Der Feldzug gegen das empörte Aquitanien ist ruhmvoll beendet, Vorderasien zur Ruhe gebracht. Nun erst (i. J. 27) kehrt Messalla nach Rom zurück und feiert seinen Triumph: Tibull benutzt den wenig späteren Geburtstag seines Gönners, ihn poetisch zu verherrlichen.
Hunc cecinere diem Parcae fatalia nentes
Stamina non ulli dissoluenda deo;
Hunc fore, Aquitanas posset qui fundere gentes,
Quem tremeret forti milite victus Atax.
5 Evenere: novos pubes Romana triumphos
Vidit et evinctos brachia capta duces;
At te victrices lauros, Messalla, gerentem
Portabat niveis currus eburnus equis.
Non sine me est tibi partus honos: Tarbella Pyrene
Testis et Oceani litora Santonici,
Testis Arar Rhodanusque celer magnusque Garumna,
Carnuti et flavi caerula lympha Liger.
An te, Cydne, canam, tacitis qui leniter undis
Caeruleus placidis per vada serpis aquis,
15 Quantus et aetherio contingens vertice nubes
Frigidus intonsos Taurus alat Cilicas?
Quid referam, ut volitet crebras intacta per urbes
Alba Palaestino sancta columba Syro,
Utque maris vastum prospectet turribus aequor
Prima ratem ventis credere docta Tyros,
Qualis et, arentes cum findit Sirius agros,
Fertilis aestiva Nilus abundet aqua?
Nile pater, quanam possim te dicere causa
Aut quibus in terris occuluisse caput?
25 Te propter nullos tellus tua postulat imbres,
Arida nec Pluvio supplicat herba Iovi.
XXXXIIII. v. 13. Cydne] Strabo XIIII, 4 § 10 (p. 672): ò Kúdvos o διαῤῥέων μέσην τὴν Ταρσον τὰς ἀρχὰς ἔχων ἀπὸ τοῦ ὑπερκειμένου πόλεως Ταύρου· καὶ ἔστιν ἐπίνειον ἡ λίμνη τῆς Ταρσοῦ. Vergl. auch Xenoph. anab. I, 2 § 23.
v. 18. sancta]. Die Babylonier glaubten, dass Semiramis in eine Taube verwandelt worden wäre.
v. 24. Durch die Reise von Speke
und Grant 1860-63 ist das "grosse Räthsel" des Nil der Hauptsache nach gelöst und so die Hoffnung erfüllt, die schon nach Lucan (Pharsal.) den Julius Caesar bewegte:
nihil est quod noscere malim, Quam fluvii causas per saecula tanta latentes
Ignotumque caput: spes est mihi
certa videndi
Niliacos fontes; bellum civile re-
linquam.
Te canit atque suum pubes miratur Osirin
Barbara, Memphiten plangere docta bovem.
Primus aratra manu sollerti fecit Osiris
30 Et teneram ferro sollicitavit humum,
Primus inexpertae conmisit semina terrae
Pomaque non notis legit ab arboribus.
Hic docuit teneram palis adiungere vitem,
Hic viridem dura caedere falce comam:
35 Illi iucundos primum matura sapores
Expressa incultis uva dedit pedibus.
Ille liquor docuit voces inflectere cantu,
Movit et ad certos nescia membra modos,
Bacchus et agricolae magno confecta labore
40 Pectora tristitiae dissoluenda dedit.
Bacchus et adflictis requiem mortalibus adfert,
Crura licet dura compede pulsa sonent.
Non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,
Sed chorus et cantus et levis aptus amor,
45 Sed varii flores et frons redimita corymbis,
Fusa sed ad teneros lutea palla pedes
Et Tyriae vestes et dulcis tibia cantu
Et levis occultis conscia cista sacris.
Huc ades ad centum ludos Geniumque choreis
Concelebra et multo tempora funde mero:
Illius et nitido stillent unguenta capillo,
Et capite et collo mollia serta gerat.
Sic venias hodierne: tibi dem turis honores,
Liba et Mopsopio dulcia melle feram.
55 At tibi succrescat proles, quae facta parentis
Augeat et circa stet, venerande,
Nec taceat monumenta viae, quem Tuscula tellus
Candidaque antiquo detinet Alba Lare.
Namque opibus congesta tuis hic glarea dura
Sternitur, hic apta iungitur arte silex.
Te canit agricola, e magna cum venerit urbe
Serus inoffensum rettuleritque pedem.
At tu, Natalis multos celebrande per annos,
Candidior semper candidiorque veni.
v. 44. Vergl. was Horaz od. II, 19 v. 25. 26 vom Bacchus sagt. hodierne] vergl. Zumpt § 492, Anm.
v. 54. Mopsopio melle] vergl. Hor. od. II, 6 v. 14.
Der junge Dichter muss, sehr gegen seine Neigung, seiner Dienstpflicht als Ritter genügen. Es war die Zeit der Kriege des zweiten Triumvirats, etwa im Jahre 43. Das Gedicht ist somit das älteste, welches von Tibull erhalten ist.
Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
Quam ferus et vere ferreus ille fuit!
Tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
Tum brevior dirae mortis aperta via est.
5 A! nihil ille miser meruit! nos ad mala nostra
Vertimus, in saevas quod dedit ille feras.
Divitis hoc vitium est auri. Nec bella fuerunt,
Faginus adstabat cum scyphus ante dapes,
Non arces, non vallus erat, somnumque petebat
Securus varias dux gregis inter oves.
Tunc mihi vita foret dulcis, nec tristia nossem
Arma nec audissem corde micante tubam:
Nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
Haesura in nostro tela gerit latere.
15 Sed patrii servate Lares: aluistis et idem,
Cursarem vestros cum tener ante pedes.
Neu pudeat prisco vos esse e stipite factos:
Sic veteris sedes incoluistis avi.
Tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultu
Stabat in exigua ligneus aede deus.
Hic placatus erat, seu quis libaverat uvam,
Seu dederat sanctae spicea serta comae:
Atque aliquis voti compos liba ipse ferebat
Postque comes purum filia parva favum.
25 At nobis aerata, Lares, depellite tela . . .
Hostiaque e plena rustica porcus hara.
Hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra
Vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.
Sic placeam vobis: alius sit fortis in armis,
Sternat et adversos Marte favente duces,
Ut mihi potanti possit sua dicere factal
Miles et in mensa pingere castra mero.
Quis furor est atram bellis arcessere mortem?
Inminet et tacito clam venit illa pede.
XXXXV. v. 4. Vergl. den Ausdruck des ähnlichen Gedankens bei Horaz od. I, 3 v. 32 und 33.
v. 30. duces] vergl. No. 61, Einleitung.
35 Non seges est infra, non vinea culta, sed audax
Cerberus et Stygiae navita turpis aquae:
Illic perscissisque genis ustoque capillo
Errat ad obscuros pallida turba lacus.
Quam potius laudandus hic est, quem prole parata
Occupat in parva pigra senecta casa!
Ipse suas sectatur oves, at filius agnos,
Et calidam fesso conparat uxor aquam.
Sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
Temporis et prisci facta referre senem.
45 Interea Pax arva colat. Pax candida primum
Duxit araturos sub iuga panda boves,
Pax aluit vites et sucos condidit uvae,
Funderet ut nato testa paterna merum:
Pace bidens vomerque vigent, at tristia duri
Militis in tenebris occupat arma situs.
At nobis, Pax alma, veni spicamque teneto,
Perfluat et pomis candidus ante sinus.
Wenn die Bestellung der Saat beendet ist, wird unter feierlichen Gebräuchen Land, Vieh und Bewohner dem Schutze der Götter (besonders Ceres und Bacchus) empfohlen. Das Opfer suovetaurilia, bei Aermeren eins davon (v. 13) wird dreimal um die Saatfelder geführt und dann dargebracht. Ein fröhliches Mah! beschliesst die Feier.
Quisquis adest, faveat: fruges lustramus et agros,
Ritus ut a prisco traditus extat avo.
Bacche, veni, dulcisque tuis e cornibus uva
Pendeat, et spicis tempora cinge, Ceres.
5 Luce sacra requiescat humus, requiescat arator,
Et grave suspenso vomere cesset opus.
Solvite vincla iugis: nunc ad praesepia debent
Plena coronato stare boves capite.
Omnia sint operata deo: non audeat ulla
Lanificam pensis inposuisse manum.
Casta placent superis: pura cum veste venite
Et manibus puris sumite fontis aquam.
Cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras
Vinctaque post olea candida turba comas.
v. 42. Vergl. die ausgeführtere
Schilderung bei Hor. epod. 2, 39-48.
XXXXVI. v. 3. cornibus] Athenaios
ΧΙ, 7, 51 (p. 476): τοὺς πρώτους λέ-
γεται τοῖς κέρασι τῶν βοῶν πίνειν· ἀφ ̓ οὗ τὸν Διόνυσον κερατοφυῆ πλάττεσθαι.
v. 12. puris] Dativ, proleptisch.
15 Di patrii, purgamus agros, purgamus agrestes:
Vos mala de nostris pellite limitibus,
Neu seges eludat messem fallacibus herbis,
Neu timeat celeres tardior agna lupos.
Tunc nitidus plenis confisus rusticus agris
Ingeret ardenti grandia ligna foco,
Turbaque vernarum, saturi bona signa coloni,
Ludet et ex virgis extruet ante casas.
Eventura precor: viden ut felicibus extis
Significet placidos nuntia fibra deos?
25 Nunc mihi fumosos veteris proferte Falernos Consulis et Chio solvite vincla cado.
Vina diem celebrent: non festa luce madere
Est rubor, errantes et male ferre pedes.
Sed 'bene Messallam' sua quisque ad pocula dicat,
Nomen et absentis singula verba sonent.
Gentis Aquitanae celeber Messalla triumphis
Et magna intonsis gloria victor avis,
Huc ades adspiraque mihi, dum carmine nostro
Redditur agricolis gratia caelitibus.
35 Rura cano rurisque deos. his vita magistris
Desuevit querna pellere glande famem:
Illi conpositis primum docuere tigillis
Exiguam viridi fronde operire domum,
Illi etiam tauros primi docuisse feruntur
Servitium et plaustro supposuisse rotam.
Tunc victus abiere feri, tunc consita pomus,
Tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas,
Aurea tunc pressos pedibus dedit uva liquores
Mixtaque securo est sobria lympha mero.
45 Rura ferunt messes, calidi cum sideris aestu
Deponit flavas annua terra comas.
Rure levis verno flores apis ingerit alveo,
Conpleat ut dulci sedula melle favos.
Agricola adsiduo primum satiatus aratro
Cantavit certo rustica verba pede
Et satur arenti primum est modulatus avena
Carmen, ut ornatos diceret ante deos,
Agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti
Primus inexperta duxit ab arte choros.
v. 20. saturi] vergl. Horaz epod. 2 v. 65.
v. 25. Falernos] vergl. No. 60 v. 73, Anm.
v. 29. bene M.] sc. valere iubeo: Formel des Toastes.
v. 31. Messalla feierte seinen
Triumph über die Aquitaner im J. 27 v. Chr.
v.32. intonsis] den Bart zu scheren kam erst seit dem Jahr 300 in Mode.
v. 54. Anfang des Drama; vergl. Horaz d. arte p. v. 277.
|