55 Rure puer verno primum de flore coronam
Fecit et antiquis inposuit Laribus.
Rure etiam teneris curam exhibitura puellis
Molle gerit tergo lucida vellus ovis.
Hinc et femineus labor est, hinc pensa colusque, 60 Fusus et adposito pollice versat opus:
Atque aliqua adsiduae textrix operata Minervae
Cantat, et adplauso tela sonat latere.
Ipse quoque inter agros interque armenta Cupido
Natus et indomitas dicitur inter equas.
65 Illic indocto primum se exercuit arcu:
Ei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!
Nec pecudes, velut ante, petit: fixisse puellas
Gestit et audaces perdomuisse viros.
A miseri, quos hic graviter deus urget! at ille
Felix, cui placidus leniter adflat Amor.
Sancte, veni dapibus festis, sed pone sagittas
Et procul ardentes hinc precor abde faces.
Vos celebrem cantate deum pecorique vocate.
Voce palam pecori, clam sibi quisque vocet. 75 Aut etiam sibi quisque palam: nam turba iocosa Obstrepit et Phrygio tibia curva sono.
Ludite: iam Nox iungit equos, currumque sequuntur
Matris lascivo sidera fulva choro,
Postque venit tacitus furvis circumdatus alis
Somnus et incerto Somnia nigra pede.
Zum Ehrentag des Messalinus.
M. Valerius Messalinus, der junge Sohn des Messalla, war durch Cooptation in das Collegium der Quindecimvirn, denen vornehmlich die Bewahrung und Befragung der sibyllinischen 1) Bücher oblag, aufgenommen worden. Natürlich feiert der Dichter im Sohn den Vater, seinen Gönner.
Das Gedicht gehört etwa in das Jahr 21, nicht lange vor Tibull's Tod.
Phoebe, fave: novus ingreditur tua templa sacerdos:
Huc age cum cithara carminibusque veni.
1) Daher der prophetische Ton des Gedichts.
v. 56. Laribus] vergl. No. 71 v. 84, Anm.
v. 61. Vergl. operosae Minervae studium bei Hor. od. III, 12 v. 5.
Nunc te vocales inpellere pollice chordas,
Nunc precor ad laudes flectere verba mea.
5 Ipse triumphali devinctus tempora lauro,
Dum cumulant aras, ad tua sacra veni.
Sed nitidus pulcherque veni: nunc indue vestem
Sepositam, longas nunc bene pecte comas,
Qualem te memorant Saturno rege fugato
Victori laudes concinuisse Iovi.
Tu procul eventura vides, tibi deditus augur
Scit bene quid fati provida cantet avis,
Tuque regis sortes, per te praesentit aruspex,
Lubrica signavit cum deus exta notis:
15 Te duce Romanos nunquam frustrata Sibylla,
Abdita quae senis fata canit pedibus!
Phoebe, sacras Messalinum sine tangere chartas
Vatis, et ipse precor quod canat illa doce.
Haec dedit Aeneae sortes, postquam ille parentem
Dicitur et raptos sustinuisse Lares;
Nec fore credebat Romam, cum maestus ab alto
Ilion ardentes respiceretque deos.
(Romulus aeternae nondum firmaverat urbis
Moenia, consorti non habitanda Remo,
25 Sed tunc pascebant herbosa Palatia vaccae
Et stabant humiles in Iovis arce casae.
Lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae
Et facta agresti lignea falce Pales,
Pendebatque vagi pastoris in arbore votum,
Garrula silvestri fistula sacra deo,
Fistula, cui semper decrescit arundinis ordo;
Nam calamus cera iungitur usque minor.
At qua Velabri regio patet, ire solebat
Exiguus pulsa per vada linter aqua.
35 Illa saepe gregis diti placitura magistro
Ad iuvenem festa est vecta puella die,
Cum qua fecundi redierunt munera ruris,
Caseus et niveae candidus agnus ovis.)
'Inpiger Aenea, volitantis frater Amoris,
Troica qui profugis sacra vehis ratibus,
Iam tibi Laurentes adsignat Iuppiter agros,
Iam vocat errantes hospita terra Lares.
Illic sanctus eris, cum te, venerande, Numici
Unda deum caelo miserit Indigetem.
XXXXVII. v. 25. Vergl. No. 55 v. 49.
No. 59 v. 4.
v. 39. frater] vergl. No. 59, Einleitung.
v. 42. Lares] vergl. No. 71 v. 84, Anm.
v. 44. 45. Vergl. Ovid Metam. XIIII, 600-608.
45 Ecce super fessas volitat Victoria puppes,
Tandem ad Troianos diva superba venit.
Ecce mihi lucent Rutulis incendia castris :
Iam tibi praedico, barbare Turne, necem.
Ante oculos Laurens castrum murusque Lavini est
Albaque ab Ascanio condita longa duce.
Te quoque iam video, Marti placitura sacerdos
Ilia, Vestales deseruisse focos.
Carpite nunc, tauri, de septem montibus herbas,
Dum licet: hic magnae iam locus urbis erit.
55 Roma, tuum nomen terris fatale regendis,
Qua sua de caelo prospicit arva Ceres,
Quaque patent ortus et qua fluitantibus undis
Solis anhelantes abluit amnis equos.
Troia quidem tunc se mirabitur et sibi dicet
Vos bene tam longa consuluisse via.
Vera cano: sic usque sacras innoxia laurus
Vescar, et aeternum sit mihi virginitas.'
Haec cecinit vates et te sibi, Phoebe, vocavit,
Iactavit fusas et caput ante comas.
65 Quidquid Amalthea, quidquid Marpessia dixit
Herophile, Phyto Graiaque quod monuit,
Quasque Aniena sacras Tiburs per flumina sortes
Portarit sicco pertuleritque sinu,
(Haec fore dixerunt belli mala signa cometen,
Multus ut in terras deplueretque lapis:
Atque tubas atque arma ferunt strepitantia caelo
Audita et lucos praecinuisse fugam,
Et simulacra deum lacrimas fudisse tepentes
Fataque vocales praemonuisse boves,
tenens in manu librum, cuius sacra senatus in Capitolium transtulerit.
v. 69. Der Komet erschien im Sommer des J. 44 v. Chr.; vergl. No. 60 v. 59, Anm.
v. 71. Von ähnlichen Anzeichen des Bürgerkrieges (zwischen Pompeius und Cäsar) ist die Rede bei Petronius c. 122, z. B. v. 134: armorum strepitu caelum furit et tuba Martem sideribus tremefacta ciet, iamque Aetna voratur ignibus insolitis et in aethera fulmina mittit etc.
oder v. 127: namque ore cruento deformis Titan voltum caligine texit.
Vergl. auch Ovid Metam. XV, 783 flg. (vor Cäsars Tode).
75 Ipsum etiam Solem defectum lumine vidit
Iungere pallentes nubilus annus equos),
Haec fuerunt olim: sed tu iam mitis, Apollo,
Prodigia indomitis merge sub aequoribus,
Et succensa sacris crepitet bene laurea flammis,
Omine quo felix et sacer annus erit.
Laurus ubi bona signa dedit, gaudete coloni:
Distendet spicis horrea plena Ceres,
Oblitus et musto feriet pede rusticus uvas,
Dolia dum magni deficiantque lacus.
85 Ac madidus Baccho sua festa Palilia pastor
Concinet: a stabulis tunc procul este lupi.
Ille levis stipulae solemnes potus acervos
Accendet, flammas transilietque sacras.
Tunc operata deo pubes discumbet in herba,
Arboris antiquae qua levis umbra cadit,
Aut e veste sua tendent umbracula sertis
Vincta, coronatus stabit et ante calix.
At sibi quisque dapes et festas extruet alte
Cespitibus mensas cespitibusque torum.
95 Pace tua pereant arcus pereantque sagittae,
Phoebe, modo in terris erret inermis Amor.
Ars bona: sed postquam sumpsit sibi tela Cupido,
Heu heu quam multis ars dedit illa malum!
Et mihi praecipue. iaceo cum saucius annum
Et faveo morbo, cum iuvat ipse dolor,
Usque cano Nemesim, sine qua versus mihi nullus
Verba potest iustos aut reperire pedes.
At tu (nam divum servat tutela poetas),
Praemoneo, vati parce, puella, sacro,
105 Ut Messalinum celebrem, cum praemia belli
Ante suos currus oppida victa feret,
Ipse gerens lauros: lauro devinctus agresti
Miles 'io' magna voce 'triumphe' canet.
Tum Messalla meus pia det spectacula turbae
Et plaudat curru praetereunte pater.
Adnue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,
Sic tua perpetuo sit tibi casta soror.
v. 103. divum] vergl. No.51 v. 47. Vergl. auch Hor. od. I, 17 v. 13 und 14.
v. 108. Vergl. Hor. od. IIII, 2 v. 49.
Martis Romani festae venere kalendae (Exoriens nostris hinc fuit annus avis), Et vaga nunc certa discurrunt undique pompa Perque vias urbis munera perque domos: 5 Dicite, Pierides, quonam donetur honore
Seu mea, seu fallor, cara Neaera tamen.
Carmine formosae, pretio capiuntur avarae:
Gaudeat, ut digna est, versibus illa meis.
Lutea sed niveum involvat membrana libellum,
Pumex et canas tondeat ante comas
Summaque praetexat tenuis fastigia chartae,
Indicet ut nomen littera facta meum,
Atque inter geminas pingantur cornua frontes :
Sic etenim comptum mittere oportet opus.
15 Per vos, auctores huius mihi carminis, oro
Castaliamque umbram Pieriosque lacus,
Ite domum cultumque illi donate libellum,
Sicut erit: nullus defluat inde color.
Illa mihi referet, si nostri mutua cura est
An minor, an toto pectore deciderim.
Sed primum meritam larga donate salute
Atque haec submisso dicite verba sono:
'Haec tibi vir quondam, nunc frater, casta Neaera,
Mittit et accipias munera parva rogat,
25 Teque suis iurat caram magis esse medullis,
Sive sibi coniunx sive futura soror.
Sed potius coniunx: huius spem nominis illi
Auferet extincto pallida Ditis aqua.'
XXXXVIII. v. 1. Zum ersten März dem alten Jahresanfang laubte es die Sitte Freunden und Gönnern, besonders auch Freundinnen, Geschenke zu senden, war es doch ein Fest der Frauen (Matronalia).
Auf gleicher Veranlassung beruht Horaz od. III, 8.
v. 2. Seit dem Jahr 153 traten die Consuln am 1. Januar ihr Amt an.
v. 6. Neaera] unbekannt.
v. 10. pumex] vergl. No. 51 v. 8, Anm.
v. 18. Die Sorge um solche Kleinigkeiten characterisiert die Weise des Lygdamus gegenüber der des Tibull.
v. 23. quondam] durch v. 27 spem
nominis zu erklären.
|