FAB. L. Esculapius in Draconem. GRAVIS pestilentia Romanis cum incidisset, et maxima trepidatio urbem teneret, per legatos oraculum Apollinis consultum est. Ex quo responsum, ut Esculapium Epidauro arcesserent: nobilissimique legati cum simulacrum Dei petitum ad Epidaurios fuissent, stupentibus admiratione Deus in draconem versus, per medium Epidaurum lapsus, navem legatorum conscendit: cum quibus vectus Romam ut delatus est, insulam Tyberis ingressus est, ibique se virgultis occuluit: qui locus draconis vocatur. PANDITE nunc, Musæ, præsentia numina vatum, 625 L. Nunc, Musæ, numina faventia poëtis, aperite, namque vobis compertum est, neque remota antiquitas vos latet, unde insula circumdata fossa Tybridis addixerit Coroniden Diis urbis Romulea, Sava pestis olim corruperat aërem Latialem, et corpora exsanguia diffluebant sanie. Postquam exhausti funeribus vident humanos conatus legitur.-623 Mor. vos fallunt sp. Mox duo libri senectus.-624 Heins. de suo dedit alveo; olim edebatur alti; in quibusdam vett. Codd. undis: Burm. conjicit circumfl. Thybride flavo.-625 Asciverit vel adsøiverit Heins. recepit ex uno suo pro vulg. adjecerit: pr. Bonon. acciverit; unus accenserit: alii accesserit, vel arcesserit, vel accerserit.-626 Unus. V. L. involverat aur. tres etiam intraverat. Deinde Ursin, et alii oras; nonnulli undas.-627 Med. Pallidaq. elangui sq. Heidelb. pallebant. Mox tabo est ex Thuan. et aliis prø NOTÆ 624 Coroniden] Esculapiam dicit, Coronei nepotem, Apollinis ex Coronide filium, medicum, et medicorum Deum. 625 Insula] Quia Esculapius Romanis Deus non Indiges vel Indigena, sed Ascititius, in Thybridis insula draconis specie sibi sedes aptas delegit, ut postmodum patebit, ideo ea Romæ illum Deum, ejusque sacra, ascivisse dicitur. verbis Poëta egregiam dedit descriptionem. De hac vero etiam historici, qui Esculapium quoque Epidauro accitum memorant. 628 Postquam] Sua equidem opera atque concessis a Deo mediis uti debent homines, neque temere nova semper, quasi numinis tentandi causa, ex cœlo arcessere: ceterum pessimè atque perversissime illi faciunt, qui absque eo quicquam incipiunt; in 626 Lues] Pestis, cujus paucissimis mediis, neglecta Dei ope, hærent. Tentamenta nihil, nihil artes posse medentum; Hanc adyto vocem, pavefactaque pectora movit : neque curas medicorum quicquam prodesse, se conferunt ad opem cœlestem; atque potiti Delphis terra media mundi consulunt sortes Apollinis, atque precantur velit subvenire rebus afflictis oraculo salutifero, et finem imponat cladi tantæ urbis. Et locus, et laurus, et pharetra quas illa decorat, simul concussa sunt, atque cortina edidit hunc sonum ex ultimo adyto, et perculit corda trementia: Potuisses petere loco vulg. morbo.-628 Berolin. et duo libri Fun. pressi postq.-629 Unus Mor. poss. medentis; et Thuan. medendi: Heins. malebat medentes, sed hoc, propter 'tenentes' in seq. vs. Burm. vix placet.-630 Tenentes Heins. protulit ex pr. Pal. et V. et Bas. tert. et quart. Med. Thuan. Urbin. N. et multis aliis; olim edebatur tenentis.-633 Menard. Cod. captaque; in uno Heins. mtæque scribebatur; quod ille credebat pro meritæque scriptum. R. alter urbisque.— 634 Vulgo, habet ipse pharetras. Pr. Pal. alter Hamburg. et unus Med. ipsa illa pharetras: alii ipsa pharetræ; et hinc Heins. loc. constituit: Berolin. ille, et supersc. 'Apollo.'-635 Jun. Contremuere: unus Intrem. una, et duo omnes. Mox Barb. redd. ictu ; unus alto.-636 Multi Hanc aditu voc. Deinde NOTE 630 Mediam] Parnassum montem, sub quo Delphi Apollinis oraculo clarum oppidum, orbis umbilicum statuunt Strabo, Lucan. alii. Quam vere aut apposite nullus non videt. Ejus-, modi nugæ quo fato hominum ora invaserint non satis apparet: ceterum usque et usque, quæ eliminare prorsus satius esset, repetuntur. Sicuti tamen vita corporis rejiciendo etiam sicut et assumendo continetur; pari modo quæ est animæ respuendo, non retinendo, tantum fovetur. Cur non ea quæ nullius sunt bonæ frugis negligimus, siquidem id unum sumus quod cogitamus? 633 Sorte] Responso seu oraculo salutem asserenti: namque vaticinia quædam sorte etiam et conjectis in mensam talis agebantur. 634 Quas habet] Phœbus ipse ad laurum supra Metam. I. Semper habebunt Te coma, te citharæ, te nostræ, laure, pharetræ.' 635 Cortina] Occiso Pythone, tripodis custode, inquit Jul. Scaliger, oraculum suum fecit: cujus corio obductus tripus, inde etiam cortina fuit appellatus. Illam vero poëtæ pro tripode usurpant unde oracula dabantur; sive ea mensa fuit, ut quibusdam videtur, sive alia quædam machina, tribus pedibus innixa, qua conscensa et numine afflata Pythias vaticinari solebat. Proprie vero Cortinæ, sive a rotunda cortis d'une bassecour forma, sive usu quem in villaticis cortibus præstarent, ita dictæ sint: quid revera essent ex Catone et Plinio cognoscitur, qui de plumbeis oleo continendo loquuntur, sed maxime ex posterioris l. xxxiv. c. 3. cujus Quod petis hinc, propiore loco, Romane, petisses; Dissidet, et variat sententia: parsque negandum 640 645 propiore quod petis hinc ; atque nunc pete loco propiore, o Romane, neque habetis opus Apolline, qui minuat luctus, sed filio Apollinis. Ite lætis auspiciis, atque avehite nostrum filium. Postquam gravis senatus audiit Dei monita, exquirunt in qua urbe juvenis Phabeius habitet, et mittunt qui petant littora Epidauria ventis. Quæ statim atque missi tetigerunt cava navi, accesserunt ad concilium et patres Græcos, alque precati sunt, ut traderent Deum, qui præsens absolvat nationem Italam funeribus: sic monere certa oracula. Sententia est dissimilis atque varia; parsque non meliores pectora ; ceteri corpora.-638 Jun. Sed pete: unus Mor. A. et Med. I.-640 Pr. V. bon. animis.-641 Bas. Bonon. et Mor. postq. cepere S. Tres etiam libri postq. accipit ille S.-642 Ex melioribus Heins. dedit explorant pro vulg. explorat.-645 Alii Consilium. O. Graios patres, ut sit appositio. -647 Permulti cert. addicere sort. et sic vulg. Edd. 'In codicibus hic magna varietas: certas id dicere; certant adducere, adiscere, ediscere, addiscere, abdiscere, abdicere, hæc vel hoc dicere, subducere, adducere,' &c. Burm. NOTE hæc sunt verba: Ex ære factitavere et cortinas tripodum, nomine Delphicas, quoniam donis maxime Apollinis Delphici dicabantur.' 637 Propiore] Brevior est tamen navigatio Roma Delphos per Corinthiacum sinum euntibus, quam si Epidaurum usque, quæ magis ad ortum, pergerent. Sed λogías atque obliquus Apollo, interdum et vates ipsius. Admonitus facile quo modo vera sint Poëtæ verba intellexerit. 639 Nato] Esculapio, scilicet. 640 Bonis] Ex avium volatu atque garritu quia futurorum aucupari sci entiam nitebantur, ideo bonæ quæ læta dicebantur, malæ quæ adversa portendebant. 642 Juvenis] Esculapius. 643 Epidauria] Plures fuerunt Epidauri, sed de Argia hic agitur Peloponnesi, ad sinum Saronicum, Æsculapii fano olim celebri. 647 Ausonia] Italæ: fuerunt namque Ausones antiquissimi populi qui, Italiam tenuerunt. Sortes] Apollinis oracula, ut supra. 648 Sententia] Epidaurii concilii, seu Græcorum patrum. Non putat auxilium; multi renuere, suamque 650 Esse solet baculumque tenens agreste sinistra, 655 Pone metus veniam; simulacraque nostra relinquam. 660 censet opem abnuendam; multi renuerunt, atque admonent non dimittere suum præsidium, neque dare suos Deos. Dum incerti hærent, crepuscula fugaverunt serum diem: atque umbra terræ invexerat caliginem mundo; cum Deus propitius visus adesse in somnis ante tuum lectum, Romane, sed qualis solet esse in templo, et tractans baculum nodosum sinistra, mulcere crines prolixa barbæ dextra, et proferre hujusmodi verba ex amico pectore: Desine expavescere, proficiscar, atque deseram nostras imagines. Intuere tantum hunc anguem, qui implicat spiris hunc baculum; atque accurate animadverte oculis, ut possis cognoscere. Mutabor in hunc, sed major ero; et tantus videbor in quantum cor 649 Renuere ex pr. Bas. et uno Voss. placet Heins. præ vulg. retinere: unus etiam Mor. tenuere.-650 O. et quart. Med. Arund. et septem alii amittere op. quod præfert Burm. quia mox emittere' sequitur: tres cum_pr. Gron. admittere; totidem dimittere.-651 Tert. Med. tardam pro seram: Pat. claram repulere. Multi etiam crepusc. noctem.-658 Metus ex melioribus protulit Heins. vulg. metum. Unus R. simulacraq. magna.-660 Multi Prospice: et; quinque Respice. Mox vulg. legebatur nota, visum ut cogn. poss. Heins. visu ex castigatioribus.-662 Duo libri cœl. numina; et totidem pectora. NOTE 650 Numina] Esculapii, scilicet. 652 Umbraque] Expositionem esse frigidam superioris crepusculi, atque Ovidio indignam hunc versum, quivis agnoscat. 653 Deus] Esculapius. 654 Romane] Plures fuisse legatos Epidaurum missos supra vidimus ; sed unus princeps fuit. 655 Agreste] Neutro genere baculum dixit, qui masculini est. Ceterum tron sine causa Esculapii gestamen baculus agrestis, isque angue involutus: siquidem enim medici sanitatis fulcrum videri volunt, prudentia maxime uti debere utpote in maximis difficultatibus per illud gestamen intelligitur: neque aliter ad novam vitam, qualem, exuviis positis, serpentes videntur recipere, ægros possunt perducere. 656 Longa] Longa namque experientia opus est medico, quam nisi per annos comparare non licet. Extemplo cum voce Deus, cum voce Deoque Somnus abit; somnique fugam lux alma secuta est. Et Deus en, Deus en; linguisque animisque favete, 665 670 675 pora cœlestia debent mutari. Continuo Deus recedit cum voce, sopor cum voce et Deo; et dies amabilis secutus est discessum soporis. Sequens Aurora disjecerat ignes sidereos; optimates dubii quid faciant coëunt in templum magnificis operibus exstructum Dei expetiti, atque precantur demonstret indiciis cœlestibus quo loco ipse cupiat manere. Vix satis absolverant, cum Deus splendidus in angue erectis cristis emisit sibila prænuntia, et concussit adventu suo et statuam, et altaria, et valvas, et stratum marmoreum, et cacumina aurea; atque constitit excelsus in medio templo pectore tenus; et circumspexit oculis igne radiantibus. Turba pavida timet. Sacerdos habens comam castam religatam vitta alba cognovit Deum; atque inquit, Ecce Deus, ecce Deus; et favete animis atque Ex vett. Ciofanus corr. debent pro vulg. possunt.-664 Bothius delet periodum post est, et seq. vs. legit sidereosque. 665 Unus Heins. et Mor. A. removerat ign.-667 Alii Perveniunt oper.—669 Pr. Mor. aur. albis.-670 Misit ex plerisque vett. ceteri movit.—675 Sixii turb. pavent. Mox quidam Codd. num. castus. Cant. Noric. sex pro var. lect. numen Acastus: unus Bas. Acas. tos.-677 Liber Cælest. En Deus, en Deus est. Ciofan. Alii, Et Deus est, Deus est: N. et quinque alii, En Deus, en Deus est: unus, En Deus et: multi alii, En Deus est, Deus est. Scribe, Et, Deus en, Deus en: sic Sibylla apud Virgil. 'Deus, ecce Deus:' et Amphiaraus apud Stat. Theb. 111. 644. Deus ecce NOTE 667 Operosa] Multa opera exstructa, quippe quæ excelsa atque superba. Quaque] Epidauri an Romæ. 669 Aureus] Non tam, quia ejus simulacrum aureum, crediderim, ut scripsit commentator, quam ut splendidum fuisse serpentem, qualemque sese pollicitus erat Esculapius, intelligamus. 671 Signum] Esculapii statuam. 674 Micantes] Acutissimi visus et vividæ naturæ est serpens, ex quo optima parantur remedia. Quibus de causis Æsculapio sacer. 677 Deus] Turpissimos atque te |