Hunc adsueta cohors Satyri, Bacchaque frequentant :
At Silenus abest. Titubantem annisque meròque
Ruricolæ cepêre Phryges: vinctumque coronis
Ad regem traxêre Midan: cui Thracius Orpheus
Orgia tradiderat, cum Cecropio Eumolpo.
Qui simul agnovit socium comitemque sacrorum,
Hospitis adventu festum genialiter egit
Per bis quinque dies, et junctas ordine noctes.
Et jam stellarum sublime coëgerat agmen
Lucifer undecimus, Lydos cùm lætus in agros
Rex venit; et juveni Silenum reddit alumno.
Huic deus optandi gratum, sed inutile, fecit
Muneris arbitrium, gaudens altore recepto.
Ille malè usurus donis, ait, 'Effice, quidquid
Corpore contigero, fulvum vertatur in aurum.'
Adnuit optatis: nocituraque munera solvit
Liber; at indoluit, quòd non meliora petîsset.
Lætus abit; gaudetque malo Berecynthius heros :
Pollicitamque fidem tangendo singula tentat.
Vixque sibi credens, non altâ fronde virentem
Hesperidas donâsse putes. Si postibus altis
Admovit digitos; postes radiare videntur.
Ille etiam liquidis palmas ubi laverat undis,
Unda fluens palmis Danaën eludere posset.
Vix spes ipse suas animo capit, aurea fingens
Omnia. Gaudenti mensas posuêre ministri,
Exstructas dapibus, nec tostæ frugis egentes.
Tum verò, sive ille suâ Cerealia dextrâ
Munera contigerat, Cerealia dona rigebant.
Sive dapes avido convellere dente parabat,
Lamina fulva dapes admoto dente nitebant.
Miscuerat puris auctorem muneris undis,
Fusile per
rictus aurum fluitare videres.
Attonitus novitate mali, divesque, miserque
Effugere optat opes: et, quæ modò voverat, odit.
Copia nulla famem relevat: sitis arida guttur
Urit, et inviso meritus torquetur ab auro.
Ad cœlumque manus et splendida brachia tollens,
‘Da veniam, Lenæe pater; peccavimus,' inquit:
'Sed miserere, precor, speciosoque eripe damno.'
Mite deûm numen Bacchus peccâsse fatentem
Restituit, pactamque fidem, data munera, solvit.
'Neve malè optato maneas circumlitus auro,
Vade,' ait, ad magnis vicinum Sardibus amnem ;
Perque jugum montis labentibus obvius undis
Carpe viam ; donec venias ad fluminis ortus.
Sumiferoque tuum fonti, quâ plurimus exit,
Subde caput corpusque simul, simul elue crimen.'
Rex jussæ succedit aquæ. Vis aurea tinxit
Flumen, et humano de corpore cessit in amnem.
Nunc quoque jam veteris percepto semine venæ
Arva rigent, auro madidis pallentia glebis.
Ille, perosus opes, silvas et rura colebat,
Panaque montanis habitantem semper in antris.
Pingue sed ingenium mansit: nocituraque, ut antè,
Rursus erant domino stolidæ præcordia mentis.
Nam, freta prospiciens, latè riget arduus alto
Tmolus in adscensu, clivoque extentus utroque,
Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypæpis.
Pan ibi dum teneris jactat sua carmina nymphis,
Et leve ceratâ modulatur arundine carmen;
Ausus Apollineos præ se contemnere cantus,
Judice sub Tmolo certamen venit ad impar.
Monte suo senior judex consedit; et aures
Liberat arboribus. Quercu coma cærula tantùm
Cingitur; et pendent circum cava tempora glandes.
Isque deum pecoris spectans, ' In judice,' dixit,
'Nulla mora est.' Calamis agrestibus insonat ille :
Barbaricoque Midan (aderat nam fortè canenti)
Carmine delinit. Post hunc sacer ora retorsit
Tmolus ad os Phobi: vultum sua silva secuta est.
Ille caput flavum lauro Parnasside vinctus
Verrit humum Tyrio saturatâ murice pallâ :
Instructamque fidem gemmis et dentibus Indis
Sustinet a lævâ: tenuit manus altera plectrum.
Artificis status ipse fuit. Tum stamina docto
Pollice sollicitat: quorum dulcedine captus
Pana jubet Tmolus citharæ submittere cannas.
Judicium sanctique placet sententia montis
Omnibus. Arguitur tamen, atque injusta vocatur
Unius sermone Mida. Nec Delius aures-
Humanam stolidas patitur retinere figuram;
Sed trahit in spatium, villisque albentibus implet;
Instabilesque imo facit; et dat posse moveri.
Cætera sunt hominis: partem damnatur in unam:
Induiturque aures lentè gradientis aselli.
Ille quidem celat, turpique onerata pudore
Tempora purpureis tentat velare tiaris.
Sed, solitus longos ferro resecare capillos,
Viderat hoc famulus. Qui, cùm nec prodere visum
Obruit, et scrobibus tacitus discedit opertis.
Creber arundinibus tremulis ibi surgere lucus
Cœpit et, ut primùm pleno maturuit anno,
Prodidit agricolam. Leni nam motus ab Austro
Obruta verba refert; dominique coarguit aures.
CEYX ET HALCYONE IN AVES MUTATI.
Interea fratrisque sui, fratremque secutis
Anxia prodigiis turbatus pectora Cëyx,
Consulat ut sacras, hominum oblectamina, sortes,
Ad Clarium parat ire deum : nam templa profanus
Invia cum Phlegyis faciebant Delphica Phorbas.
Portubus exierant; et moverat aura rudentes.
Obvertit lateri pendentes navita remos:
Cornuaque in summâ locat arbore; totaque malo
Carbasa deducit; venientesque excipit auras.
Aut minus, aut certè medium non amplius æquor 115
Puppe secabatur; longèque erat utraque tellus ;
Cùm mare sub noctem tumidis albescere cœpit
Fluctibus; et præceps spirare valentiùs Eurus.
'Ardua,' jamdudum, demittite cornua,' rector
Clamat; et antennis totum subnectite velum.'
Hic jubet; impediunt adversæ jussa procellæ :
Nec sinit audiri vocem fragor æquoris ullam.
Sponte tamen properant alii subducere remos,
Pars munire latus; pars ventis vela negare.
Egerit hic fluctus, æquorque refundit in æquor:
Hic rapit antennas. Quæ dum sine lege geruntur,
Aspera crescit hiems; omnique e parte feroces
Bella gerunt venti, fretaque indignantia miscent.
Ipse pavet; nec se, qui sit status, ipse fatetur
Scire ratis rector; nec quid jubeatve, vetetve :
Tanta mali moles, totâque potentior arte est.
Quippe sonant clamore viri, stridore rudentes,
Undarum incursu gravis unda, tonitribus æther.
Fluctibus erigitur, cœlumque æquare videtur
Pontus, et inductas adspergine tingere nubes.
Et modò, cùm fulvas ex imo verrit arenas,
Concolor est illis; Stygiâ modò nigrior undâ :
Sternitur interdum, spumisque sonantibus albet.
Ipsa quoque his agitur vicibus Trachinia puppis :
Et modò sublimis, veluti de vertice montis,
Despicere in valles, imumque Acheronta videtur:
Nunc, ubi demissam curvum circumstetit æquor,
Suspicere inferno summum de gurgite cœlum.
Sæpe dat ingentem fluctu latus icta fragorem:
Nec leviùs pulsata sonat, quàm ferreus olim
Cùm laceras aries ballistave concutit arces.
Utque solent, sumptis in cursu viribus, ire
|