Ponit anus. Mense sed erat pes tertius impar:
Testa parem fecit. Quæ postquam subdita clivum
Sustulit; æquatam mentæ tersere virentes.
Ponitur hic bicolor sinceræ bacca Minervæ,
Conditaque in liquidâ corna autumnalia fæce,
Intubaque, et radix, et lactis massa coacti;
Ovaque, non acri leviter versata favilla;
Omnia fictilibus. Post hæc cælatus eâdem
Sistitur argillâ crater; fabricataque fago
Pocula, quâ cava sunt flaventibus illita ceris.
Parva mora est; epulasque foci misêre calentes:
Nec longæ rursus referuntur vina senectæ;
Dantque locum mensis paullum seducta secundis.
Híc nux, hîc mixta est rugosis carica palmis,
Prunaque, et in patulis redolentia mala canistris,
Et de purpureis collectæ vitibus uvæ.
Candidus in medio favus est. Super omnia vultus
Accessere boni: nec iners pauperque voluntas.
Interea, quoties haustum cratera repleri
Sponte suâ, per seque vident succrescere vina, 680
Attoniti novitate pavent, manibusque supinis
Concipiunt Baucisque preces, timidusque Philemon:
Et veniam dapibus, nullisque paratibus orant.
Unicus anser erat, minimæ custodia villæ:
Quem Dis hospitibus domini mactare parabant:
Ille celer pennâ tardos ætate fatigat;
Eluditque diu: tandemque est visus ad ipsos
Confugisse Deos. Superi vetuere necari;
Dique sumus; meritasque luet vicinia pœnas
Impia, dixerunt: vobis immunibus hujus
Esse mali dabitur: modò vestra relinquite tecta;
Ac nostros comitate gradus; et in ardua montis
Ite simul. Parent ambo, baculisque levati
Nituntur longo vestigia ponere clivo.
Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta
Missa potest: flexere oculos, et mersa palude
Cetera prospiciunt: tantùm sua tecta manere.
Dumque ea mirantur; dum deflent fata suorum :
Illa vetus dominis etiam casa parva duobus,
Vertitur in templum: furcas subiere columnæ: 700
Stramina flavescunt; adopertaque marmore tellus,
Cælatæque fores, aurataque tecta videntur.
Talia cum placido Saturnius edidit ore :
Dicite, juste senex, et femina conjuge justo
Digna, quid optetis. Cum Baucide pauca locutus,
Consilium Superis aperit commune Philemon :
Esse sacerdotes, delubraque vestra tueri
Poscimus: et quoniam concordes egimus annos;
Auferat hora duos eadem: nec conjugis umquam
Busta meæ videam; neu sim tumulandus ab illa. 710
Vota fides sequitur: templi tutela fuere,
Donec vita data est. Annis ævoque soluti
Ante gradus sacros cùm starent fortè, locique
Inciperent casus; frondere Philemona Baucis,
Baucida conspexit senior frondere Philemon.
Jamque super gelidos crescente cacumine vultus,
Mutua, dum licuit, reddebant dicta; Valeque,
O conjux, dixere simul, simul abdita texit
Ora frutex. Ostendit adhuc Tyaneïus illic
Incola de geminâ vicinos arbore truncos.
Hæc mihi non vani (neque erat cur fallere vellent)
Narravere senes. Equidem pendentia vidi
Serta super ramos: ponensque recentia, dixi,
Cura pii Dîs sunt, et, qui coluere, coluntur.
Desierat: cunctosque et res et moverat auctor: Thesea præcipué: quem facta audire volentem Mira Deûm, nixus cubito Calydonius amnis Talibus adloquitur: Sunt, ô fortissime, quorum Forma semel mota est, et in hoc renovamine mansit. Sunt, quibus in plures jus est transire figuras: 730 Ut tibi, complexi terram maris incola, Proteu. Nam modò te juvenem, modò te vidêre leonem; Nunc violentus aper, nunc, quam tetigisse timerent, Anguis eras; modò te faciebant cornua taurum.
Sæpe lapis poteras, arbor quoque sæpe videri. Interdum, faciem liquidarum imitatus aquarum, Flumen eras: interdum undis contrarius ignis. Nec minus Autolyci conjux, Erisichthone nata, Juris habet. Pater hujus erat, qui numina Divûm Sperneret; et nullos aris adoleret honores. Ille etiam Cereale nemus violâsse securi Dicitur; et lucos ferro temerâsse vetustos. Stabat in his ingens annoso robore quercus; Una nemus: vittæ mediam, memoresque tabellæ, Sertaque cingebant, voti argumenta potentis. Sæpe sub hâc Dryades festas duxere choreas: Sæpe etiam, manibus nexis ex ordine, trunci Circuiere modum: mensuraque roboris ulnas Quinque ter implebat: nec non et cetera tanto Silva sub hâc, silvâ quanto jacet herba sub omni. 750 Non tamen idcirco ferrum Triopeïus illâ Abstinuit; famulosque jubet succidere sacrum Robur: et ut jussos cunctari vidit, ab uno Edidit hæc raptâ sceleratus verba securi: Non dilecta Deæ solùm, sed et ipsa licebit Sit Dea, jam tanget frondente cacumine terram. Dixit; et, obliquos dum telum librat in ictus, Contremuit, gemitumque dedit Deoïa quercus: Et pariter frondes, pariter pallescere glandes Cœpere; ac longi pallorem ducere rami. Cujus ut in trunco fecit manus impia vulnus; Haud aliter fluxit, discussâ cortice, sanguis; Quàm solet, ante aras ingens ubi victima taurus Concidit, abruptâ cruor è cervice profusus. Obstupuere omnes: aliquisque ex omnibus audet Deterrere nefas, sævamque inhibere bipennim. Adspicit hunc, Mentisque piæ cape præmia, dixit Thessalus: inque virum convertit ab arbore ferrum : Detruncatque caput; repetitaque robora cædit. Editus è medio sonus est cum robore talis : Nympha sub hoc ego sum, Cereri gratissima, ligno:
Quæ tibi factorum pœnas instare tuorum
Vaticinor moriens, nostri solatia leti.
Persequitur scelus ille suum: labefactaque tandem
Ictibus innumeris, adductaque funibus arbor
Corruit, et multam prostravit pondere silvam.
Attonitæ Dryades damno nemorisque suoque,
Omnes germanæ, Cererem cum vestibus atris
Mærentes adeunt; pœnamque Erisichthonis orant.
Adnuit his: capitisque sui pulcherrima motu
Concussit gravidis oneratos messibus agros:
Moliturque genus pœnæ miserabile, si non
Ille suis esset nulli miserabilis actis,
Pestiferâ lacerare Fame. Quæ quatenus ipsi
Non adeunda Deæ, (neque enim Cereremque Famem-
Fata coire sinunt) montani numinis unam
Talibus agrestem compellat, Oreada, dictis:
Est locus extremis Scythiæ glacialis in oris,
Triste solum, sterilis, sine fruge, sine arbore tellus;
Frigus iners illic habitant, Pallorque, Tremorque, 790
Et jejuna Fames: ea se in præcordia condat
Sacrilegi scelerata, jube: nec copia rerum
Vincat eam; superetque meas certamine vires.
Neve viæ spatium te terreat; accipe currus:
Accipe, quos frenis altè moderere, dracones.
Et dedit. Illa dato subvecta per aëra curru
Devenit in Scythiam: rigidique cacumine montis
(Caucason adpellant) serpentum colla levavit:
Quæsitamque Famem lapidoso vidit in agro,
Unguibus, et raris vellentem dentibus herbas.
Hirtus erat crinis; cava lumina: pallor in ore:
Labra incana situ: scabræ rubigine fauces:
Dura cutis, per quam spectari viscera possent:
Ossa sub incurvis exstabant arida lumbis:
Ventris erat pro ventre locus: pendere putares
Pectus, et à spinæ tantummodo crate teneri.
Auxerat articulos macies, genuumque rigebat
Orbis, et immodico prodibant tubere tali.
Hanc procul ut vidit (neque enim est accedere juxtà
Ausa) 'refert mandata Deæ; paullumque morata, 810
Quamquam aberat longè, quamquam modò venerat
Visa tamen sensisse Famem; retroque dracones
Egit in Hæmoniam, versis sublimis habenis.
Dicta Fames Cereris (quamvis contraria semper. Illius est operi) peragit; perque aëra vento Ad jussam delata domum est; et protinus intrat Sacrilegi thalamos: altoque sopore solutum (Noctis erat tempus) geminis amplectitur alis: Seque viro inspirat, faucesque, et pectus, et ora Adflat; et in vacuis spargit jejunia venis. Functaque mandato fecundum deserit orbem; Inque domos inopes adsueta revertitur arva. Lenis adhuc somnus placidis Erisichthona pennis Mulcebat. Petit ille dapes sub imagine somni: Oraque vana movet, dentemque in dente fatigat; Exercetque cibo delusum guttur inani: Proque epulis tenues nequicquam devorat auras. Ut verò est expulsa quies; furit ardor edendi: Perque avidas fauces, immensaque viscera regnat. Nec mora: quod pontus, quod terra, quod educataër, Poscit; et adpositis queritur jejunia mensis: Inque epulis epulas quærit: quodque urbibus esse, Quodque satis populo poterat, non sufficit uni. Plusque cupit, quo plura suam demittit in alvum. Utque fretum recipit de totâ flumina terrâ, Nec satiatur aquis, peregrinosque ebibit amnes; Utque rapax ignis non umquam alimenta recusat; Innumerasque faces cremat; et, quo copia major Est data, plura petit; turbâque voracior ipsâ est: Sic epulas omnes Erisichthonis ora profani Accipiunt, poscuntque simul. Cibus omnis in illo Caussa cibi est: semperque locus fit inanis edendo. Jamque fame patrias altique voragine ventris,
|