: P. OVIDII NASONIS METAMORPHOSEON LIBER TERTIUS. 10 JAMQUE Deus, positâ fallacis imagine tauri, Se confessus erat; Dictæaque rura tenebat. Cùm pater ignarus Cadmo perquirere raptam Imperat: et pænam, si non invenerit, addit Exsilium, facto pius et sceleratus eodem. Orbe pererrato (quis enim deprendere possit Furta Jovis?) profugus patriamque, iramque parentis Vitat Agenorides; Phœbique oracula supplex Consulit: et, quæ sit tellus habitanda, requirit. Bos tibi, Phœbus ait, solis occurret in arvis, Nullum passa jugum, curvique immunis aratri. Hâc duce carpe vias, et, quâ requieverit herbâ, Mœnia fac condas: Bœotiaque illa vocato. Vix bene Castalio Cadmus descenderat antro: Incustoditam lentè videt ire juvencam, Nullum servitii signum cervice gerentem. Subsequitur, pressoque legit vestigia gressu; Auctoremque viæ Phœbum taciturnus adorat. Jam vada Cephisi, Panopesque evaserat arva; Bos stetit; et, tollens spatiosam cornibus altis Ad cælum frontem, mugitibus impulit auras. Atque ita, respiciens comites sua terga sequentes, Procubuit, tenerâque latus submisit in herba. Cadmus agit grates, peregrinæque oscula terræ Figit: et ignotos montes, agrosque salutat. VOL. II. F 20 30 Sacra Jovi facturus erat: jubet ire ministros, Et petere è vivis libandas fontibus undas. Silva vetus stabat, nullâ violata securi: Est specus in medio, virgis ac vimine densus, Efficiens humilem lapidum compagibus arcum; Uberibus fecundus aquis. (Hoc conditus antro Martius anguis erat, cristis præsignis et auro. Igne micant oculi; corpus tumet omne veneno; Tresque vibrant linguæ; triplici stant ordine dentes.) Quem postquam Tyriâ lucum de gente profecti Infausto tetigere gradu; demissaque in undas Urna dedit sonitum; longum caput extulit antro Cæruleus serpens; horrendaque sibila misit. Effluxere urnæ manibus: sanguisque relinquit Corpus, et attonitos subitus tremor occupat artus. 40 Ille volubilibus squamosos nexibus orbes Torquet, et immensos saltu sinuatur in arcus : Ac mediâ plùs parte leves erectus in auras Despicit omne nemus: tantoque est corpore, quanto, Si totum spectes, geminas qui separat Arctos. Nec mora: Phœnicas (sive illi tela parabant, Sive fugam; sive ipse timor prohibebat utrumque) Occupat: hos morsu, longis complexibus illos; Hos necat adflatos funesti tabe veneni. Fecerat exiguas jam Sol altissimus umbras: Quæ mora sit sociis miratur Agenore natus; Vestigatque viros. Tegimen derepta leoni Pellis erat; telum splendenti lancea ferro, Et jaculum; teloque animus præstantior omni. Ut nemus intravit, letataque corpora vidit, Victoremque suprà spatiosi corporis hostem Tristia sanguineâ lambentem vulnera linguâ; Aut ultor vestræ, fidissima corpora, mortis, Aut comes, inquit, ero. Dixit: dextrâque molarem Sustulit; et magnum magno conamine misit. Illius impulsu cum turribus ardua celsis Mœnia mota forent: serpens sine vulnere mansit. Loricæque modo squamis defensus, et atræ 50 60 70 Duritiâ pellis, validos cute repulit ictus. At non duritiâ jaculum quoque vincit eâdem ; Quod medio lentæ fixum curvamine spinæ Constitit; et toto descendit in ilia ferro. Ille, dolore ferox, caput in sua terga retorsit : Vulneraque adspexit, fixumque hastile momordit. Idque, ubi vi multâ partem labefecit in omnem, Vix tergo eripuit: ferrum tamen ossibus hæret. Tum verò, postquam solitas accessit ad iras Plaga recens, plenis tumuerunt guttura venis: Spumaque pestiferos circumfluit albida rictus: Terraque rasa sonat squamis; quique halitus exit Ore niger Stygio, vitiatas inficit auras. Ipse modò immensum spiris facientibus orbem Cingitur: interdum longâ trabe rectior exit. Impete nunc vasto, ceu concitus imbribus amnis, Fertur, et obstantes proturbat pectore silvas. Cedit Agenorides paullum: spolioque leonis Sustinet incursus; instantiaque ora retardat Cuspide prætenta. Furit ille, et inania duro Vulnera dat ferro: frangitque in acumine dentes. Jamque venenifero sanguis manare palato Cœperat; et virides adspergine tinxerat herbas: Sed leve vulnus erat: quia se retrahebat ab ictu; Læsaque colla dabat retro; plagamque sedere Cedendo arcebat, nec longius ire sinebat: Donec Agenorides conjectum in gutture ferrum 90 Usque sequens pressit, dum retro quercus 'eunti Obstitit; et fixa est pariter cum robore cervix. Pondere serpentis curvata est arbor, et imæ Parte flagellari gemuit sua robora caudæ. Dum spatium victor victi considerat hostis; 80 Vox subitò audita est: (neque erat cognoscere prom tum Unde; sed audita est) Quid, Agenore nate, peremtum 100 Ecce viri fautrix, superas delapsa per auras, Pallas adest: motæque jubet supponere terræ Vipereos dentes, populi incrementa futuri. Paret: et ut presso sulcum patefecit aratro, Spargit humi jussos, mortalia semina, dentes. Inde (fide majus) glebæ cœpere moveri: Primaque de sulcis acies adparuit hastæ. Tegmina mox capitum picto nutantia cono: Mox humeri pectusque, onerataque brachia telis Exsistunt: crescitque seges clypeata virorum. 110 Sic, ubi tolluntur festis aulæa theatris, Surgere signa solent: primumque ostendere vultum; Cetera paullatim: placidoque educta tenore Tota patent; imoque pedes in margine ponunt. Territus hoste novo Cadmus capere arma parabat: Ne cape, de populo, quem terra creaverat, unus Exclamat; nec te civilibus insere bellis. Atque ita terrigenis rigido de fratribus unum Cominus ense ferit: jaculo cadit eminus ipse. Hic quoque, qui leto dederat, non longiùs illo 120 Vivit, et exspirat, modò quas acceperat, auras. Exemploque pari furit omnis turba: suoque Marte cadunt subiti per mutua vulnera fratres. Jamque brevis spatium vitæ sortita juventus Sanguineam trepido plangebant pectore matrem, Quinque superstitibus: quorum fuit unus Echion. Is sua jecit humi, monitu Tritonidis, arma; Fraternæque fidem pacis petiitque, deditque. Hos operis comites habuit Sidonius hospes; Cùm posuit jussam Phœbëis sortibus urbem. Jam stabant Thebe: poteras jam, Cadme, videri 130 Exsilio felix: soceri tibi Marsque Venusque Prima nepos inter tot res tibi, Cadme, secundas 140 150 Caussa fuit luctûs, alienaque cornua fronti Addita, vosque canes satiatæ sanguine herili. At bene si quæras; Fortunæ crimen in illo, Non scelus invenies. Quod enim scelus error habebat? Mons erat, infectus variarum cæde ferarum : Jamque dies rerum medias contraxerat umbras; Et Sol ex æquo metâ distabat utrâque; Cùm juvenis placido per devia lustra vagantes Participes operum compellat Hyantius ore: Lina madent, comites, ferrumque cruore ferarum, Fortunamque dies habuit satis. Altera lucem Cùm croceis evecta rotis Aurora reducet, Propositum repetamus opus. Nunc Phœbus utrâque Distat idem terrâ; finditque vaporibus arva. Sistite opus præsens, nodosaque tollite lina. Jussa viri faciunt, intermittuntque laborem. Vallis erat piceis et acutâ densa cupressu, Nomine Gargaphie, succinctæ sacra Dianæ: Cujus in extremo est antrum nemorale recessu, Arte laboratum nulla: simulaverat artem Ingenio Natura suo: nam pumice vivo, Et levibus tophis nativum duxerat arcum. Fons sonat à dextrâ, tenui perlucidus undâ, Margine gramineo patulos incinctus hiatus. Hic Dea silvarum, venatu fessa, solebat Virgineos artus liquido perfundere rore. Quò postquam subiit; Nympharum tradidit uni Armigeræ jaculum, pharetramque, arcusque retentos. Altera depositæ subjecit brachia pallæ. Vincla duæ pedibus demunt. Nam doctior illis Ismenis Crocale, sparsos per colla capillos Colligit in nodum; quamvis erat ipsa solutis. Excipiunt laticem Nepheleque, Hyaleque, Rhanisque, Et Psecas, et Phiale; funduntque capacibus urnis. Dumque ibi perluitur solitâ Titania lymphâ; Ecce nepos Cadmi, dilatâ parte laborum, Per nemus ignotum non certis passibus errans, Pervenit in lucum sic illum fata ferebant. 160 170 |