Terruit, et primò subitâ formidinė movit:
Mox, ubi mens rediit, et contemsere sequentem,
Ad numerum motis pedibus duxere choreas.
Improbat has pastor: saltuque imitatus agresti
Addidit obscænis convicia rustica dictis.
Nec priùs obticuit, quàm guttura condidit arbor:
Arbore enim succoque licet cognoscere mores.
Quippe notam linguæ baccis oleaster amaris
Exhibet: asperitas verborum cessit in illas.

520

Hinc ubi legati rediere, negata ferentes Arma Ætola sibi, Rutuli sine viribus illis Bella instructa gerunt: multumque ab utrâque cruoris Parte datur. Fert ecce avidas in pinea Turnus 550 Texta faces: ignesque timent, quibus unda pepercit. Jamque picem, et ceras, alimentaque cetera flammx Mulciber urebat, perque altum ad carbasa malum Ibat, et incurvæ fumabant transtra carinæ: Cùm memor has pinus Idæo vertice cæsas Sancta deûm genetrix, tinnitibus aëra pulsi Æris, et inflati complevit murmure buxi. Perque leves domitis invecta leonibus auras, Irrita sacrilegâ jactas incendia dextrâ Turne, ait. Eripiam; nec, me patiente, cremabit Ignis edax nemorum partes et membra meorum. 541 Intonuit dicente Deâ: tonitrumque secuti Cum saliente graves ceciderunt grandine nimbi: Aëraque, et subitis tumidum concursibus æquor Astræi turbant, et eunt in prælia, fratres. E' quibus alma parens, unius viribus usa, Stuppea prærumpit Phrygiæ retinacula classis: Fertque rates pronas, medioque sub æquore mergit. Robore mollito, lignoque in corpora verso, In capitum faciem puppes mutantur aduncæ: 550 In digitos abeunt, et crura natantia, remi: Quodque priùs fuerat, latus est: mediisque carina Subdita navigiis, spinæ mutatur in usum. Lina comæ molles, antennæ brachia fiunt. Cærulus, ut fuerat, color est. Quasque antè timebant,

Illas virgineis exercent lusibus undas
Naïdes æquoreæ: durisque in montibus ortæ
Molle fretum celebrant: nec eas sua tangit origo.
Non tamen oblitæ, quàm multa pericula sævo
Pertulerint pelago, jactatis sæpe carinis
Supposuere manus: nisi si qua vehebat Achivos.

560

Cladis adhuc Phrygiæ memores, odere Pelasgos:

Neritiæque ratis viderunt fragmina lætis
Vultibus: et lætæ vidêre rigescere puppim
Cautibus Alcinoi, saxumque increscere ligno.

570

Spes erat, in Nymphas animatâ classe marinas,
Posse metu monstri Rutulum desistere bello.
Perstat, habetque Deos pars utraque: quique Deorum
Instar, habent animos. Nec jam dotalia regna,
Nec soceri sceptrum, nec te, Lavinia virgo,
Sed vicisse petunt: deponendique pudore
Bella gerunt. Tandemque Venus victricia nati
Arma videt: Turnusque cadit; cadit Ardea, Turno
Sospite, dicta potens. Quam postquam barbarus ignis
Abstulit, et tepidâ latuerunt tecta favilla;
Congerie è media tum primùm cognita præpes
Subvolat, et cineres plausis everberat alis.
Et sonus, et macies, et pallor, et omnia, captam
Quæ deceant urbem, nomen quoque mansit in illâ
Urbis: et ipsa suis deplangitur Ardea pennis. 580
Jamque Deos omnes, ipsamque Æneïa virtus

Junonem veteres finire coëgerat iras:
Cùm, bene fundatis opibus crescentis Iüli,
Tempestivus erat cœlo Cythereïus heros;
Ambieratque Venus Superos: colloque parentis
Circumfusa sui, Numquam mihi, dixerat, ullo
Tempore dure pater, nunc sis mitissimus oro;
Æneæque meo, qui te de sanguine nostro
Fecit avum, quamvis parvum, des, optime, numen;
Dummodo des aliquod. Satis est inamabile regnum
Adspexisse semel, Stygios semel îsse per amnes. 590
Adsensere Dei: nec conjux regia vultus
Immotos tenuit, placatoque adnuit ore.

Tum pater, Estis, ait, cœlesti munere digni,
Quæque petis, pro quoque petis: cape, gnata, quod

optas.

610

Fatus erat: Gaudet, gratesque agit illa parenti: Perque leves auras junctis invecta columbis Litus adit Laurens; ubi tectus arundine serpit In freta flumineis vicina Numicius undis. Hunc jubet Æneæ, quæcumque obnoxia morti, 600 Abluere; et tacito deferre sub æquora cursu. Corniger exsequitur Veneris mandata: suisque, Quidquid in Æneâ fuerat mortale, repurgat, Et respergit aquis. Pars optima restitit illi. Lustratum genetrix divino corpus odore Unxit, et ambrosiâ cum dulci nectare mixtâ Contigit os, fecitque Deum: quem turba Quirini Nuncupat Indigetem; temploque arisque recepit. Inde sub Ascanii ditione binominis Alba, Resque Latina fuit: succedit Silvius illi: Quo satus, antiquo tenuit repetita Latinus Nomina cum sceptro. Clarum subit Alba Latinum: Epitos ex illo est: post hunc Capetusque, Capysque; Sed Capys antè fuit. Regnum Tiberinus ab illis Cepit; et in Tusci demersus fluminis undis Nomina fecit aquæ. De quo Remulusque, feroxque Acrota sunt geniti: Remulus maturior annis Fulmineo periit, imitator fulminis, ictu. Fratre suo sceptrum moderatior Acrota forti Tradit Aventino: qui quo regnârat, eodem Monte jacet positus; tribuitque vocabula monti. Jamque Palatinæ summam Proca gentis habebat. Rege sub hoc Pomona fuit: quâ nulla Latinas Inter Hamadryadas coluit sollertiùs hortos, Nec fuit arborei studiosior altera fætûs: Unde tenet nomen. Non silvas illa, nec amnes; Rus amat, et ramos, felicia poma ferentes. Nec jaculo gravis est, sed aduncâ dextera falce: Quâ modò luxuriem premit, et spatiantia passim Brachia compescit: fissa modò cortice virgam 630

620

Inserit, et succos alieno præstat alumno.
Nec patitur sentire sitim: bibulæque recurvas
Radicis fibras labentibus irrigat undis.
Hic amor, hoc studium: Veneris quoque nulla cupido.
Vim tamen agrestum metuens, pomaria claudit
Intus: et accessus prohibet refugitque viriles.
Quid non et Satyri, saltatibus apta juventus,
Fecere, et pinu præcincti cornua Panes,
Silvanusque, suis semper juvenilior annis,
Quique Deus fures, vel falce, vel inguine terret, 640
Ut poterentur ea? sed enim superabat amando
Hos quoque Vertumnus: neque erat felicior illis.
O quoties habitu duri messoris aristas
Corbe tulit; verique fuit messoris imago!
Tempora sæpe gerens fæno religata recenti,
Desectum poterat gramen versâsse videri.
Sæpe manu stimulos rigida portabat; ut illum
Jurares fessos modò disjunxisse juvencos.
Falce datâ, frondator erat, vitisque putator.
Induerat scalas, lecturum poma putares.
Miles erat gladio, piscator arundine sumtâ,
Denique per multas aditum sibi sæpe figuras
Reperit, ut caperet spectatæ gaudia formæ.
Ille etiam pictâ redimitus tempora mitrâ,
Innitens baculo, positis ad tempora canis,
Adsimulavit anum: cultosque intravit in hortos;
Pomaque mirata est: Tantoque potentior, inquit.
Paucaque laudatæ dedit oscula; qualia numquam
Vera dedisset anus: glebâque incurva resedit,
Suspiciens pandos autumni pondere ramos.
Ulmus erat contrà, spatiosa tumentibus uvis:
Quam sociâ postquam pariter cum vite probavit;
At si staret, ait, cælebs sine palmite truncus,
Nil præter frondes, quare peteretur, haberet.
Hæc quoque, quæ junctâ vitis requiescit in ulmo,
Si non nupta føret, térræ adclinata jaceret.

4

Tu tamen exemplo non tangeris arboris hujus,

Concubitusque fugis, nec te conjungere curas.

650

660 670

Atque utinam velles! Helene non pluribus esset
Sollicitata procis, nec quæ Lapitheïa movit
Prælia, nec conjux timidis audacis Ulixei.
Nunc quoque, cùm fugias averserisque petentes,
Mille proci cupiunt; et Semideique, Deique,
Et quæcumque tenent Albanos numina montes.
Sed tu, si sapies, si te bene jungere, anumque
Hanc audire voles, (quæ te plus omnibus illis,
Plùs quàm credis, amo) vulgares rejice tædas,
Vertumnumque tori socium tibi delige: pro quo
Me quoque pignus habe. Neque enim sibi notior

ille est,

Quàm mihi. Nec toto passim vagus errat in orbe, 680
Hæc loca sola colit: nec uti pars magna procorum,
Quam modò vidit, amat. Tu primus et ultimus illi
Ardor eris; solique suos tibi devovet annos.
Adde, quòd est juvenis: quòd naturale decoris
Munus habet; formasque aptè fingetur in omnes:
Et, quod erit jussus (jubeas licèt omnia) fiet.
Quid, quòd amatis idem? quòd, quæ tibi poma co-

luntur,

Primus habet; lætâque tenet tua munera dextrâ? Sed neque jam fœtus desiderat arbore demtos, Nec, quas hortus alit, cum succis mitibus herbas, 690 Nec quidquam, nisi te. Miserere ardentis: et ipsum, Qui petit, ore meo præsentem crede precari. Ultoresque Deos, et pectora dura perosam Idalien, memoremque time Rhamnusidis iram. Quóque magis timeas, (etenim mihi multa vetustas Scire dedit) referam totâ notissima Cypro Facta; quibus flecti facilè et mitescere possis. Viderat à veteris generosam sanguine Teucri Iphis Anaxareten, humili de stirpe creatus. Viderat, et totis perceperat ossibus æstum. Luctatusque diu, postquam ratione furorem Vincere non potuit, supplex ad limina venit. Et modò nutrici miserum confessus amorem, Ne sibi dura foret, per spes oravit alumne :

700