P. OVIDII
OVIDII NASONIS

P.

FASTORUM

LIBER VI.

ARGUMENTUM.

DE nomine Junii tres sententiæ 1-100. De Carna Dea, ejus vi, et sacris 101-182. Templum Junonis Monetæ; Manlii supplicium 183-190. Martis ædes ante portam Capenam; Tempestatis delubrum; Aquilæ ortus 191196. Hyades oriuntur 197. 8. Bellonæ templum; obiter aliquid de Appio 199-208. Herculis Custodis templum in Circo Flaminio 209-212. De Sanco, Fidio aut Semone patre, Sabinorum Deo 213-218. Prior Junii pars nuptiis infausta 219-234. Arctophylax occidit; Piscatorum ludi in Campo 235-240. Mentis ædes 241-248. Vestalia et multa quæ ad Vestam ejusque cultum pertinent, quibus et de Sileni asello Priapique libidine fabella, et sphæræ Archimedis descriptio, et origo aræ quæ Jovi Pistori posita, et Palladii historia intexta est 249-460. Callaici cognomen Bruto inditum; Crassus devictus a Parthis 461-468. Delphini ortus 469-472. Matutæ (Græcis Leucothees, in quam Ino mutata, ut Melicertes in Palæmona aut Portunum) templum, et Matralia in ejus honorem 473-562. Rutilius et Didius ceciderunt in prælio 563-568. Fortunæ templum a Servio positum; Servii et interitus per Tanaquilem, et origo miraculosa 569-636. Templum Concordiæ a Livia dedicatum 637-648. Jovis ædes et Quinquatrus minores; tibicinum Romanorum discessus et reditus; tibiæ inventio et Marsyæ supplicium 650-710. Hyadum ortus; Vestæ templum purgatur 711-714. Favonii ortus 715. 16. Orionis ortus; Postumii Tuberti triumphus de Volscis et Æquis 715-724. Solis transitus in Cancrum; Palladis Aventinæ cultus 725-728. Summani templum 729-732. Ophiuchi ortus; Hippolyti fata 733-762. C. Flaminius ad lacum Thrasimenum cecidit 763-768. Syphax victus et Hasdrubal occisus 769. 70. Sacra For

tunæ Fortis et de Servio rege quædam 771-784. Orionis ortus 785-790. Larium et Jovis Statoris ædes 791-794. Quirini templum 795, 6. Ædes Herculis Musarum; Marciæ laudes 797-812.

Hic quoque mensis habet dubias in nomine causas:
Quæ placeant, positis omnibus, ipse leges.
Facta canam; sed erunt, qui me finxisse loquantur:
Nullaque mortali numina visa putent.
Est Deus in nobis: agitante calescimus illo:
Impetus hic sacræ semina mentis habet.
Fas mihi præcipue vultus vidisse Deorum :
Vel quia sum vates; vel quia sacra cano.
Est nemus arboribus densum, secretus ab omni
Voce locus, si non obstreperetur aquis.
Hic ego quærebam, cœpti quæ mensis origo
Esset, et in cura nominis hujus eram.
Ecce Deas vidi: non quas præceptor arandi
Viderat, Ascræas cum sequeretur oves:

5

10

Hic mensis habet etiam causas incertas nominis: ipse eliges quæ arrideant, omnibus allatis. Cantabo que acta sunt; verum non deerunt, qui dicant me excogitasse, atque arbitrentur nullos Deos visos ab hominibus. Deus est in nobis ; vivimus illo movente. Hic furor habet scintillas sacræ mentis. Fas mihi præsertim intuitum esse faciem Deorum, vel quia sum Poëta, vel quia canto sacra. Est sylva spissa arboribus, locus sepositus ab omni sono, nisi turbaretur silentium ab aquis. Ego hic meditabar quæ esset ratio mensis incepti, et eram solicitus de isto nomine. Ecce vidi Deas: non quas præceptor arandi viderat, cum ageret pecudes Ascræas:

1 Unus liber varias pro dubias. Tum Sa. et octo alii de nom. Be. cum aliis quibusdam in.—2 Ursin. Nauger. et unus Pat. ips. lege: Læti, et pr. A. legas.-3 Duo libri Vera can. totidem Acta. Unus Pet. erit pro erunt ; et mox loquatur; meliores, teste Heins. loquantur pro vulg. loquentur.-6 Pro hic, elegantius Burm. putat hinc unius Mor. Tum F. sacr. somnia ment. et Pat. nomina. -7 Be. vid. Dearum.-9 R. dens. securus ab omn.-10 Sa. non astreperetur aq. Mor. constreperetur. Tum Strozzæ lib. habebat avis; unde olim conj. Heins. obstreperetis aves: et Burm. obstreperetur avi.—13 Be. nec pro non. Tum Pet. spectator arand. et Jun. præcept. amandi.-14 Jun. et tres alii dum pro cum.—

Nec quas Priamides in aquosæ vallibus Idæ
Contulit: ex illis sed tamen una fuit.

Ex illis fuit una, sui germana mariti :

Hæc erat, agnovi, quæ stat in arce Jovis.
Horrueram, tacitoque animum pallore fatebar :
Cum Dea, quos fecit, sustulit ipsa metus:
Namque ait: O vates, Romani conditor anni,
Ause per exiguos magna referre modos;
Jus tibi fecisti numen cœleste videndi,

15

20

Cum placuit numeris condere festa tuis. Ne tamen ignores, vulgique errore traharis ; Junius a nostro nomine nomen habet.

25

Est aliquid nupsisse Jovi, Jovis esse sororem.
Fratre magis, dubito, glorier, anne viro.
Si genus aspicitur; Saturnum prima parentem
Feci: Saturni sors ego prima fui.

30

A patre dicta meo quondam Saturnia Roma est:
Hæc illi a cœlo proxima terra fuit.

nec quas Priamides comparavit in vallibus Idæ aquosæ : sed tamen una fuit ex illis. Fuit una ex illis soror sui mariti: hæc erat, agnovi, quæ manet in arce Jovis. Horrueram, et prodebam animum pallore tacito; cum Dea ipsa composuit pavorem, quem creaverat: namque dicit, O poëta, constitutor anni Romani, non verite memorare magna per modos tenues, parasti tibi jus cernendi numen cœleste, cum instituisti componere festa versibus tuis. Ne tamen nescias, atque ducaris errore plebis, Junius habet nomen a nostro nomine. Est aliquid nupsisse Jovi, esse germanam Jovis. Haud scio efferarne magis germano an marito. Si soboles æstimatur, prima feci Saturnum genitorem: ego fui prima sors Saturni. Roma dicta est olim Saturnia a parente meo: hæc terra fuit illi proxima a cœlo. Si lectus est in pre

15 Duo F. meliores Non quas. Dein Med. pr. P. ter aquos.-20 Fr. Tum D.21 Unus vat. operosi cond. Ita vates operose dierum,' Fast. I. 101. III. 177. Burm.-23 Aldi postr. ed. fec. nomen col. P. numen cœlestia sacra.-24 Unus F. et Med. fest. Jovis ; Burm. putat pro novis: sic enim tuus et suus in Codd. Ovidii sæpe commutari.—26 Ed. Gryph. nostr. numine nom. Tres libri nomine mensis hab.-28 Fr. dub. glorior, ann.-29 Læti Cod. gen. arguitur; S. at Burm. mallet inspicitur.—30 R. et tres alii pars pro sors.—32 A deest Be.

Musis raptus dicitur.

NOTE

15 Priamides] Paris Priami filius, qui quidem de quibus Deabus in Ida monte tulerit judicium neminem latet. 17 Sui germana] Adeoque Juno,

19 Animum] Animi metum.

26 A nostro] Atque adeo Junius quasi Junonius dictus.

32 Proxima] Namque, relicto cœlo, hanc ille terram incoluit,

Si torus in pretio est; dicor matrona Tonantis:
Junctaque Tarpeio sunt mea templa Jovi.
An potuit Maio pellex dare nomina mensi ?
Hic honor in nobis invidiosus erit?

Cur igitur Regina vocor Princepsque Dearum ?
Aurea cur dextræ sceptra dedere meæ ?

An faciant mensem luces, Lucinaque ab illis
Dicar; et a nullo nomina mense traham?
Tunc me poeniteat posuisse fideliter iras

In genus Electræ, Dardaniamque domum.
Causa duplex iræ : rapto Ganymede dolebam:
Forma quoque Idæo judice victa mea est.
Poeniteat, quod non foveo Carthaginis arces;
Cum mea sint illo currus et arma loco.

35

40

45

tio, perhibeor uxor Tonantis: et mea delubra sunt proxima Jovi Tarpeio. An adultera potuit imponere nomen mensi Maio? Hæc gloria erit nobis invidiosa? Quamobrem ergo feror Regina et prima Dearum? Quamobrem adhibuerunt sceptra dextræ meæ? Anne luces faciant mensem, atque vocer Lucina ab illis, et a nullo mense ducam nomina? Tum me pæniteat sedasse fideliter iras in sobolem Electræ, et genus Dardanium. Ratio duplex ira. Dolebam Ganymede sublato: pulchritudo etiam mea superata est judice Idæo. Pæniteat quod non tueor arces Carthaginis; cum currus et arma mea sint in illo loco. Pigeat submisisse Latio Sparten,

et pro a cœlo Sa. expulso.-33 Fr. deest est. Tum duo P. et Excerpt. D. exhibent dicor pro vulg. dicar.-36 Unus Med. invid. eris.-39 Faciant Heins. dedit ex pr. A. et octo aliis pro vulg. facient: multi ex scriptis faciunt. ‘ In uno Moreti erat, An faciam pueris lucem; quod quid sit cogitandum : nam Lucinam dictam esse, quod partus in lucem producat, constat; vid. lib. 11. 450. nemo, quod sciam, quia luces faciunt mensem, quod vix intelligo. Explicant, quia menses ex lucibus, id est diebus, constant: sed et anni diebus constant: hæc causa nulla est. In menses (ut est in Mazarin. Moreti et duobus aliis) latet aliquid de gravidis, quæ exactis mensibus, Lucina favente, pariunt. Hæreo. Burm. 43 Alii habent Ganymeda.-45 Meliores, teste Heins. foveo; at vulg. fovi: F.

NOTE

34 Tarpeio] Qui in rupe Tarpeia seu Capitolio templum habuit, Junonis et Minervæ junctum.

35 Pellex] Maia, scilicet. 39 Illis] Lucibus, scilicet, in quas et homines dicitur introducere.

41 Posuisse] Cum jure posset irasci, causis quas subjiciet.

42 Genus Electræ] Trojanos, atque adeo Romanos qui ab Electra Dardani matre progeniti.

43 Ganymede] Qui Trois formosissimus puer Junonis toro erat exitialis.

44 Ideo] Paride, scilicet, qui in Ida monte Veneris formam Junonis atque Minervæ formæ præposuit.

45 Pœniteat] Siquidem nullam Junonis habeant rationem Romani, atque mensis honorem illi invideant.

Non foveo] Atqui ad extremum fovit. Exquire modo a Marone.

46 Sint] Istud quidem testatur quos

Poeniteat Sparten, Argosque, measque Mycenas,
Et veterem Latio supposuisse Samon.

Adde senem Tatium, Junonicolasque Faliscos,
Quos ego Romanis succubuisse tuli.

Sed neque poeniteat: nec gens mihi carior ulla est.

Hic colar, hic teneam cum Jove templa meo.

Ipse mihi Mavors, Commendo mœnia, dixit,
Hæc tibi: tu pollens Urbe nepotis eris.

Dicta fides sequitur: centum celebramur in aris:

Nec levior quovis est mihi mensis honor.

Nec tamen hunc nobis tantummodo præstat honorem
Roma: suburbani dant mihi munus idem.
Inspice, quos habeat nemoralis Aricia Fastos,

Et populus Laurens, Lanuviumque meum:

et Argos, et meus Mycenas, et antiquam Samon. Adjice senem Tatium, et Faliscos Junonicolas, quos ego passa sum subjici Romanis. Verum neque pigeat: neque ulla natio mihi amabilior. Hic celebrer, hic habeam delubra cum Jove meo. Mars ipse dixit mihi, Commendo tibi hos muros: tu eris potens in Urbe nepotis. Fides promissa rata est: colimur in centum altaribus: neque gloria mensis est mihi minor quavis alia. Neque tamen Roma sola nobis præbet hunc honorem: suburbani mihi præstant idem munus. Vide quos Fastos habeat Aricia nemoralis, et populus Lau

pr. foveam. Be. C. urbes, et in margine scriptum erat duces.-49 Alii Junonicolosque.-50 Maz. R. supposuisse tul.-51 Unus lib. car. illa est.-52 Ex castigatioribus Heins. dedit colar, et teneam; alii color, et teneo. Unus lib. J. regnu meo.-55 Maz. seq. scitis celebr. P. in aras.-57 Zulich. et unus Pat. tant. præstet hon. unde Heins. Ne t. h. n. tant, præstet hon.-59 Pr. Med. A. Fastus; unus Cod. fasces.-60 Alii scribunt Laviniumque. Et Ursini Cod. Laviniumq.

NOTE