ARS AMATORIA

[This work is, as its name implies, a set of rules for the government of affairs of love. The work is in three books, - the first two addressed to men, the last to women. Ovid, who by experience was a past master in this art, offers minute instructions as to methods of procedure. Others may be leaders and instructors in other arts, but he is the master of the art of love.]

I. Siquis in hoc artem populo non novit amandi,
Hoc legat et lecto carmine doctus amet!
Arte citae veloque rates remoque moventur,
Arte leves currus: arte regendus Amor.
5 Curribus Automedon lentisque erat aptus habenis,
Tiphys in Haemonia puppe magister erat:
Me Venus artificem tenero praefecit Amori;
Tiphys et Automedon dicar Amoris ego.

[The poet recommends the theater as the best field of observation of the fair sex, who, from the days of the Sabine women down, have thronged that place of popular resort.]

Ut redit itque frequens longum formica per agmen,
Granifero solitum cum vehit ore cibum,

95 Aut ut apes saltusque suos et olentia nactae
Pascua per flores et thyma summa volant,
Sic ruit in celebres cultissima femina ludos:
Copia iudicium saepe morata meum est.
Spectatum veniunt; veniunt spectentur ut ipsae :
Ille locus casti damna pudoris habet.
Primos sollicitos fecisti, Romule, ludos,

100

Cum iuvit viduos rapta Sabina viros.
Tunc neque marmoreo pendebant vela theatro,
Nec fuerant liquido pulpita rubra croco;
105 Illic, quas tulerant nemorosa Palatia, frondes
Simpliciter positae, scaena sine arte fuit;
In gradibus sedit populus de caespite factis,
Qualibet hirsutas fronde tegente comas.
Respiciunt oculisque notant sibi quisque puellam,
IIO Quam velit, et tacito pectore multa movent.
Dumque rudem praebente modum tibicine Tusco
Ludius aequatam ter pede pulsat humum,
In medio plausu (plausus tunc arte carebant)
Rex populo praedae signa petita dedit.
115 Protinus exsiliunt animum clamore fatentes
Virginibus cupidas iniciuntque manus:
Ut fugiunt aquilas, timidissima turba, columbae,
Utque fugit visos agna novella lupos,

120

Sic illae timuere viros sine more ruentes;

Constitit in nulla, qui fuit ante, color.

Nam timor unus erat, facies non una timoris: Pars laniat crines, pars sine mente sedet; Altera maesta silet, frustra vocat altera matrem ; Haec queritur, stupet haec; haec manet, illa fugit. 125 Ducuntur raptae, genialis praeda, puellae,

Et potuit multas ipse decere timor.

[It would be profitless to follow Ovid through the tangled maze of precept and illustration. The whole work shows the extremely low ideal of morality which existed in the society of the time. No more striking commentary upon this society can be made than that such a work as this should have been put forth by a popular poet in the confident expectation that it would meet with a popular response.

This work, like all of Ovid's works, abounds in mythological illustrations. One of the best of these is the following selection from the third book, illustrating the folly of the too hasty judgment of jealousy.]

III. Nec cito credideris! quantum cito credere laedat, Exemplum vobis non leve Procris erit.

686

690

Est prope purpureos colles florentis Hymetti

Fons sacer et viridi caespite mollis humus:
Silva nemus non alta facit; tegit arbutus herbam;
Ros maris et lauri nigraque myrtus olent;
Nec densum foliis buxum fragilesque myricae

Nec tenues cytisi cultaque pinus abest;
Lenibus impulsae Zephyris auraque salubri

Tot generum frondes herbaque summa tremit. 695 Grata quies Cephalo; famulis canibusque relictis Lassus in hac iuvenis saepe resedit humo,

700

'Quae' que 'meos releves aestus,' cantare solebat

Accipienda sinu, mobilis aura, veni!'

Coniugis ad timidas aliquis male sedulus aures
Auditos memori rettulit ore sonos:

Procris ut accepit nomen, quasi paelicis, Aurae,
Excidit et subito muta dolore fuit:

Palluit, ut serae lectis de vite racemis

Pallescunt frondes, quas nova laesit hiems,
705 Quaeque suos curvant matura Cydonia ramos,
Cornaque adhuc nostris non satis apta cibis.
Ut rediit animus, tenues a pectore vestes
Rumpit et indignas sauciat ungue genas;
Nec mora, per medias passis furibunda capillis
Evolat, ut thyrso concita Baccha, vias.
Ut prope perventum, comites in valle relinquit,
Ipsa nemus tacito clam pede fortis init.

710

Quid tibi mentis erat, cum sic male sana lateres,
Procri? quis attoniti pectoris ardor erat?

715 Iam iam venturam, quaecumque erat Aura, putabas Scilicet atque oculis probra videnda tuis.

Nunc venisse piget (neque enim deprendere velles),

720

Nunc iuvat: incertus pectora versat amor; Credere quae iubeant, locus est et nomen et index, Et quia amans semper, quod timet, esse putat. Vidit ut oppressa vestigia corporis herba,

Pulsantur trepidi corde micante sinus; Iamque dies medius tenues contraxerat umbras, Inque pari spatio vesper et ortus erant : 725 Ecce, redit Cephalus silvis, Cyllenia proles, Oraque fontana fervida pulsat aqua.

730

Anxia, Procri, lates; solitas iacet ille per herbas,
Et 'Zephyri molles auraque' dixit 'ades!'
Ut patuit miserae iucundus nominis error,

Et mens et rediit verus in ora color:
Surgit et oppositas agitato corpore frondes
Movit in amplexus uxor itura viri;
Ille feram vidisse ratus iuvenaliter artus
Corripit in dextra tela fuere manu.

735 Quid facis, infelix? non est fera; supprime tela ! Me miserum! iaculo fixa puella tuo est.

740

Ei mihi!' conclamat 'fixisti pectus amicum:
Hic locus a Cephalo vulnera semper habet.
Ante diem morior, sed nulla paelice laesa:

Hoc faciet positae te mihi, terra, levem.
Nomine suspectas iam spiritus exit in auras:
Labor, io! cara lumina conde manu!'
Ille sinu dominae morientia corpora maesto
Sustinet et lacrimis vulnera saeva lavat:
745 Exit et incauto paulatim pectore lapsus
Excipitur miseri spiritus ore viri.

REMEDIA AMORIS

[This poem is designed as a book of advice for those who would be delivered from the snares of love. In the opening lines, Ovid apologizes to Cupid for his seeming desertion from the standard of that youthful god, implied in the title of his poem; and explains that his 'remedy' is only for those who are entangled in the meshes of unhappy or unworthy love.]

Legerat huius Amor titulum nomenque libelli:
'Bella mihi, video, bella parantur' ait.

Parce tuum vatem sceleris damnare, Cupido,
Tradita qui toties te duce signa tuli.

5 Non ego Tydides, a quo tua saucia mater
In liquidum rediit aethera Martis equis.
Saepe tepent alii iuvenes; ego semper amavi:
Et si, quid faciam nunc quoque, quaeris, amo.
Quin etiam docui, qua posses arte parari,

Et quod nunc ratio est, impetus ante fuit.
Nec te, blande puer, nec nostras prodimus artes,
Nec nova praeteritum musa retexit opus.
Siquis amat quod amare iuvat, feliciter ardet:
Gaudeat, et vento naviget ille suo.

15 At siquis male fert indignae regna puellae,
Ne pereat, nostrae sentiat artis opem.'

[The poet moralizes upon the dangers of delay.]

Nam mora dat vires: teneras mora percoquit uvas
Et validas segetes, quod fuit herba, facit.