, et ignes
suscitat hesternos, foliisque et cortice sicco
nutrit, et ad flammas anima producit anili,
multifidasque faces ramaliaque arida tecto
detulit, et minuit, parvoque admovit aëno.
quodque suus conjunx riguo collegerat horto,
truncat olus foliis. Furca levat ille bicorni
sordida terga suis nigro pendentia tigno;
servatoque diu resecat de tergorè partem
exiguam, sectamque domat ferventibus undis.
Interea medias fallunt sermonibus horas,
concutiuntque torum de molli fluminis ulva
impositum lecto, sponda pedibusque salignis.
vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo
sternere consuerant; sed et haec vilisque vetusque
vestis erat, lecto non indignanda saligno.

645

650

655

665

Accubuere dei. Mensam succincta tremensque 660 ponit anus: mensae sed erat pes tertius impar: testa parem fecit. Quae postquam subdita clivum sustulit, aequatam mentae tersere virentes. ponitur hic bicolor sincerae baca Minervae ; conditaque in liquida corna autumnalia faece; intibaque, et radix, et lactis massa coacti, ovaque non acri leviter versata favilla, omnia fictilibus. Post haec caelatus eodem sistitur argento crater, fabricataque fago pocula, qua cava sunt, flaventibus illita ceris.

Parva mora est, epulasque foci misere calentes, nec longae rursus referuntur vina senectae, dantque locum mensis paulum seducta secundis. hic nux, hic mixta est rugosis carica palmis, prunaque, et in patulis redolentia mala canistris, et de purpureis collectae vitibus uvae.

670

675

candidus in medio favus est. Super omnia vultus
accessere boni, nec iners pauperque voluntas.
Interea totiens haustum cratera repleri
sponte sua, per seque vident succrescere vina.
attoniti novitate pavent, manibusque supinis
concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon,
et veniam dapibus nullisque paratibus orant.
Unicus anser erat, minimae custodia villae,
quem dis hospitibus domini mactare parabant.
ille celer penna tardos aetate fatigat,
eluditque diu, tandemque est visus ad ipsos
confugisse deos. Superi vetuere necari :

Di' que sumus, meritasque luet vicinia poenas impia' dixerunt; vobis immunibus hujus esse mali dabitur: modo vestra relinquite tecta, ac nostros comitate gradus, et in ardua montis ite simul.' Parent ambo, baculisque levati nituntur longo vestigia ponere clivo.

680

685

690

Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta missa potest: flexere oculos, et mersa palude cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere. dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum, illa vetus, dominis etiam casa parva duobus vertitur in templum; furcas subiere columnae; stramina flavescunt, aurataque tecta videntur, caelataeque fores, adopertaque marmore tellus. Talia tum placido Saturnius edidit ore:

Dicite, juste senex, et femina conjuge justo digna, quid optetis.' Cum Baucide pauca locutus, judicium superis aperit commune Philemon:

6

Esse sacerdotes, delubraque vestra tueri

poscimus; et quoniam concordes egimus annos, auferat hora duos eadem, nec conjugis umquam busta meae videam, neu sim tumulandus ab illa.'

700

710