PREFATIO GILDÆ.

§ 1. In hoc libro quicquid deflendo potius quam declamando, vili licet stylo, tamen benigno, fuero prosecutus, ne quis me, affectu cunctos sper5 nentis, omnibusve melioris,quippe qui commune bonorum dispendium malorumque cumulum lacrimosis querelis defleam, sed condolentis patriæ incommoditatibus miseriisque ejus, ac remediis condelectantis, edicturum putet; quia 10 vero non tam fortissimorum militum enunciare trucis belli pericula mihi statutum est, quam desidiosorum. Silui, fateor, cum immenso mentis dolore et animi compunctione, cordisque contritione, et attonito sensu sæpius hæc omnia in animo re15 volvere, et, ut mihi renum scrutator testis est Dominus, spatio bilustri temporis, vel eo amplius prætereuntis, imperitia; sicut et nunc, una cum

NOTES AND VARIOUS READINGS.

2 Hoc libro.] Hac epistola, J. | admirandum legislatorem, ob 11 Mihi.] V.; Velut, A. 12 Dolore.] Dolore, ut mihi, V.J.

16 Temporis.] Om. V.

17 Una cum.] Una cum vilibus me meritis inhibentibus, ne qualemcunque admonitiunculam scriberem. Legebam nihilominus,

unius verbi dubitationem, Terram Desiderabilem non introiisse; filios Sacerdotis alienum admovendo altari ignem, cito exitu periisse; populum verborum Dei prævaricatorem omnem ad unum, [prævaricatorem sexcentorum millium, J.] duobus ex

carissimis mei amicis imperantibus, ut qualemcunque gentis Britannica historiolam, sive admonitiunculam scriberem.

In zelo igitur domus Domini, sacræ legis, seu cogitatuum rationibus, vel fratrum religiosis pre- 5 cibus coactus, nunc persolvo debitum multo tempore antea exactum; vile quidem stylo, sed fidele,

cunque ad cumulum doloris crescebat, dum ita eosdem statu prospero viventes egregios luxerat, ut diceret, 'Candidiores Nazaræi ejus nive, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores.' Ista ego [enim, V.] et multa alia veluti speculum quoddam vitæ nostræ in Scripturis Veteribus intuens convertebar etiam ad Novas, et ibi legebam clarius, quæ mihi forsitan antea obscura fuerant, cessante umbra ac veritate firmius illucescente.

ceptis veracibus, et quidem Deo | intolerabiliter utpote præcipuo, carissimum, quippe cui iter mihi quoque licet abjecto, utlevissime stratum profundi glarea Maris Rubri, cibus cœlestis panis, potus novus ex rupe viator, [viatorius, V.] acies invicta manuum sola intensa erectio [erectione, V.] fuerit,-bestiis, ferro, igni per Arabia deserta sparsim cecidisse; post ingressum ignotæ acsi Jordanis portæ, urbisque adversa [ignotæ terræ ac fluminis Jordanis, portas urbis adversaque, V.] moenia, solis tubarum clangoribus jussu Dei subruta; palliolum aurique parum de anathemate præsumLegebam, inquam, tum multos stravisse; Gabaoni- Dominum dixisse, Non veni tarum irritum foedus, calliditate nisi ad oves perditas domus Islicet extortum, nonnullis intu- rael.' Et e contrario, Filii aulisse exitium, ob peccata homi- tem regni hujus ejicientur in tenum querulas sanctorum pro- nebras exteriores; ibi erit fletus phetarum voces et maxime Hie- et stridor dentium.' Et iterum, remiæ ruinam civitatis suæ qua-Non est bonum tollere panem druplici plangentis alphabeto. Videbamque etiam nostro tempore, ut ille defleverat, 'Solam sedisse urbem viduam, antea populis plenam, gentium dominam, principem provinciarum, sub tributo fuisse factam,' (id est, Ecclesiam,) 'obscuratum aurum coloremque optimum mutatum,' (quod est, Verbi Dei splendorem,) filios Sion,' (id est, sanctæ matris Ecclesiæ,) 'inclitos et amictos auro primo,' amplexatos fuisse stercora. Et quod illi

1 Mei.l Me, A.

filiorum et mittere canibus.' Item,
'Væ vobis Scribæ et Pharisæi
hypocritæ.' Audiebam, ‘Multi
ab oriente et occidente venient et
recumbent cum Abraham, Isaac,
et Jacob in regno coelorum;' et e
diverso, 'Et tunc dicam eis, Dis-
cedite a me operarii iniquitatis.'
Legebam, 'Beatæ steriles, et
ubera quæ non lactaverunt;' et e
contrario, ' Quæ paratæ erant in-
traverunt cum eo ad nuptias,
postea venerunt et reliquæ vir-
gines dicentes, Domine, Domine,

7 Stylo.] Om. V. J.

ut puto, et amicale quibusque egregiis Christi tyronibus; grave vero et importabile apostatis insipientibus. Quorum priores, ni fallor, cum lacrimis forte quæ ex Dei caritate profluunt, 5 alii enim atque cum tristitia, sed quæ de indignatione et pusillanimitate deprehensa conscientiæ extorquetur, illud excipient.

aperi nobis;' quibus responsum regibus, per tot secula, Apostolo fuerat, Non novi vos.' Audi- ministro, membris etiam illius ebam sane, Qui crediderit et primitivæ ecclesiæ Dominus non baptizatus fuerit salvus erit ; qui pepercit cum a recto tramite deautem non crediderit condemna- viarint, quid tali hujus atramento bitur.' Legebam Apostoli voce, ætatis facturus est? cui præter Oleastri ramum bonæ olivæ in- illa nefanda immaniaque peccata, sertum fuisse; sed a societate quæ communiter cum omnibus radicis pinguedinis ejusdem, si mundi sceleratis agit, accedit non timuisset, et alta saperet, [accidit, V. J.] etiam illud veexcidendum. Sciebam miseri- luti ingenitum quid et indelebile cordiam Domini, sed et judicium insipientiæ pondus et levitatis timebam; laudabam gratiam, sed ineluctabile. Quid? mihimet redditionem unicuique secundum aione, miser, tibi veluti conspiopera sua verebar; oves unius cuo ac summo doctori talis cura ovilis dissimiles cernens, merito committitur, ut obstes ictibus beatissimum dicebam Petrum ob tam violenti torrentis, et contra Christi integram confessionem, at hunc inolitorum scelerum funem, Judam infelicissimum,propter cu- per tot annorum spatia interpiditatis amorem ; Stephanum glo- rupte lateque protractum, serves riosum ob martyrii palmam, sed depositum tibi creditum? Et, Nicolaum miserum propter im- taceas, alioquin hoc est dixisse mundæ hæresios notam. Lege- pedi, speculare; et manui, fabam certe, Erant illis omnia tere. Habet Britannia rectores, communia;' sed et quod dictum habet speculatores. Quid tu nuest, Quare convenit vobis ten-gando mutire disponis? Habet, tare Spiritum Dei?' Videbam | inquam, habet, si non ultra, non e regione quantum securitatis citra numerum. Sed quia inclihominibus nostri temporis, ac si nati tanto pondere sunt pressi, non esset quod timeretur, incre- idcirco spatium respirandi non verat. Hæc igitur et multo habent. Præoccupabant igitur plura, quæ brevitatis causa omit-se mutuo talibus objectionibus, tenda decrevimus, cum quali- vel multo his mordacioribus, vecunque cordis compunctione attonita mente sæpius volvens; si, inquam, peculiari ex omnibus nationibus populo, semini regali gentique sanctæ, ad quam dixerat, 'Primogenitus meus Israel,' ejusque sacerdotibus, prophetis, dem aliquando creditor, Si non

luti condebitores sensus mei. Hi non parvo, ut dixi, temporecum legerem tempus esse loquendi et tacendi'—et in quadam ac si angusta timoris porticu luctabantur. Obtinuit vicitque tan

§ 2. Igitur, Deo volente, pauca, de situ Britanniæ, de contumacia, de subjectione, de rebellione, de secunda subjectione ac diro famulatu, de religione, de persecutione, de sanctis martyribus, de diversis hæresibus, de tyrannis, de dua- 5 bus gentibus vastatricibus, de prima vastatione, de defensione, de secunda vastatione, de secunda ultione, de tertia vastatione, de fame, de epistolis, de victoria, de sceleribus, de nuntiatis subito hostibus, de famosa peste, de consilio, de sæ- 10 viore multo primis hoste, de urbium subversione, de reliquiis, de postrema pace, quæ temporibus nostris Dei nutu ei donata est, dicere conamur.

CAPITULA LIBRI SEQUENTIS.

CAPITULUM I. Descriptio Britanniæ insulæ, et quod illa divina statera, terræ totius ponderatrice, sit librata; de ejus situ, habitu, et qualitate; de 5 amoenitate et pulchritudine; de fertilitate et ubertate; de longitudine et latitudine; de civitatibus antiquis et fluminibus præcipuis; de rivis pernitidis et leni murmure serpentibus; de lucidis fontibus et congruis animalium pastibus; de fri10 gidis lacubus et torrentibus exundantibus.

CAPIT. II. De nimia tyrannide indigenarum, et crudelitate sævissima idololatrarum.

CAPIT. III. Quam dolose Romani Britones sibi subegerint, et quam bellicose ipsis diutius re15 luctaverint.

CAPIT. IV. Quomodo Romani postremo Britonibus præpositos vectigales præfecerint, ita ut non Britannia, sed Romania insula censeretur; et quicquid habere potuisset æris et argenti, vel 20 auri, imagine Cæsaris notaretur.

CAPIT. V. Quo tempore Christus in mundum venerit, et quanta persecutio tempore Diocletiani emerserit.

CAPIT. VI. Quanta martyrum gloria tam in 25 Britannia, quam in universa tunc effloruerit ecclesia.

CAPIT. VII. Quomodo ecclesia redivivo flore

1 Capitula.] These Capitula | time of Gildas, and their order appear to have been added, or at has not been adopted in the preleast interpolated, long after the sent Edition.