żołnierskim. Rozumu dziwnie przezornego i w najniespodziańszych okazyach nie strwożony, i całej uwagi; opatrzny i czujny tak w domu, jako też i osobliwiej w obozach, które w nocy po sześć, albo ośm razy cicho objeżdżał nieznajomy. Praktyk i korrupeyi główny nieprzyjaciel, honoru Boskiego wszędzie gdzie się podała okazya gorliwy obrońca.

Wacław czy Dominik kasztelan Smoleński, syn czwarty Mikołaja wojewody Podlaskiego, z księżny Holszańskiej, zostawił dwóch synów, Mikołaja i Jana. (Sapieha in Monum. fol. 136. powiada, że ten Dominik miał za sobą Annę Łuszczankę wdowę po Lwie Pocieju podskarbim Litewskim). Z tych Mikołaj podkomorzym był Brzeskim, z którym tytułem znajdziesz go w Konstytucyach 1589. fol. 599. gładkiej wymowy i w naukach i w księgach się kochający, z tych prawdy wiary katolickiej doszedłszy, odrzucił błędy heretyckie. Z tej tam gdy za bratem swoim przed Stefanem Królem mówił, tak mu był przypadł do serca, że go dawszy list do niego, do swego dworu wzywał, tylko że w krótce śmierć królewska nastąpiła; wszakże potem do Zygmunta III. Króla posłem od swego województwa wyprawiony, i tu swoich z natury przymiotów znalazł wielki szacunek: bo ten Król, jakom czytał u Kojał. in MS. już mu był przed samą śmiercią jego, która przypadła na rok 1595. gdy go chorego sam osobą swoją nawiedzał, pieczęć małą Litewską oddał. Wystawił w Kiwaczycach kościół w Litwie, i kosztownie go przyozdobił; klasztory jałmużnami sowitemi opatrzył. Wiele sierot, panienek uposażył; żona jego Zofia, córka Bogdana Sapiehy wojewody Mińskiego, która pierwej żyła z Hajkiem starostą Wiesiołowskim, Pani dobroczynna na zakonnice S. Brygitty w Brześciu Litewskiem, ta mu spłodziła dwie córki: Ewę Gosiewską wojewodzinę Smoleńską, Starowol. in Monum. f. 229. i Annę Kiełczewską starościnę Stokliską. Math. Czerski Orat. in funer. Tego Mikołaja była i trzecia córka z tejże Sapieżanki ksieni w klasztorze S. Brygitty w Brześciu, ale niewiem czy z pierwszym, czy z drugim mężem. Synowie tegoż Mikołaja dwaj młodo w wojskach cudzoziemskich kawalerską śmiercią polegli, dwaj drudzy w ojczyznie zostali, to jest Samuel i Stefan. Z tych

Samuel chorąży Litewski, pułkownik wielce dzielny, po.. czątki rycerskich dzieł założył pod Kircholmem, za buławy Karola Chodkiewicza, pod Dynamundą potem i Parnawą odważnie stawał, między pierwszemi do szturmu idąc. Dalej na Moskiewskiej expedycyi pod Pieczarami z petardami idąc, w głowę szkodliwą ranę wyniósł: nic się tem jednak mąż pięknego serca nieustraszył, znowu tedy pod Smoleńskiem

nacierając na nieprzyjaciela, w nogę tak postrzelony, że aż do śmierci na nię szwankował. Pod Chocimem i na kampanji Inflantskiej rotmistrzował dwiema set usaryi. Pułkownikiem zostawszy, pod Kiesą ultima Septembris i znowu tamże 4. Decembris na Horna i Szwedów wysłany, armatę pierwszą ubiegł, pułk jego zbił, gdzie trzy chorągwie dostał, trzech kapitanów pojmał, officerów kilku poraził, i sam ręką swoją kilku zabił. Krzysztof Radziwił hetman, dufając jego biegłości w sztukach rycerskich, całego mu wojska rządów powierzał; jakoż pod Kitawą dobrze się z swojem męztwem popisał w roku życia swego 32. Pańskiego 1622. żyć przestał, pochowany w katedrze Wileńskiej Starowol. in Monum. August Wituński kazanie Radosny Grób. Gasper Rudomicz Funesta liliorum Messis in ejus obitu; Olszewski Kazanie pogrzeb. Złączył się był dożywotnie z Petronellą Tryzmianką, podskarbianką Litewską, z tej były dwie córki: Anna Wołowiczowa pisarzowa Wileńska i Hilarya Zienowiczowa; synów tyleż, to jest Jan podstoli Litewski, ten swym kosztem od roku 1648. długo się z Kozakami uganiał, znosząc po za Dnieprem bujające się chłopstwo, zszedł bezpotomny. Dominik brat jego, po długiej w cudzych krajach peregrynacyi w domu od Kozaków zaskoczony, i Moskwie oddany, poniewolnie tam osiadł i umarł, jeszcze w roku 1653. posłował na sejm zkąd deputatem stanął na trybunał skarbowy. Constit. fol. 17.

Stefan brat Samuela chorążego Litewskiego, pisarz i referendarz Litewski 1629. w którym roku z temi tytułami marszałkował w izbie poselskiej, w roku 1633. już podskarbi wielki i pisarz Litewski, starosta Preneński, więcej niż sto pięćdziesiąt i ośm tysięcy swoich własnych na potrzeby ojczyzny wysypał, Constit. 1635. fol. 24. w którym roku już był podkanclerzym Litewskim, i deputatem na trybunał skarbowy. Constit. fol. 5. Młodszym będąc; z Władysławem Królewiczem cudze kraje objeżdżał, z tymże potem na Moskwę wojował, pod który czas uważając w nim ten Pan i rozsądek wielki, wymowę wdzięczną, wysłał go w legacyi bardzo trudnej jako namienia Ossoliński Kanclerz w mowie swojej, jest w Mowcy Polskim, fol. 125. i Potoc. Centur. fol. 479. umarł w Wilnie leży,, u 00. Karmelitów Bossych, którym kościół pod tytułem S. Teresy przy Ostrej Bramie nie małym kosztem wymurował, i drugi tamże pannom zakonnym tejże reguły jako pisze Elisaeus a S. Maria, Lyric. lib. 2. od. 18. które kościoły ubogacił różnemi srebrami obiciami i apparatami kościelnemi. Przybrał był sobie w małżeńską lige Anne Rudominiankę, córkę Wawrzeńca starosty Nider

polskiego, z Wołowiczowny siostry Eustachiego biskupa Wileńskiego urodzoną, z tej spłodził trzy córki, jednę Mniszchową, Zofią Jana Kazimierza Chodkiewicza koniuszego Litewskiego a potem kasztelana Wileńskiego, Annę Fryderyka Sapiehy wojewody Mścisławskiego małżonki, i synów trzech Stanisława, Krzysztofa (ci się w Peruzu uczyli jako świadczy Felix Verducciolus ich professor Orat. Religiosa nobilitas 1639. i Mikołaja Stefana. Z tych Stanisław dworzanin królewski starosta Preński młodo umarł w Grodnie. Drugi

Krzysztof chorąży najprzód Litewski starosta Wilkoński Piński Sadowski, z tym honorem posłował na sejm 1647. zkąd komissarzem został do zapłaty wojsku i deputatem na trybunał skarbowy, Constit. fol. 23. i 44. a w roku 1653. marszałkował w izbie poselskiej w trybunale zaś Litewskim w r. 1650. Pod tenże czas chorągiew trzymał usarską wielkim kosztem przeciwko Kozakom, a podczas rewolucyi w tej ojczyznie w roku 1655. i następujących latach, boku Jana Kazimierza Króla nie odstąpił. Po śmierci Kazimierza Leona Sapiehy wziął pieczęć mniejszą, a po Stanisławie Albrychcie książęciu Radziwile wielką Litewską, siła potem głęboką swoją radą wymową wysoką ojczyznie w tym tam czasie strapionej dopomógł. Ze z Chojnic Szwedzi ustąpili, on z Anhalinem kondyeye ułożył, Tulden lib. 6. że z Wilna Moskwa wyszła on wyrobił. Constit. 1661. fol. 24. Prawdziwy wolności, i praw ojczystych obrońca. Na sądach assessorskich relacyalnych i innych komissyach niespracowany; żadnej publiki dla dobra pospolitego nie opuścił. In Monte Pacis albo w Pozajsku w powiecie Kowieńskim kościół Ś. Romualda, i klasztor na dwadzieścia i cztery osoby fundował, co approbowała Konstytucya 1662. fol. 15. a Konstytucya 1667. fol. 19. wylicza dobra, które do tego miejsca wiecznemi czasy, dał darował. To pewna że ta jego fundacya nie ma sobie równej w Polszcze, ile marmurami, argenteryą, apparatami kosztownemi od niego ubogacona. Do Częstochowy także dal lampę srebrną wielką, od której pomniejsze drugie trzy wiszą. Nieszpork. Annal. fol. 328 Zona jego była Francuzka z rąk Ludowiki Królowy Clara de Malgi Lascaris, wszakże z nią dzieci nie miał żadnych. Był człowiek wielkiej nauki, roztropności, historyi, tak domowej jako i cudzoziemskiej biegłości wielkiej, statysta niewychwalony, powagi u wszystkich nieporównanej.

Mikołaj Stefan brat Krzysztofa kanclerza, najprzód wojewoda Trocki, marszałek trybunału Litewskiego 1666. potem kasztelan Wileński starosta Krzyczewski, naostatek stan sobie duchowny obrawszy, na biskupstwo Wileńskie od Pal

lawicina legata papiezkiego konsekrowany 1681. nadto wielkiemi go faworami Rzym uczcił, to jest był Innocentii XI. Pontificis Praelatus domesticus, S. Palatii Comes, Ecclesiae Lateranensis Auratus Eques, Utriusque signaturae Gratiae et Justitiae Referendarius. Był to człowiek wielkiego rozsądku, i powagi; marszałkując nie raz w trybunałach skarbowych, wotując w senacie, komissye różne na siebie włożone odprawując, dobra tylko ojczyzny upatrywał, radząc to co zdrowego jej być rozumiał. Wiele kosztu dla niej łożył, wiele podczas inkursyi Moskiewskiej szkody na fortunie swojej poniósł, co o nim z wdzięcznością pisze Konstytucya 1661. fol. 14. w Krzyczowskiej fortecy podczas burzy wojennej, presidium nie małym sumptem chował, i sam tam będąc obecnym, oblężenie mężnem sercem wytrzymał. Constit. fol. 22. Wstąpiwszy na biskupstwo Wileńskie po Alexandrze Sapieha, (co mu prorokował Eustachi Wołowicz biskup Wileński, gdy go albowiem miał chrzcić, lubo insze imię rodzice na niego włożyć chcieli, przecież on go Mikołajem ochrzcił, i że miał siódmy po nim biskupem być Wileńskim, przepowiedział) świątobliwością, gorliwością, poszanowaniem kapłanów, na sądach sprawiedliwością, w domu hojną ludzkością, jałmużn po kościołach i szpitalach znaczną szczodrobliwością, z każdym i najmniejszym wielką pokorą i łaskawością, wkrótkim czasie, wszystkim antecessorom swoim wyrównał: bo niedługo na tej pasterskiej funkcyi siedząc, poszedł po nagrodę swych zasług w roku 1684. Fundował w Choroszczy dobrach swoich 00. Dominikanów, co approbowała Konstytucya 1662. fol. 14. W kościele zaś katedralnym kaplicę pod imieniem Maryi Matki Boskiej znacznym nakładem restaurował, przy której probostwa erekcyą uczynił z należytym dochodem, w Werkach zaczętą od Jerzego Bialozora biskupa Wileńskiego kalwaryą fundował dokąd zakonników S. Dominika de Observantia wprowadził. Katedrę swoję w złoto, srebro, apparat bogaty i splendor sprowadził; bractwo przy niej założył.

Jan syn drugi Dominika kasztelana Smoleńskiego, cywun Wileński, z sejmu 1596. komissarzem do granic naznaczony, Constit. fol. 683. a przed dwiema laty, był za moderatora obrany, dysputacyi Nowogrodzkiej księdza Smigleckiego Soc. Jesu z Aryanami, jako świadczy taż dysputacya do druku podana. W roku 1603. już wojewoda Miński, i starosta Kamieniecki i Dowgielski Kniehinin dobra, i inne do niego należące na Wołyniu, zapisał Alexandrowi książęciu Ostrogskiemu wojewodzie Wołyńskiemu. Monum. Colleg. Ostrog. S. J. Miał za sobą jednę żonę Krystynę Na

ruszewiczownę kasztelankę Smoleńską; drugą Zofią księżniczkę Wiśniowiecką Jędrzeja wojewody Wołyńskiego córkę, z której była córka za Mikołajem Zienowiczem kasztelanem Połockim zabitym pod Chocimem. Sześciu zaś synów: Paweł i Felix młodo pomarli: Jan w zakonie S. Franciszka de Observ. kapłan godny: Kazimierz pisarz Litewski poseł do do Moskwy, żona jego Anna Wołowiczowna podkomorzanka Trocka, siostra Władysława wojewody Witebskiego i hetmana, ale z nią żyjąc bezpotomnie wszedł do grobu, żona jego w roku 1669. Informacya przysłana mi z tego domu, powiada że ten Kazimierz, miał za sobą Helenę córkę Gwilhelma Statkiewicza Zawierskiego, Pana dóbr i obszernej fortuny, którego urodziła księżna Horska. Krzysztof także młodo umarl, listy jego niektóre zebrał, i wraz wydrukował z swoją oracyą Miczyński; i Alexander, którego syn Konstantyn chorąży nadworny Litewski, marszałkował w trybunale Litewskim 1678. lampę srebrną zawiesił przy obrazie Częstochowskim. Nieszpork. fol. 328. synów jego trzech było. Michał kasztelan Połocki, starosta Wasilkowski, porucznik chorągwi Petyhorskiej pod Chocimem u ojca swego; drugi Alexander Dominikan; trzeci Mikołaj Jędrzej starosta Kowieński, Warecki i Wilejski 1686. r. ten od Krzysztofa kanclerza Litew. za syna wzięty, wziął po nim dziedzictwem Jezno, miał za sobą Wilczyńską, czyli jako indziej czytam Emerencyannę Stadnicką, która najprzód była za Ostrorogiem Jędrzejem starostą Garwolińskim, potem za Mleczkiem Emerykiem wojewodą Podlaskim 3tio voto za nim, (informacya tego domu twierdzi, że za nim była Leszczyńska wojewodzanka Podlaska) z tej miał syna Krzysztofa pisarza Litewskiego, starostę Kowieńskiego, marszałka trybunału Litewskiego w r. 1715. ten złączył się dożywotnie z Benedyktą Sapieżanką córką Jerzego stolnika Litewskiego, Histor. Sapieh. p. 2. fol. 2. z tej syn Kazimierz starosta Kowieński: był potem ten Krzysztof kasztelanem Połockim, i drugą żonę pojął Barbarę Ogińską wojewodzankę Witebską. Annibal ad portas fol. 355. Krom tu wyliczonych jeszczem się tych doczytał. Anna Pacowna była za Ważyńskim cywunem Dyrwiańskim, fundowała kościół farny w Łayzewie i altaryą w Tryszkach na Zmudzi, co potwierdziła Konstytucya 1661. fol. 21. Jerzego Paca kasztelana Smoleńskiego 1596. r. drugiego tegoż imienia w tymże roku kasztelana Połockiego położyłem w pierwszym tomie, jako i Krzysztofa kasztelana Połockiego, ale ich w genealogji nie znajduję.

Pacanowski herbu Jelita, jedenże dom z Secygniowskiemi i Mokrskiemi, Floryan syn także Floryana z Mokrska,