Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

47

Una splendida via nel ciel riluce,
Candida si, che dal latte s'appella:
La nobiltà del ciel vi si riduce,

La plebe alberga in questa parte, e in quella,
Questa è la via, la qual dritto conduce
Alla corte real superba e bella;

Per

questa via con pompa, e con decoro Gli Dei n' andaro al santo concistoro.

48

Assiso ognun nel suo bel seggio adorno
E nell'alto regale il sommo Giove,
Girando ei l'infiammate luci intorno
Mostrò d'aver cose importanti e nove:
Crollando il capo altier, che d'ogn' intorno
Il ciel, la terra, il mare, e i venti move,
Per far noto a che fin tutti raccolse,
La lingua irata in tai parole sciolse.

49

Non mi trovai più gravemente oppresso
Per le cose del mondo dal pensiero
Nel tempo, che i giganti sottomesso
Aveano tutto l'artico emispero,

E tutto il cielo in gran travaglio messo,
Cercando opprimer noi col nostro impero,
Tentando con la forza, e con l'ingegno
Dar fine al nostro sempiterno regno.

50

Che sebben era l'inimico acerbo
Del corpo forte, e dell'animo insieme;

Par tutto

quell' indegno atto e superbo

Nacque sol d'una origin e d'un seme;

Solo una

coppia al mondo or ne riserbo,

Che la deità nostra adora e teme:
Ogni altro, ovunque il sol luce, e le stelle,
Per tutto il mondo a noi fatto è rubelle.

Metamorfosi Vol. I.

Perdendum est mortale genus: per flumina juro
Infera, sub terras Stygio labentia luco.

195

Cuncta prius tentata: sed immedicabile vulnus 190
Ense recidendum est, ne pars sincera trahatur.
Sunt mihi Semidei, sunt rustica numina Fauni,
Et Nymphae, Satyrique, et monticolae Sylvani:
Quos quoniam caeli nondum dignamur honore,
Quas dedimus, certe terras habitare sinamus.
An satis, o Superi, tutos fore creditis illos?
Cum mihi, qui fulmen, qui vos habeoque regoque,
Struxerit insidias notus feritate Lycaon?
Confremuere omnes, studiisque ardentibus ausum
Talia deposcunt. Sic, cum manus impia saevit
Sanguine Caesareo Romanum extinguere nomen,
Attonitum tantae subito terrore ruinae

200

Humanum genus est; totusque perhorruit orbis.
Nec tibi grata minus pietas, Auguste, tuorum,
Quam fuit illa Jovi, qui postquam voce, manuque 206
Murmura compressit, tenuere silentia cuncti.
Substitit ut clamor, pressus gravitate regentis;
Jupiter hoc iterum sermone silentia rupit.
Ille quidem poenas (curam hanc dimittite) solvit;
Quod tamen admissum, quae sit vindicta, docebo.

188. Per flumina juro Infera. Per Stygem paludem jurat, mortale genus totum esse perdendum. Stygis autem numen Dii fallere metuebant, ut ait Virg. Dii cujus jurare timent et fallere numen. Quia ipsa Styx coniuratorum contra Jovem deorum, cum illum vincire voluerunt, insidias patefecerat, hanc illi dignitatem concessit, ut dii jusjurandum per Stygem sanctissimum haberent.

193. Nymphae. Diis omnibus Nymphae quaedam erant attributae ad ministerium. Habuit Jupiter, ut hic vides. Habuit Neptunus, et Hesiodus illi dat quinquaginta. Habuit Phoebus Aganippidas suas et Aonias. Habuere etiam deae, ut Juno Aeneid.

Sunt mihi bis septem praestanti corpore Nymphae.

Ut Diana Venatrices; Thetis Nereidas.

198. Lycaon. Arcadiae Tyrannus,

200. Manus impia saevit. Coniurantium in Augustum, quorum meminit Svetonius cap. 19; neque enim placet intelligere de Julio Caes, qui coniurationi non superfuit,

51

E per quell'acqua giuro, che m'astringe
A dover osservar le mie parole,

Per tutto, ovunque il mare abbraccia, e cinge,
Voler tutta annullar l'umana prole;
Che se necessitade a ciò ne spinge;
Una piaga incurabil se ben dole
Con ferro, o foco si recida, e netti,
Perchè la parte sana non infetti.

52

Satiri, Semidei, Fauni e Silvani
Non degni ancor dell'alto onor del cielo,
Fra spirti sì crudeli, e sì profani,
Come vivran sotto il terrestre velo,
Se me, che con le proprie invitte mani
Lancio l'ardente e spaventoso telo,
Me, che dò legge alla celeste corte,

Ha cercato un mortal condurre a morte?

53

Gran mormorio fra lor, gran romor nacque Udita sì perversa intenzione:

E tanto a ciaschedun dolse, e dispiacque,
Ch' ognun cercò saperne la cagione:
Chi si nelle mal' opre si compiacque,
Ch'osò d'usar sì gran presunzione.
E dimostraro tutti a più d'un segno,
Ver Giove gran pietà, ver lui gran sdegnc.

54

Ma poi, che con la mano, e con la voce
Comandò, che ciascun tacendo udisse,
Via più che mai terribile e feroce
Ruppe il nuovo silenzio, e così disse:
Lasciate andar, che del suo fallo atroce
Volli, che degna pena ei ne patisse,
Perocchè gli cangiai la forma, e'l nome
Per suo supplizio, ed udirete come.

Contigerat nostras infamia temporis aures:
Quam cupiens falsam, summo delabor Olympo,
Et Deus humand lustro sub imagine terras.

211

215

Longa mora est, quantum noxae sit ubique repertum,
Enumerare: minor fuit ipsa infamia vero.
Maenala transieram latebris horrenda ferarum,
Et cum Cylleno gelidi pineta Lycei:
Arcados hinc sedes, et inhospita tecta tyranni
Ingredior, traherent cum sera crepuscula noctem.
Signa dedi venisse Deum, vulgusque precari
Coeperat: irridet primo pia vota Lycaon:
Mox ait, experiar, Deus hic, discrimine aperto,
An sit mortalis, nec erit dubitabile verum.
Nocte
gravem somno nec opina perdere morte
Me parat: haec illi placet experientia veri.

220

225

211. Contigerat nostras. Verisimile est, Gentiles multa è sacris li bris, vel lectione, vel auditione accepisse: vel etiam à Chaldaeis, et Aegyptiis, inter quos vixerant Hebraei. Quis, inquit Tertullianus in Apologetico contra gentes, poëtarum, quis sophistarum : qui non omnino de fonte prophetarum potaverit? inde igitur philosophi sitim ingenii sui rigaverunt, et quae seq. cap. 47. Deus certe ipse, ut habetur lib. Geneseos cap. 18 dicit, Descendam, et videbo utrum clamorem qui venit ad me, opere compleverint, an non sit ita, ut sciam.

216. Maenala transieram. Maenalus autem et urbs et mons est Arcadiae celeberrimus, a Maenalo Arcadis filio denominatus.

217. Lycaei. Montis Arcadiae, cuius regem proleptice nuncupat poëta Arcada: : quum Arcadia postea dicta sit ab Arcade filio Callistús, quae filia erat Lycaonis. Et cum Cylleno. Mons Arcadiae Mercurio dicatus: unde etiam Cyllenius appellatur.

55

Quando mi venne per sorte all'orecchio L'orrenda, che del Mondo infamia suona, Dal ciel discendo, e cercar m' apparecchio, S'è ver tutto quel mal, che si ragiona. Prendo uman volto, e il mio sembiante vecchio Lascio, e vo, non credendolo, in persona: Qui saria lungo a darne il conto intero, Che la fama trovai minor del vero.

56

Vidi cercando diversi paesi
Regnar per tutto la forza e l'inganno;
Giunsi al fine in Arcadia, e quivi intesi,
Che v'era un crudelissimo tiranno:
Ver le case spietate il cammin presi,
Per voler riparar a sì gran danno :
Fei per gran segni noto al venir mio.
Ch'io era in corpo uman l'eterno Dio.
57

Gli spirti più sinceri e più divoti
Già per tutto venian per adorarmi,
A mandar preghi, ed a prometter voti
Per segni che vedean mirandi farmi,
Nè far gli potei mai sì chiari e noti,
Che fede Licaon volesse darmi :
Anzi di me sì forte si ridea,

Che s'adombrò ciascun, che mi credea.

58

Poi tra se disse: io mi son risoluto Voler di questo fatto esser più chiaro, Se questo è Dio, o pur qualche uomo astuto, Che cerchi d' ingannare il volgo ignaro: M' invita seco a cena; io non rifiuto, Perche'l suo mal pensier gli costi caro, Ch'era di darmi in quello stante morte, Che il sonno agli occhi miei chiudea le porte.

« ZurückWeiter »