Hic nux, hîc mixta est rugosis carica palmis,
Prunaque, et in patulis redolentia mala canistris,
Et de purpureis collectæ vitibus uvæ.

135

Candidus in medio favus est. Super omnia vultus
Accessêre boni: nec iners pauperque voluntas.
Interea, quoties haustum cratera repleri
Sponte suâ, per seque vident succrescere vina,
Attoniti novitate pavent, manibusque supinis
Concipiunt Baucisque preces, timidusque Philemon: 140
Et veniam dapibus, nullisque paratibus orant.
Unicus anser erat, minimæ custodia villæ :
Quem dîs hospitibus domini mactare parabant:
Ille celer pennâ tardos ætate fatigat;
Eluditque diu: tandemque est visus ad ipsos
Confugisse deos. Superi vetuêre necari;

Dique sumus; meritasque luet vicinia pœnas
Impia," dixerunt: "vobis immunibus hujus
Esse mali dabitur: modò vestra relinquite tecta ;
Ac nostros comitate gradus; et in ardua montis
Ite simul." Parent ambo, baculisque levati

Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta

145

150

Nituntur longo vestigia ponere clivo.

Missa potest: flexêre oculos, et mersa palude

Cætera prospiciunt: tantùm sua tecta manere.

155

Dumque ea mirantur; dum deflent fata suorum:
Illa vetus dominis etiam casa parva duobus,
Vertitur in templum: furcas subiêre columnæ :
Stramina flavescunt; adopertaque marmore tellus,
Cælatæque fores, aurataque tecta videntur.

160

Talia cum placido Saturnius edidit ore :

"Dicite, juste senex, et fœmina conjuge justo

Digna, quid optetis." Cum Baucide pauca locutus,

Consilium superis aperit commune Philemon :
"Esse sacerdotes, delubraque vestra tueri

Poscimus: et quoniam concordes egimus annos;
Auferat hora duos eadem: nec conjugis unquam
Busta meæ videam; neu sim tumulandus ab illâ.”
Vota fides sequitur: templi tutela fuêre,
Donec vita data est. Annis ævoque soluti
Ante gradus sacros cùm starent fortè, locique
Inciperent easus; frondere Philemona Baucis,
Baucida conspexit senior frondere Philemon.
Jamque super gelidos crescente cacumine vultus,
Mutua, dum licuit, reddebant dicta; "Valeque,
O conjux," dixêre simul, simul abdita texit
Ora frutex. Ostendit adhuc Tyaneïus illîc
Incola de geminâ vicinos arbore truncos.

Hæc mihi non vani (neque erat cur fallere vellent)
Narravêre senes. Equidem pendentia vidi
Serta super ramos: ponensque recentia, dixi,
"Cura pii dîs sunt, et, qui coluêre, coluntur."

LIBER IX.

HERCULIS MORS.

v. 134.

Longa fuit medii mora temporis: actaque magni
Herculis implêrant terras, odiumque novercæ.
Victor ab Echaliâ Cenæo sacra parabat

Vota Jovi, cùm Fama loquax præcessit ad aures,

Deïanira, tuas, (quæ veris addere falsa

Gaudet, et e minimâ sua per mendacia crescit)
Amphitryoniaden Iöles ardore teneri.

Credit amans: Venerisque novæ perterrita famâ
Indulsit primò lacrymis; flendoque dolorem

5

Diffudit miseranda suum: mox deinde, Quid autem 10 Flemus?' ait; 'pellex lacrymis lætabitur istis ;

Quæ quoniam adventat, properandum, aliquidque novandum est.

Conquerar, an sileam? repetam Calydona, morerne ?

Excedam tectis? an, si nihil amplius, obstem?'
Incursus animus varios habet. Omnibus illi
Prætulit imbutam Nesseo sanguine vestem
Mittere; quæ vires defecto reddat amori.
Ignaroque Lichæ, quid tradat nescia, luctus
Ipsa suos tradit: blandisque miserrima verbis
Dona det illa viro, mandat. Capit inscius heros,
Induiturque humeris Lernææ virus Echidna.

Thura dabat primis, et verba precantia, flammis;
Vinaque marmoreas paterâ fundebat in aras :
Incaluit vis illa mali; resolutaque flammis
Herculeos abiit, latè diffusa, per artus.
Dum potuit, solitâ gemitum virtute repressit.
Victa malis postquam patientia, repulit aras;
Implevitque suis nemorosum vocibus Œten.
Nec mora; letiferam conatur scindere vestem:
Quâ trahitur, trahit illa cutem; fœdumque relatu,
Aut hæret membris frustrà tentata revelli;
Aut laceros artus, et grandia detegit ossa.
Ipse cruor, gelido ceu quondam lamina candens
Tincta lacu, stridit; coquiturque ardente veneno.
Nec modus est: sorbent avidæ præcordia flammæ :

15

20

25

30

35

Coeruleusque fluit toto de corpore sudor:
Ambustique sonant nervi: cæcâque medullis
Tabe liquefactis, tendens ad sidera palmas,
'Cladibus,' exclamat, 'Saturnia, pascere nostris :
Pascere et hanc pestem specta, crudelis, ab alto:
Corque ferum satia. Vel si miserandus et hosti;
(Hostis enim tibi sum) diris cruciatibus ægram,
Invisamque animam, natamque laboribus, aufer.

Mors mihi munus erit: decet hæc dare dona novercam.
Ergo ego fœdantem peregrino templa cruore

Busirin domui? sævoque alimenta parentis

Antæo eripui? nec me pastoris Iberi

Forma triplex; nec forma triplex tua, Cerbere, movit?

Vosne manus validi pressistis cornua tauri?

40

45

Vestrum opus Elis habet, vestrum Stymphalides undæ, 50
Partheniumque nemus? vestrâ virtute relatus
Thermodontiaco cælatus balteus auro,
Pomaque ab insomni malè custodita dracone?
Nec mihi Centauri potuêre resistere, nec mî
Arcadiæ vastator aper; nec profuit Hydræ

55

Crescere per damnum, geminasque resumere vires?

Quid? cùm Thracas equos, humano sanguine pingues, Plenaque corporibus laceris præsepia vidi,

Visaque dejeci, dominumque ipsosque peremi?
His elisa jacet moles Nemeæa lacertis ?

60

Hâc cœlum cervice tuli? Defessa jubendo est
Sæva Jovis conjux : ego sum indefessus agendo.
Sed nova pestis adest: cui nec virtute resisti,
Nec telis armisve potest. Pulmonibus errat
Ignis edax imis, perque omnes pascitur artus.

65

At valet Eurystheus, et sunt, qui credere possint

Esse deos?' Dixit. Perque altum saucius Eten

Haud aliter graditur, quàm si venabula tigris
Corpore fixa gerat, factique refugerit auctor.
Sæpe illum gemitus edentem, sæpe frementem,
Sæpe retentantem totas infringere vestes,
Sternentemque trabes, irascentemque videres
Montibus, aut patrio tendentem brachia cœlo.
Arboribus cæsis, quas ardua gesserat Ete,
Inque pyram structis, arcus pharetramque capacem,
Regnaque visuras iterum Trojana sagittas,

Ferre jubes Pæante satum: quo flamma ministro
Subdita: dumque avidis comprenditur ignibus agger;
Congeriem silvæ Nemeæo vellere summam

Sternis: et impositâ clavæ cervice recumbis,
Haud alio vultu, quàm si conviva jaceres,
Inter plena meri redimitus pocula sertis.

Flamma suum.

Jamque valens, et in omne latus diffusa sonabat,
Securosque artus, contemptoremque petebat
Timuêre dei pro vindice terræ.
Quos ita (sensit enim) læto Saturnius ore
Jupiter alloquitur: 'Nostra est timor iste voluptas,
O superi: totoque libens mihi pectore grator,
Quòd memoris populi dicor rectorque paterque :
Et mea progenies vestro quoque tuta favore est.
Nam quanquam ipsius datur hoc immanibus actis ;
Obligor ipse tamen. Sed enim, ne pectora vano
Fida metu paveant, Etæas spernite flammas.
Omnia qui vicit, vincet, quos cernitis, ignes,
Nec nisi maternâ Vulcanum parte potentem
Sentiet. Eternum est, a me quod traxit, et expers,
Atque immune necis, nullâque domabile flammâ.
Idque ego defunctum terrâ cœlestibus oris
Accipiam, cunctisque meum lætabile factum

70

75

80

85

90

95